همه چیز در مورد انسولین (دیابتی ها بخوانید) (2 نکته مهم)

فواید و عوارض احتمالی انسولین

با رضیم همراه باشید تا با داروی انسولین بیشتر آشنا شوید.

انسولین چیست؟

انسولین یک نوع پروتئین است که در بدن ما توسط سلول‌های خاصی به نام سلول‌های بتا تولید می‌شود. این سلول‌ها در لوزالمعده قرار دارند و کار اصلی آن‌ها کنترل قند خون است. وقتی که ما غذا می‌خوریم، قند موجود در آن بعد از هضم به خون وارد می‌شود. این قضیه به لوزالمعده پیام می‌دهد که انسولین تولید کند. انسولین کمک می‌کند تا قند به داخل سلول‌ها برود. درون سلول‌ها، قند یا به انرژی تبدیل می‌شود یا ذخیره می‌گردد. اگر سلول‌های بتا نتوانند مقدار کافی انسولین تولید کنند یا بدن به انسولین پاسخ ندهد، قند در خون باقی می‌ماند و نمی‌تواند به سلول‌ها وارد شود.

اگر سلول‌های بتا آسیب ببینند و نتوانند انسولین بسازند، فرد دچار دیابت نوع یک است و نیاز دارد انسولین را تزریق کند. اما اگر سلول‌ها مقدار کمی انسولین تولید کنند یا بدن نسبت به آن مقاوم شود، فرد دیابت نوع دو دارد و ممکن است نیاز به داروهای خوراکی برای کاهش قند خون داشته باشد. در برخی مواقع که استرس یا بیماری وجود دارد و داروهای خوراکی موثر نیستند، فرد باید انسولین تزریق کند. همچنین، به دلیل اینکه انسولین یک پروتئین است، اگر بخواهیم آن را به صورت قرص مصرف کنیم، در معده تجزیه می‌شود و لذا باید آن را به صورت زیرپوستی تزریق کرد.

امروزه محققان در تلاش‌اند تا راه‌هایی پیدا کنند تا انسولین در برابر آنزیم‌های هضمی محافظت شود و شاید با استفاده از پوشش‌های مقاوم بتوانند این مشکل را حل کنند.

نخستين باوري که درباره انسولين هست، اعتيادآور بودن آن است. آيا اين حرف، مبناي علمي دارد؟

به‌هیچ وجه این حرف صحیح نیست! این مانند این است که بگویید یک ماده ضروری مثل خون، اعتیادآور است!

بعضی‌ها می‌گویند انسولین ممکن است باعث نابینایی شود. این چطور؟

این خود بیماری دیابت است که می‌تواند منجر به نابینایی شود، نه انسولین. در واقع، مصرف درست و با برنامه انسولین می‌تواند از آسیب‌های چشمی جلوگیری کند. افراد دیابتی که نیاز به انسولین دارند اما از مصرف آن سر باز می‌زنند، متاسفانه بیشتر در معرض خطر مشکلات چشمی و حتی نابینایی قرار دارند.

“`html

آیا می‌گویند انسولین باعث چاقی می‌شود؟

اگر انسولین به درستی و با دوز مناسب استفاده شود، باعث چاقی نخواهد شد. برخی بیماران ممکن است مقدار زیادی انسولین مصرف کنند یا بعد از تزریق انسولین، ورزش‌ها یا فعالیت‌های سخت انجام دهند. در این صورت، قند خون پایین می‌آید و بدن برای بالا آوردن قند خون اقدام می‌کند که این می‌تواند باعث افزایش اشتها شود. اگر این مسئله به دفعات تکرار شود، ممکن است منجر به افزایش وزن یا چاقی گردد.

همیشه می‌شنویم که می‌گویند کسی انسولین زده و غش کرده و به بیمارستان رفته. آیا این درست است؟

یکی از عوارض استفاده زیاد از انسولین، “هیپوگلیسمی” یا افت قند خون است. هیپوگلیسمی یک مشکل جدی و اورژانسی است و می‌تواند عوامل مختلف داشته باشد. یکی از دلایل آن، مصرف مقدار زیاد انسولین، عدم خوردن غذا یا انجام فعالیت بدنی شدید بعد از تزریق انسولین است.

