مهمترین علت بیماری بوتولیسم چیست؟ آیا خطرناک است؟ (2 نکته مهم)

بوتولیسم چیست؛ علت ابتلا و روش‌های درمان آن

بوتولیسم یک نوع بیماری نادر اما بسیار خطرناک است که به خاطر سم بوتولینوم بوجود می‌آید. این بیماری باعث ضعف عضلات و فلج شدن آنها می‌شود. در این مقاله از رضیم به شما درباره علائم بوتولیسم، دلایل ابتلا، روش‌های تشخیص، پیشگیری و درمان آن صحبت خواهیم کرد.
بوتولیسم یک بیماری جدی و خطرناک است که به خاطر سم بوتولینوم بوجود می‌آید. این سم باعث فلج شدن عضلات می‌شود و ابتدا از صورت شروع می‌شود و به دیگر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابد. اگر این سم به عضلات تنفسی برسد، ممکن است باعث از کار افتادن آنها هم شود. این سم توسط باکتری‌ای به نام کلوستریدیوم بوتولینوم (Clostridium botulinum) تولید می‌شود.
تمامی انواع بوتولیسم در نهایت می‌توانند به فلج منجر شوند، به همین دلیل هر کدام از آنها به عنوان وضعیت اورژانسی پزشکی شناخته می‌شود. در گذشته، این بیماری امکان داشت به مرگ منجر شود، اما حالا با استفاده از پادزهرها، می‌توان بهبودی حاصل کرد.
در سال ۲۰۱۵، ایالات متحده‌ی آمریکا بزرگ‌ترین شیوع بوتولیسم را در چهل سال اخیر خود تجربه کرد که ناشی از سیب‌زمینی‌های کنسرو شده به شکل نادرست بود.

نشانه‌های بوتولیسم

علائم و نشانه‌های بوتولیسم به نوع آن بستگی دارد. اگر بیماری ناشی از مصرف غذا باشد، علائم شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال و سپس یبوست و نفخ است. ممکن است بیمار احساس ضعف و مشکل در تنفس هم داشته باشد.

این علائم معمولاً بین ۱۸ تا ۳۶ ساعت پس از مصرف غذای آلوده بروز می‌کنند، اما ممکن است شروع آنها بین سه ساعت تا ۸ روز بعد هم اتفاق بیفتد.
در بوتولیسم ناشی از زخم، ابتدا اعصاب مغزی که مغز را به نخاع متصل می‌کنند، تحت تاثیر قرار می‌گیرند و سپس این نشانه‌ها به دیگر قسمت‌های بدن سرایت می‌کنند. دوره‌ی نهفتگی این بیماری معمولاً بین ۴ روز تا ۲ هفته است.
چه در نوع ناشی از غذا و چه زخم، علائم عصبی و نشانه‌های بیماری در بزرگ‌سالان مشابه هستند، اما در مورد بوتولیسم از زخم، نشانه‌ها ممکن است دیرتر بروز کنند.
ممکن است بیمار دچار دوبینی یا تاری دید شود. همچنین ممکن است پلک‌ها سست شوند، ضعف در صورت، خشکی دهان، مشکلات در بلع و گفتار نامفهوم از دیگر علائم بیماری باشد. در طی این بیماری، عضلات ضعیف می‌شوند و در مرحله بعد، فرد دچار فلج می‌شود.
بدون درمان، عضلات تنفسی بیمار در نهایت کاملاً فلج می‌شوند که این امر ممکن است به از کار افتادن دستگاه تنفسی و در نهایت مرگ بیمار منجر شود. در تمام این مراحل، بیمار هوشیار باقی می‌ماند.

آیا کودکان دچار بیماری بوتولیسم می‌شوند؟ چه نشانه‌هایی دارد؟

در بوتولیسم کودکان، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یبوست؛
• تغذیه ضعیف؛
• بدخلقی؛
• ریزش آب دهان زیاد هنگام غذا خوردن؛
• افتادگی پلک‌ها؛
• چهره بی‌احساس؛
• بی‌حالی و بی‌توجهی؛
• مشکل در تنفس؛
• واکنش‌های کند یا غیرطبیعی؛
• گریه ضعیف و به زحمت؛
• ضعف در عضلات؛
• عدم واکنش به تحریک حلق؛
• چشم‌های غیرمتمرکز؛
• مکیدن ضعیف;

علت بوتولیسم چیست؟

سم بوتولینوم، سمی است که توسط باکتری کلستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود. این باکتری در خاک و آب‌های تصفیه‌نشده وجود دارد و می‌تواند به صورت هاگ مقاوم در این محیط‌ها زنده بماند.
باکتری C. botulinum هاگ‌هایی تولید می‌کند که می‌تواند در غذاهایی که صحیح و با رعایت استانداردها کنسرو و نگهداری نشده‌اند، زنده بماند. این هاگ‌ها در اینگونه غذاها سم تولید می‌کنند و حتی مقدار کم آن می‌تواند باعث مسمومیت‌های شدید شود.

