همه آنچه که باید در مورد کیست هیداتیک بدانید (2 نکته مهم)

در مورد کیست هیداتیک بیشتر بدانید.

با رضیم همراه باشید تا در مورد علائم و راه های پیشگیری از کیست هیداتیک بیشتر بدانید.

مقدمه در مورد کیست هیداتیک

بیماری هیداتیدوز یکی از بیماری‌هایی است که انسان‌ها و حیوانات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به شدت خطرناک است. این بیماری به وسیله یک نوع انگل به نام Echinococcus granulosus ایجاد می‌شود که بخشی از خانواده کرم‌های پهن است.

این بیماری از کلمات “هیداتیس” به معنای “یک قطره آب” گرفته شده است. وقتی نوزاد این انگل که در روده‌ی سگ زندگی می‌کند، وارد بدن انسان یا حیوانات می‌شود، باعث بروز این بیماری می‌شود. کرم بالغ در روده سگ زندگی می‌کند و نوزاد آن در بدن انسان‌ها و دام‌های نشخوارکننده وجود دارد.

چرخه زندگی انگل کیست هیداتیک

چرخه زندگی این انگل بین سگ‌ها و حیوانات گیاه‌خوار تکمیل می‌شود. کرم بالغ در روده‌ی حیوانات گوشت‌خوار، به ویژه سگ‌ها، زندگی می‌کند و تخم‌های خود را از طریق مدفوع به محیط می‌فرستد. این تخم‌ها به سرعت برای دام‌ها و انسان‌ها آلوده کننده هستند.

حیوانات بزرگتر مانند گوسفند و گاو زمانی که علف‌های آلوده را می‌خورند، تخم‌های این انگل را به دستگاه گوارش خود منتقل می‌کنند. این تخم‌ها پس از ورود به بدن باز شده و یک جنین به نام قلابدار ایجاد می‌کند که به روده می‌رود و از آنجا به کبد مهاجرت می‌کند.

چند عدد از آن‌ها در کبد می‌مانند و برخی دیگر به ریه‌ها و دیگر ارگان‌ها مانند کلیه و عضلات منتقل می‌شوند. در اینجا، انگل در بافت مستقر شده و طی چند ماه کیست‌های مختلفی ایجاد می‌کند. اگر سگ‌ها این کیست‌ها را از احشای آلوده ببلعند، چرخه بیماری دوباره شروع می‌شود.

این بیماری یک مشکل اقتصادی و بهداشتی برای کشورهایی است که به طور بومی با آن مواجه هستند. پراکندگی این انگل در سطح جهان گسترده بوده و مناطقی مانند سواحل مدیترانه، جنوب روسیه، شمال ایران، استرالیا و بلغارستان بیشتر از سایر مناطق در معرض خطر قرار دارند. روده‌ی سگ‌ها و سایر گوشت‌خواران مانند گرگ و گربه، منبع اصلی کرم بالغ است که در روده‌ی سگ تخم‌ریزی می‌کند. این تخم‌ها بسیار مقاوم بوده و در شرایط مختلف زنده می‌مانند.

تخم‌ها هر ۷ تا ۱۴ روز توسط سگ‌ها تولید و دفع می‌شوند. تخم‌ها به وسیله‌ی نشخوارکنندگان، مانند گوسفند، خورده می‌شوند و داخل روده‌ی آن‌ها تبدیل به یک شکل جدید به نام oncosphere می‌شوند که می‌تواند به دیواره‌ی روده نفوذ کند.

بعد از نفوذ، این جنین به خون منتقل شده و به بخش‌های مختلف بدن می‌رود، اما بیشترین انتخاب‌ها کبد و ریه هستند. در موارد زیادی، کبد تحت تأثیر قرار می‌گیرد و معمولاً فقط یک کیست در یک ارگان شکل می‌گیرد.

با این حال، در برخی موارد، کیست‌های متعددی در یک یا چند ارگان شکل می‌گیرند. انگل در این نقاط جدید به شکل لارو تبدیل می‌شود که به آن larval echinococcal cyst می‌گویند. این مرحله باعث تولد انگل‌های جدیدی به نام protoscolices می‌شود. اگر این گوشت آلوده به وسیله‌ی سگ خورده شود، protoscolices به دیواره‌ی روده‌ی سگ می‌چسبد و بعد از ۴۰ تا ۵۰ روز تبدیل به کرم بالغ شده و چرخه دوباره شروع می‌شود.

اهمیت بیماری کیست هیداتیک

پراکندگی این انگل در سطح دنیا زیاد است، اما مکان‌هایی مانند سواحل مدیترانه، جنوب روسیه، ایران، استرالیا و بلغارستان بشدت تحت تأثیر قرار دارند. سگ‌ها و سایر گوشت‌خواران به عنوان میزبان اصلی انگل شناخته می‌شوند، اما این انگل در برخی حیوانات اهلی و وحشی دیگر مانند گاو، گوسفند، روباه، خوک و شتر نیز مشاهده می‌شود.

علائم بیماری کیست هیداتیک

بعد از بلع تخم‌های انگل، هر قسمتی از بدن ممکن است دچار کیست شود و بسته به اینکه کجا کیست تشکیل شده، عملکرد همان عضو مختل می‌شود.