علائم و نشانه‌های آن شامل: عرق سرد، تپش قلب، اضطراب، لرزش، عصبانیت، احساس گرسنگی، سردرد، اختلال دید، خستگی، لکنت زبان، اختلال در حواس، دوبینی، احساس سرما و در نهایت تشنج و اغماء می‌باشد. تمام این علائم به سرعت با مصرف مواد قندی یا تزریق گلوکز برطرف می‌شوند. بنابراین استفاده درست از انسولین تحت نظر پزشک هیچ خطری ندارد.

آیا درست است که می‌گویند مصرف انسولین باعث برآمدگی و تغییر شکل پوست در محل تزریق می‌شود؟

برآمدگی یا فرو رفتگی پوست در محل تزریق انسولین یکی از عوارض شناخته‌شده انسولین‌های حیوانی بود. در گذشته از انسولین‌های گاوی و خوکی استفاده می‌شد و به دلیل واکنش چربی بدن به این نوع انسولین‌ها، پوست در این نواحی دچار تغییر می‌شد و این باعث کاهش جذب انسولین در این نقاط می‌شد.

امروزه، انسولین‌های انسانی جایگزین انسولین‌های حیوانی شده و دیگر چنین مشکلی وجود ندارد. بهترین روش برای تزریق انسولین این است که محل تزریق به طور مرتب تغییر کند و هرگز دو روز پشت سر هم در یک نقطه تزریق نشود.

زمان و محل تزریق انسولین

انسولین‌های رگولار باید ۲۰ تا ۳۰ دقیقه قبل از غذا تزریق شوند و انسولین‌های مشابه انسولین و قلمی باید همزمان با شروع غذا استفاده شوند.

بهتر است در هر وعده غذایی انسولین در ناحیه خاصی از بدن تزریق شود؛ مثلاً اگر بیمار صبح روی بازوی راست تزریق می‌کند و شب روی بازوی چپ، این روند را برای مدتی ادامه دهد و سپس بعد از سه تا شش ماه محل تزریق را تغییر دهد. زیرا میزان جذب از نواحی مختلف بدن متفاوت است و اگر این قانون رعایت نشود، ممکن است نوسانات قند خون ایجاد شود.

از طرفی انسولین به تدریج باعث از بین رفتن بافت چربی و سفت شدن محل تزریق می‌شود، بنابراین بهتر است هر چند ماه یک بار محل تزریق را تغییر کرد. بیماران دیابتی حتماً باید بعد از تزریق انسولین غذا بخورند و نباید این کار را به یک ساعت بعد موکول کنند، زیرا این می‌تواند باعث افت قند خون شود و خطرناک خواهد بود.

نکات مهم درباره مراقبت از انسولین

نگهداری مناسب از انسولین بسیار مهم است. انسولین‌های رگولار باید تا زمان استفاده در یخچال نگه‌داری شوند، اما بعد از شروع استفاده می‌توانند تا یک ماه در دمای محیط بدون مشکل مصرف شوند. البته اگر در یخچال نگه‌داری شوند، هیچ اشکالی ندارد. انسولین‌های قلمی نیز باید تا زمان استفاده در یخچال باشند و بعد از استفاده تا زمانی که تمام شوند (که معمولاً یک هفته تا ده روز طول می‌کشد) می‌توانند در دمای محیط نگه‌داری شوند.

اگر قلم انسولین را که…
“““html

از آن استفاده شده، در معرض نور آفتاب قرار نگرفته و در دمای محیط نگهداری شده باشد، تا یک ماه می‌توان مورد استفاده قرار داد، ولی اگر هنوز مصرف نشده و قرار است حمل شود، باید در کیف حاوی یخ نگهداری شود.