انواع بوتولیسم

بوتولیسم غذایی: این نوع بیماری زمانی رخ می‌دهد که فرد غذایی آلوده به سم بوتولینوم را مصرف کند.

بوتولیسم زخمی: هنگامی که باکتری وارد یک زخم باز شود و در آنجا سم تولید کند، این نوع بوتولیسم بروز می‌یابد. اغلب افرادی که از مواد مخدر تزریقی استفاده می‌کنند، ممکن است به این نوع بوتولیسم مبتلا شوند.

بوتولیسم کودکان: این بیماری در بچه‌ها زمانی رخ می‌دهد که آنها باکتری یا هاگ‌های آن را می‌خورند و این عوامل در روده آنها نفوذ می‌کنند. این باکتری ممکن است به طور طبیعی در مدفوع کودک وجود داشته باشد.

کلونیزاسیون روده‌ای در بزرگ‌سالان: این نوع بوتولیسم که بسیار نادر است، زمانی بروز می‌کند که باکتری در سیستم گوارش یک بزرگ‌سال جاگیر می‌شود.

بوتولیسم پزشک‌ساخته یا یتروژنیک: این نوع بر اثر استفاده نادرست یا بیش از حد از سم بوتولینوم یا بوتاکس ایجاد می‌شود و به تازگی به دلیل افزایش استفاده از بوتاکس در درمان‌ها، بیشتر دیده می‌شود.

پیشگیری از بوتولیسم ناشی از زخم

برای کاهش خطر ابتلا به بوتولیسم از زخم، بهتر است افراد به درمان زخم‌های آلوده و عفونی بپردازند و از استفاده از داروهای تزریقی مشکوک خودداری کنند.

پیشگیری از بوتولیسم ناشی از مسمومیت غذایی

بسیار مهم است که به سلامت و بهداشت غذا دقت کنید. به موارد زیر توجه کنید:

وقتی خودتان در خانه غذا کنسرو می‌کنید، به دقت از دستورالعمل‌ها پیروی کنید؛ اما اگر می‌توانید، بهتر است از کنسرو کردن در خانه خودداری کنید.
قبل از مصرف غذاهایی که در خانه کنسرو شده‌اند، حداقل آن‌ها را ده دقیقه بجوشانید؛ حتی اگر به نظر نرسد که خراب شده‌اند.
برای اطمینان از سالم بودن غذا آن را نچشید. قوطی‌های کنسروی که برآمده، نشت کرده یا آسیب دیده به نظر می‌رسند، دور بیندازید.
به کودکان زیر یک سال، عسل یا شربت ذرت ندهید.
اطمینان حاصل کنید که غذاها به خوبی پخته شده‌اند.
سیر، پیاز و سبزیجات سرخ‌شده را در یخچال نگه‌دارید.
جوشاندن کنسروها بهترین راه برای از بین بردن باکتری و سم تولید شده توسط آن است. در حالی که جوشاندن کنسرو به مدت ۱۰ دقیقه می‌تواند سم را از بین ببرد، برای از بین بردن هاگ‌ها به دما و فشار بالا (۱۲۰ درجه) به مدت حداقل ۳۰ دقیقه نیاز است. این به این دلیل است که هاگ‌ها بسیار مقاوم‌اند و ممکن است حتی پس از چند ساعت جوشاندن عادی باقی بمانند. در کنسروسازی‌های صنعتی، هاگ‌ها با فشار بالا از بین می‌روند.

توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از بوتولیسم

سازمان جهانی بهداشت (WHO) بر پنج نکته اصلی برای داشتن غذای سالم‌تر تأکید می‌کند:

تمیز نگه‌داشتن؛
جدا کردن مواد خام و غذاهای پخته؛
پختن کامل غذاها؛
نگهداری مواد غذایی در دمای مناسب؛
استفاده از مواد غذایی خام و آب سالم.

زمانی که سفر می‌کنید، به ویژه به کشورهای دیگر که دسترسی به آب سالم سخت است و امکانات نگهداری غذا محدود است، باید این نکات را با دقت بیشتری رعایت کنید.
همیشه نمی‌توان از بوتولیسم پیشگیری کرد. این سم ممکن است در آلودگی‌های موجود در خانه هم باشد و حتی بعد از تمیز کاری نیز باقی بماند. والدین باید همیشه مراقب باشند و علائم بیماری را سریعاً در کودکان خود تشخیص دهند تا بتوانند سریعاً از خدمات پزشکی استفاده کنند و درمان را آغاز کنند.