کیست‌های کبدی و ریوی شایع‌تر هستند. علائم این بیماری می‌تواند از درد ساده در سمت راست شکم تا تنگی نفس و سرفه متغیر باشد.

کیست‌های هیداتیک می‌توانند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کنند. اگر این کیست‌ها در کبد به تعداد زیاد رشد کنند، ممکن است کبد از کار بیفتد و در صورت عدم درمان، می‌تواند زندگی فرد را به خطر اندازد. علائم این بیماری به محل وجود کیست‌ها بستگی دارد؛ مثلاً اگر کیست‌ها در مغز یا چشم باشند، علائم خیلی زودتر ظاهر می‌شوند، اما اگر در کبد باشند، ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علائم خود را نشان دهند.

به‌طور کلی، جراحی کیست‌های هیداتیک تنها راه درمان اصلی این بیماری در انسان است. اما می‌توان با رعایت چند نکته بهداشتی به‌راحتی از بروز این بیماری جلوگیری کرد. به عنوان مثال، باید از کشتار دام به روش غیر بهداشتی خودداری کرد، تعداد سگ‌های ولگرد را کنترل کرد، به سگ‌های گله رسیدگی کرد تا بیمار نشوند، و لازم است که مردم را در مورد پیشگیری و کنترل این بیماری آموزش داد.

نکات ساده پیشگیری از این بیماری

1- رعایت بهداشت در فرد و محیط زندگی.
2- شستن سبزیجات: سبزیجات، میوه‌ها و صیفی‌جات باید به دقت با آب شسته شوند. به‌خصوص توت‌فرنگی که احتمال آلودگی بیشتری دارد. برای اطمینان از تمیز شدن سبزیجات، چند قطره مایع ظرفشویی به آب شستشو اضافه کنید و آنها را مدتی در آب تکان دهید تا کف کند.

درمان کیست هیداتیک

تنها راه درمان این بیماری در انسان، جراحی و خارج کردن کیست از بدن است. باید بسیار دقت شود، زیرا اگر مایعات کیست‌ها در زمان جراحی پخش شوند، ممکن است عوارض جدی به‌وجود بیاید یا کیست‌های جدیدی ایجاد شود. در برخی موارد که دسترسی به کیست‌ها سخت است یا در مناطق حساس قرار دارند، از داروی آلبندازول برای درمان استفاده می‌شود. همچنین بعد از عمل جراحی نیز این دارو برای حذف کامل کیست‌ها تجویز می‌شود. دوز مصرف این دارو 400 میلی‌گرم هر 12 ساعت به مدت 3 دوره چهار هفته‌ای است و بین هر دوره دو هفته استراحت داده می‌شود.

• پیشگیری و کنترل: با توجه به احتمال آلودگی در دام‌ها، باید مراقب بود که زمانی که اندام‌های آلوده به سگ‌ها داده می‌شود، چرخه انتقال بیماری برقرار می‌شود و بسیاری از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند.
• آموزش بهداشت: مردم باید با نحوه شستشوی سبزیجات به‌طور کامل آشنا شوند و بدانند که سبزیجات باید با مواد ضدعفونی کننده شسته شوند.
• افرادی که دارای سگ خانگی و گله هستند، باید سعی کنند با آنها تماس محدود داشته باشند، چون ممکن است موهای آنها به تخم انگل آلوده باشد. این حیوانات باید تحت نظر دامپزشک معاینه شوند و از لمس مستقیم آنها خودداری گردد.
• کشتار حیوانات باید صرفاً در کشتارگاه‌های بهداشتی انجام شود و از خرید گوشت و فرآورده‌های دامی که معاینه نشده‌اند، خودداری شود.
• در زمان کشتار، باید لاشه و اندام‌ها بررسی شوند و اندام‌های آلوده به کیست دور از دسترس سگ‌ها نگه‌داری شوند و حتماً سوزانده یا به‌طریق بهداشتی دفن گردند.
• مبارزه با سگ‌های ولگرد و دفع صحیح زباله‌ها برای کاهش جمعیت سگ‌ها و پیشگیری از این بیماری و سایر بیماری‌های مرتبط با سگ‌ها ضروری است.
• اکیداً شستن دست‌ها با آب و صابون باید به مردم آموزش داده شود.

نکته : یکی از اشتباهات رایج در هنگام شستشوی سبزیجات این است که بعد از شستشو، تمام سبزیجات را در آبکش می‌گذارند، که این کار می‌تواند تخم‌های انگل را دوباره روی سبزیجات پخش کند. باید سبزیجات را از سطح آب خارج کرد و آب باقی‌مانده را دور ریخت.

• چنانچه سگ دارید، حتماً به آنها داروی ضدانگلی بدهید و شناسنامه برای آنها تهیه کنید و هر چند وقت یکبار آنها را به دامپزشک ببرید.
• در صورت ذبح حیوانات، اگر کیست‌های کبدی را مشاهده کردید، هرگز آنها را پاره نکنید، زیرا ممکن است باعث انتقال کیست هیداتیک به انسان شود و کبد را به‌طور بهداشتی دفن کنید.
• مزارع را محصور کنید و از ورود سگ‌ها به آنها جلوگیری نمایید.
• از تماس با سگ‌ها خودداری کنید.