موارد مصرف آمپول دوستاکسل (Docetaxel) و عوارض جانبی این دارو (2 نکته مهم)

موارد مصرف دوستاکسل (Docetaxel)

الف) درمان سرطان سینه که به شدت پیشرفت کرده یا به دیگر نقاط بدن گسترش یافته و بعد از اینکه درمان شیمی‌درمانی قبل نتیجه‌ای نداشت.
ب) استفاده از دوستاکسل به عنوان درمان مکمل بعد از جراحی سرطان سینه که قابل جراحی بوده و گره‌های لنفاوی تحت تأثیر قرار گرفته‌اند:
پ) درمان سرطان ریه پیشرفته و متاستاتیک با سلول‌های بزرگ، بعد از عدم موفقیت در درمان با داروهای مبتنی بر پلاتین (به صورت تنها).ت) سرطان غیرقابل جراحی ریه با سلول‌های بزرگ در بیمارانی که قبلاً درمان با سیس‌پلاتین دریافت نکرده‌اند.
ث) سرطان پروستات متاستاتیک غیر وابسته به هورمون‌های مردانه به همراه داروی پردنیزون.
ج) آدنوکارسینوم معده.

مکانیسم اثر دوستاکسل (Docetaxel)

این دارو با قطع کردن شبکه‌ای به نام میکروتوبول که برای تقسیم سلولی و فعالیت‌های بین مراحل سلولی ضروری است، عمل می‌کند و اینگونه هم تأثیر خود را نمایان می‌سازد.

موارد منع مصرف دوستاکسل (Docetaxel)

افرادی که سابقه حساسیت شدید به این دارو یا داروهای مشابه که با پلی‌سوربات 80 ترکیب شده‌اند دارند، همچنین کسانی که تعداد نوتروفیل‌های خونشان کمتر از 1500 سلول در هر میلی‌متر مکعب است یا بیمارانی که نارسایی کبدی شدید دارند و سطح بیلی‌روبین آن‌ها بالاتر از حد طبیعی است، نمی‌توانند این دارو را مصرف کنند. توجه لازم است که برخی از واکنش‌های جلدی مانند قرمزی و پوسته‌ریزی ممکن است پس از مصرف دارو بروز کند که نیاز به کاهش دوز دارو دارد. همچنین تجمع مایعات در بدن مانند افیوژن پلور، آسیت و افزایش وزن (بین 2 تا 5 کیلوگرم) نیز گزارش شده است.

این عارضه به طرز قابل توجهی با دوزهای بالاتر از 400 میلی‌گرم در مترمربع افزایش می‌یابد. برای پیشگیری از این عارضه، تجویز داروهای کورتیکواستروئید قبل از شروع درمان ضروری است، به ویژه اگر دگزامتازون یک روز قبل از مصرف دوستاکسل آغاز شود. همچنین واکنش‌های حساسیتی شدید مانند راش، کاهش فشار خون، حملات تنگی نفس و آنافیلاکسی ممکن است رخ دهد. فلاشینگ و واکنش‌های پوستی خفیف نیز قابل مشاهده است. تجویز کورتیکواستروئیدها این عوارض را کاهش می‌دهد.

در صورت بروز عوارض شدید حسی مانند بی‌حسی، سوزش و درد، لازم است که دوز دارو کاهش یابد و در صورت ادامه عوارض، درمان باید متوقف شود. بیمارانی که تعداد نوتروفیل آنها کمتر از 1500 سلول در هر میلی‌متر مکعب است، نباید این دارو را دریافت کنند. نوتروپنی یکی از عوارض این دارو است که ممکن است با تأخیر در درمان هم همراه شود، ولی معمولاً مشکلی جدی ایجاد نمی‌کند. استفاده از GCSF قبل از شروع درمان ضروری نیست. بیمارانی که آنزیم‌های کبدی آن‌ها بالا است، احتمال بیشتری برای مبتلا شدن به نوتروپنی و عفونت دارند. برای کاهش عوارض بهتر است این دارو قبل از مشتقات پلاتین استفاده شود.