غذاهایی که ممکن است باعث مسمومیت شوند

غذاهایی که معمولاً در معرض مسمومیت با سم بوتولینوم قرار دارند، عبارت‌اند از:

• سبزیجاتی که در خانه کنسرو می‌شوند؛

“`html

• ماهی‌های خام یا دودی؛
• عسل؛
• شربت ذرت.
• بوتولیسم در غذاهای اسیدی با pH کمتر از ۴٫۵ دیده نمی‌شود.

چگونه بوتولیسم در کودکان تشخیص داده می‌شود؟

بوتولیسم در کودکان با آزمایش ادرار و مدفوع مشخص می‌شود. اگر پزشک فکر کند که کودک به این بیماری مبتلا شده است، درمان را به سرعت با استفاده از آنتی‌توکسین‌ها آغاز می‌کند، حتی قبل از اینکه نتیجه آزمایش مشخص شود.
اگر سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی بیمار نشان‌دهنده بوتولیسم باشد، پزشک ممکن است به آن شک کند. ولی چون علائم بوتولیسم شبیه به بیماری‌های دیگر است، مدارک بیشتری برای تأیید نیاز است.
بیماری‌هایی که علائم مشابهی دارند شامل سکته مغزی، میاستنی گراویس، نارسایی عضلانی و نشانگان گیلن باره (Guillain-Barre) هستند.

تست‌های تشخیصی شامل موارد زیر است:

• اسکن مغز؛
• آزمایش مایع مغزی نخاعی؛
• نوار عصب و عضله؛
• آزمایش ادروفونیوم کلراید برای تشخیص میاستنی گراویس.

اگر سم بوتولیسم در غذا، معده، استفراغ یا محتویات روده پیدا شود، تشخیص بوتولیسم قطعی می‌شود. در موارد شدید، ممکن است این سم در خون بیمار نیز قابل شناسایی باشد.

بهترین روش درمان بوتولیسم چیست؟

افراد مبتلا به بوتولیسم باید در بیمارستان بستری شوند. برای کودکان مبتلا دارویی به نام BIG-V یا BabyBIG تجویز می‌شود.
بیمارانی که مشکل تنفسی دارند باید به دستگاه تنفس مصنوعی وصل شوند و ممکن است به این دستگاه برای چند هفته یا حتی چند ماه نیاز داشته باشند. این بیماران نیاز به مراقبت‌های پزشکی ویژه‌ای دارند. با گذر زمان، ممکن است علائم فلج بهبود یابد.
اگر کسی به بوتولیسم مشکوک باشد، به سرعت درمان با آنتی توکسین‌ها انجام می‌شود، حتی پیش از اینکه نتیجه آزمایش‌ها آماده شود.
اگر عفونت از زخم ایجاد شده باشد، باید به طور کامل از طریق جراحی درمان شود. در این روش، ناحیه اطراف زخم به نام دبریدمان برداشته می‌شود و برای جلوگیری از عفونت‌های بعدی ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز شود.

بوتولیسم چه عوارضی دارد؟

در بیشتر مواقع، بوتولیسم در کودکان عوارض طولانی‌مدت ندارد. طبق آمار، کمتر از یک درصد از موارد بوتولیسم در کودکان در آمریکا به فوت می‌انجامد. ۵۰ سال پیش، تقریبا نیمی از مبتلایان به این بیماری جان خود را از دست می‌دادند، ولی حالا این عدد به ۳ تا ۵ درصد کاهش یافته است.
مشکلات تنفسی ناشی از بوتولیسم می‌تواند خطر مرگ را به دنبال داشته باشد. بیمارانی که علائم شدید دارند، ممکن است نیاز به دستگاه‌های تنفس مصنوعی و مراقبت ویژه داشته باشند و تا چندین ماه تحت مراقبت باقی بمانند. احساس خستگی و تنگی نفس ممکن است تا چند سال ادامه داشته باشد.
این بیماری ممکن است موجب بروز مشکلات دیگر شود که برخی از آنها خطرناک هستند. فردی که به فلج ناشی از بوتولیسم مبتلا شده، ممکن است با کمک آنتی‌توکسین‌ها از این فلج نجات یابد، اما این داروها در بهبود فلج نقاط دیگر بدن که قبلاً وجود داشته، موثر نیستند.