روش تزریق انسولین

• انسولین کدر و شیری رنگ را باید قبل از مصرف با برگرداندن آرام ویال و غلطاندن آن بین دو دست کاملا مخلوط کنید.
• بیمار باید یاد بگیرد که چگونه انسولین را با مقدار صحیح درون سرنگ بکشد و همچنین ضمن استفاده از سرنگ، شرایط استریل را رعایت نماید که هنگام گذاشتن سرپوش سوزن نکات ایمنی را رعایت کند و سرنگ های استفاده شده را در یک ظرف پلاستیکی محکم بیندازد.
• وسایلی که باید برای استفاده در منزل تهیه نمایید، شامل انسولین نسخه شده، پنبه و سرنگ های مورد تأیید همراه با سوزن می باشد.
• استفاده از الکل برای تمیز کردن پوست نیز توصیه می شود.
• با یک دست محل تزریق را بکشید و ناحیه وسیعی را با انگشتان بگیرید تا محل تزریق ثابت شود.
• با دست دیگر سرنگ را مانند مداد بگیرید و سوزن را به طور عمودی وارد پوست کنید و پیستون را تا آخر فشار دهید.
• اگر قرار است دو نوع انسولین را در یک سرنگ مخلوط کنید، ابتدا باید انسولین کریستال (بی رنگ و شفاف) را بکشید.

برخی از بیمارانی که انسولین تزریق می‌کنند، می‌گویند تزریق انسولین کار سختی است. برای مثال، می‌گویند که مجبورند انسولین شیری را با انسولین آبی مخلوط کنند و این کار نیاز به دقت زیادی دارد. آیا اینطور است؟

خوشبختانه، تکنولوژی تزریق انسولین در سال‌های اخیر پیشرفت کرده و وسایل تزریق انسولین تغییر کرده‌اند. حالا انسولین‌های جدید به شکل ویال‌های مخلوط از انسولین شیری (ان‌پی‌اچ) و انسولین آبی (رگولار) ساخته شده‌اند و نیازی نیست شما دو نوع انسولین را با هم مخلوط کنید.

قلم‌های یک بار مصرف، انسولین‌های یک نوبت در روز، ساعت‌های مچی مخصوص انسولین که قند خون را هم اندازه‌گیری می‌کنند، سرنگ‌های بدون سوزن که انسولین را با فشار هوا به زیر پوست تزریق می‌کنند، قلم‌های انسولین با فشنگ مخصوص، قلم‌های مخصوص بیماران نابینا، سوزن‌های مخفی در سرنگ برای کسانی که از سوزن می‌ترسند، سوزن‌های بسیار نازک (میكرونیدل) و بسیاری از وسایل و تکنولوژی‌های جدید دیگر برای راحتی بیماران دیابتی ساخته شده است.

عوارض جانبی انسولین

1- عوارض جانبی انسولین می‌تواند از مشکلات جزئی تا مشکلات جدی‌تری مثل افزایش وزن متفاوت باشد. اما خیلی مهم است که بدانید انسولین به خودی خود باعث افزایش وزن نمی‌شود. بلکه ممکن است به دلیل تنظیم قند خون و مصرف غذاهای بیشتر یا دریافت مقدار ناکافی انسولین، چربی اضافه در بدن موجب افزایش وزن شود. خبر خوب این است که با رعایت یک رژیم غذایی متعادل و انجام ورزش منظم، می‌توان از افزایش وزن جلوگیری کرد.

2- در هنگام تزریق انسولین، ممکن است قرمزی و خارش خفیفی در محل تزریق ایجاد شود. اگر این خارش یا التهاب زیاد شود یا پوست بیش از حد خارش دار شود، باید به پزشک مراجعه کرد. وسایل تزریق جدید (مثل قلم انسولین) به کاهش این عوارض پوستی کمک می‌کنند.

3- یکی دیگر از عوارض احتمالی

“““html

تزریق انسولین می‌تواند باعث ضخیم شدن پوست در ناحیه‌ای شود که تزریق‌ها در آنجا انجام می‌گیرد. البته این عارضه بسیار نادر است.

4- برخی دیگر از عوارض جانبی مصرف انسولین شامل تورم در صورت، لب‌ها یا زبان و همچنین دشواری در تنفس می‌باشد. این نشانه‌ها ممکن است نشان‌دهنده یک حساسیت شدید به انسولین باشند و هر کسی که چنین علائمی را تجربه کند، باید فوراً به پزشک مراجعه کند.

تجویز و تعیین دوز مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام شود تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.

5- اگر شما احساس خواب‌آلودگی، ضعف، گیجی یا احساس ناخوشی کلی کنید، ممکن است نشان‌دهنده افزایش یا کاهش غیرطبیعی قند خون شما باشد. بهترین کار این است که قند خون‌تان را بررسی کنید و سپس طبق نظر پزشک، غذا و مقدار انسولینی که مصرف می‌کنید را تنظیم کنید.