بیمارانی که مشکلات کبدی دارند و کسانی که دوزهای بالاتری از این دارو را دریافت می‌کنند، بیمارانی که سرطان ریه با سلول‌های بزرگ دارند و پیش از این درمان با مشتقات پلاتین دریافت کرده‌اند و دوزهای بالاتر از 100 میلی‌گرم در مترمربع از دوستاکسل را دریافت کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر شدید بودن عوارض هستند.

عوارض جانبی دوستاکسل (Docetaxel)

• چشم: احساس سوزش و درد (مانند احساس سوزش).
• قلب و عروق: احتباس مایعات، فشار خون پایین، فلاشینگ.
• دستگاه گوارش: التهاب در دهان، حالت تهوع، استفراغ، اسهال.
• خون: کم‌خونی، نوتروپنی، نوتروپنی تب‌دار، کاهش فعالیت مغز استخوان، لکوپنی، ترومبوسیتوپنی.
• پوست: ریزش مو، ضایعات پوستی، پوسته‌پوسته‌شدن، تغییر رنگ ناخن، درد ناخن، برافروختگی و راش پوستی.
• عضلانی و استخوانی: درد مفاصل، درد کمر، درد عضلانی.
• سایر عوارض: واکنش‌های شدید حساسیتی، عفونت‌ها، احساس فشار بر روی قفسه سینه، درد پشت، تنگی نفس، تب دارویی و لرز.

تداخل دارویی دوستاکسل (Docetaxel)

تداخلات دارویی ممکن است در صورت مصرف این دارو به همراه ترکیباتی که فعالیت CYP450 3A4 را تحریک یا مهار می‌کند یا توسط این آنزیم متابولیزه می‌شود، رخ دهد. این ترکیبات شامل داروهایی مانند سیکلوسپورین، ترفنادین، کتوکونازول، اریترومایسین و ترولیندومایسین هستند. در صورت مصرف همزمان هر یک از این داروها با دوستاکسل احتیاط لازم است.

مصرف دوستاکسل (Docetaxel) در بارداری

FDA طبقه بندی: D.

“““html

مصرف دوستاکسل (Docetaxel) در دوران شیردهی

به خاطر اینکه ممکن است عوارض خطرناک برای نوزاد به همراه داشته باشد، شیردهی در زمان مصرف این دارو پیشنهاد نمی‌شود.

مقدار مصرف دوستاکسل (Docetaxel)

برای دانستن دوز و نحوه مصرف دارو، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

هشدارها در مورد دوستاکسل (Docetaxel)

1- کسانی که میزان بیلی‌روبین در بدنشان بیشتر از حد معمول یا ALT یا AST آن‌ها بیش از 1.5 برابر حد طبیعی و آلکالین فسفاتاز آن‌ها بیش از 2.5 برابر حد طبیعی است، نباید این دارو را مصرف کنند.

2- برای اینکه مقدار بروز و شدت احتباس مایعات و واکنش‌های حساسیت زیاد کاهش یابد، لازم است همه بیماران قبل از شروع دارو یک داروی کورتیکواستروئید خوراکی مانند دگزامتازون به میزان mg/day 16 به مدت سه روز (که از یک روز قبل از شروع دوستاکسل شروع می‌شود) مصرف کنند.

3- قبل از مصرف، دوستاکسل باید با محلول رقیق‌کننده‌ای که همراه دارو است، رقیق شود. دارو و مایع رقیق‌کننده باید 5 دقیقه در دمای اتاق بمانند قبل از اینکه با هم مخلوط شوند. بعد از اضافه کردن حلال، ویال باید به آرامی به مدت 15 ثانیه چرخانده شود. سپس محلول را باید به حال خود گذاشت تا کف آن از بین برود.

4- برای تهیه محلول انفوزیون این دارو، مقدار لازم از محلول تهیه‌شده را به طور استریل از ویال کشیده و به داخل کیسه انفوزیون 250 میلی‌لیتری یا محلول نمکی نرمال یا دکستروز پنج درصد اضافه کنید تا غلظت نهایی mg/ml 9/0-3/0 بدست آید. اگر مقدار دارو بیشتر از 240 میلی‌گرم باشد، به حجم بیشتری از محلول نیاز است تا غلظت دوستاکسل بیشتر از mg/ml 9/0 نشود. ظرف مخلوط شده باید به طور کامل با دست بچرخد.

5- در هنگام تهیه و استفاده از دارو احتیاط کنید. استفاده از دستکش توصیه می‌شود. اگر محلول با پوست تماس پیدا کرد، باید بلافاصله با آب و صابون شسته شود. در صورت تماس با غشای مخاطی، آن را نیز باید کاملاً با آب شست. همه وسایل استفاده‌شده باید با برچسب «خطر شیمی‌درمانی» علامت‌گذاری شوند.

6- تماس داروی غیر رقیق‌شده با وسایل یا تجهیزات پلاستیکی PVC که برای تهیه محلول انفوزیون استفاده می‌شوند، توصیه نمی‌شود. محلول انفوزیون باید در ظرف‌های شیشه‌ای یا پلی‌پروپیلن یا کیسه‌های پلاستیکی (پلی‌پروپیلن یا پلی‌الفین) تهیه و از طریق ست‌های پلی‌اتیلن تجویز شود.

7- اگر بیمار مقدار mg/m2 100 دریافت کرده و دچار نوتروپنی تب‌دار و تعداد نوتروفیل کمتر از cells/mm3 500 به مدت بیش از یک هفته یا واکنش‌های شدید پوستی یا نوروپاتی شدید شود، باید مقدار مصرف به mg/m2 75 کاهش یابد؛ و اگر این مشکلات ادامه پیدا کرد، مقدار مصرف یا به mg/m2 55 کاهش یابد یا درمان متوقف شود.

8- بیمارانی که در ابتدا مقدار mg/m2 60 دارو را دریافت کرده و دچار نوتروپنی تب‌دار یا تعداد نوتروفیل کمتر از cells/mm3 500 به مدت بیش از یک هفته یا واکنش‌های شدید نشده‌اند، ممکن است دوزهای بیشتری از دارو را تحمل کنند.

9- مسمومیت مغز استخوان یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو است و به مقدار مصرف مربوط می‌شود. باید به‌طور مرتب تعداد سلول‌های خونی بیمار در طول درمان اندازه‌گیری شود.

10- بیمار باید در مورد بروز واکنش‌های شدید حساسیت، به‌خصوص در طول انفوزیون‌های اول و دوم به دقت پیگیری شود. در صورت بروز واکنش‌های خفیف، مانند قرمزی یا واکنش‌های پوستی، لزومی ندارد که درمان قطع شود. اما اگر واکنش‌های شدیدتری پیش آید، قطع فوری دارو و درمان‌های لازم ضروری است.

11- واکنش‌های موضعی پوستی ممکن است روی بازوها، صورت و قفسه سینه ظاهر شوند. این ضایعات معمولاً خارش دارند، برگشت‌پذیرند و ممکن است با انفوزیون‌های بعدی بهبود یابند.

12- در کسانی که نوتروفیل کمتر از cells/mm3 1500 و پلاکت کمتر از cells/mm3 100000 دارند، نباید درمان آغاز شود. اثر دارو روی مغز استخوان یکی از عوارض محدودکننده این دارو است.

نکات قابل توصیه در مورد دوستاکسل (Docetaxel)

1- تقریباً 80 درصد بیماران دچار ریزش مو خواهند شد.

2- در صورت گلودرد، تب یا خونریزی غیرمعمول، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

3- به بیمار توضیح دهید که ممکن است ناخن‌ها تیره یا روشن شوند و این تغییرات با درد و جدا شدن ناخن همراه باشد.
مصرف در بارداری: در طول بارداری استفاده از این دارو توصیه نمی‌شود، زیرا خطراتی برای جنین وجود دارد.
مصرف در کودکان: ایمنی و اثرگذاری این دارو در کودکان زیر 16 سال ثابت نشده است.