6- در مصرف انسولین به صورت استنشاقی، شایع‌ترین عارضه جانبی، افت قند خون است. همچنین، ممکن است مشکلاتی مانند تنگی نفس، درد در قفسه سینه، عفونت‌های تنفسی، سرفه، خشک شدن دهان و زخم در گلو نیز به دلیل مصرف این دارو از طریق دهان و بینی به وجود آید.

7- بعضی اوقات ممکن است داروهای دیگری که فرد دیابتی مصرف می‌کند با انسولین تداخل داشته باشند و عوارض جانبی ناخوشایندی ایجاد کنند. بسیاری از داروها، از جمله داروهای ضد فشار خون و حتی برخی مکمل‌های ویتامینی ممکن است حساسیت یا مقاومت بدن فرد نسبت به انسولین را افزایش دهند. برای جلوگیری از بروز این عوارض جانبی، پزشک باید از تمام داروها و مکمل‌هایی که بیمار مصرف می‌کند، مطلع باشد، چه آن‌ که انسولین به صورت استنشاقی مصرف شود و چه به صورت تزریقی.

برخی بیماران فکر می‌کنند که قرص‌های دیابت موجود در بازار، قرص‌های انسولینی هستند. آیا می‌توانید در این مورد توضیح دهید؟

قرص‌هایی که در بازار پیدا می‌شوند، تحت عنوان قرص‌های ضد دیابت شناخته می‌شوند و به‌طور ویژه برای دیابت نوع 2 تجویز می‌شوند. این قرص‌ها انسولین نیستند، بلکه باعث تحریک ترشح انسولین یا تقویت اثر آن در بافت‌های دیگر بدن می‌شوند و مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین را کاهش می‌دهند. برخی از قرص‌های جدید ضد دیابت شبیه به انسولین عمل می‌کنند، اما هیچ‌کدام از این قرص‌ها، انسولین واقعی نیستند و از آن تهیه نشده‌اند.

آیا شیاف انسولین وجود دارد؟

بله، شیاف انسولین نیز در اروپا تولید شده و موفق به عبور از مراحل آزمایش شده است و به زودی به بازار خواهد آمد. برخی منابع خارجی گزارش داده‌اند که حتی واکسن دیابت هم کشف شده است. آیا این خبر صحت دارد؟

بله، این خبر صحت دارد. حدود 10 درصد از کودکان در اروپا مورد آزمایش این واکسن قرار گرفته‌اند و گزارش‌ها نشان می‌دهد که نتایج آزمایش هم مثبت بوده است.

توصیه‌هایی برای دیابتی‌های انسولینی

دکتر ضیایی به افراد مبتلا به دیابت که انسولین تزریق می‌کنند توصیه می‌کند که مراقب افت قند خون خود باشند و در مصرف انسولین دقت کنند، به ویژه بیماران دیابتی که دارای مشکلات چشمی هستند.

این پزشک متخصص غدد عنوان می‌کند که این بیماران حتماً باید پس از تزریق، غذا بخورند و نباید آن را به یک ساعت بعد موکول کنند، زیرا این کار ممکن است باعث افت قند خون شده و خطرناک باشد.

گاهی زندگی بیماران دیابتی نظم خاصی ندارد، مثلاً بیمار باید با هر وعده غذایی انسولین تزریق کند، اما ممکن است آنقدر دیر از خواب بیدار شود که نزدیک به ناهار باشد. در این صورت، او نباید دوز صبح و ظهر را یکجا تزریق کند، بلکه باید قند خونش را اندازه بگیرد و اگر در حد مناسب بود، فقط دوز ظهر را بزند.

در نهایت، باید ذکر شود که انسولین به عنوان داروی اصلی برای درمان بیماران دیابتی نوع یک و نوع دو که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، تجویز می‌شود. نکته مهم این است که تجویز و تعیین دوز مصرف این دارو باید تحت نظارت پزشک متخصص انجام گیرد تا از بروز عوارض ناخواسته جلوگیری شود.

گردآوری شده از مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی