همه چیز در مورد داروی بوسولفان (2 نکته مهم)
“`html
موارد مصرف و عوارض بوسولفان
بوسولفان (Busulfan) برای درمان نوعی سرطان خون به نام لوسمی میلوئید مزمن (CML) به کار می‌رود. این نوع سرطان بر روی سلول‌های خون که در مغز استخوان تولید می‌شود، تاثیر می‌گذارد. سلول‌های غیر طبیعی به تدریج مغز استخوان را پر کرده و به خون منتقل می‌شوند، که این سبب افزایش تعداد سلول‌های سفید خون می‌شود. معمولاً این بیماری به آرامی پیشرفت می‌کند و ممکن است علائمی مانند کم‌خونی، مشکلات خونریزی یا عفونت تا چند سال بعد از شروع بیماری ظاهر نشود.
بوسولفان همچنین برای آماده کردن بیمار قبل از پیوند سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود. در این نوع پیوند، سلول‌های خونی سالم از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود تا مغز استخوان آن فرد نیز بتواند سلول‌های سالم تولید کند. بوسولفان با متوقف کردن رشد سلول‌ها عمل می‌کند. این دارو با اتصال و آسیب رساندن به DNA سلول‌ها کار می‌کند و به این ترتیب از افزایش تعداد سلول‌های خون جلوگیری می‌کند.
نام‌های تجاری: Busilvex
اشکال دارویی: قرص و آمپول
مکانیسم اثر بوسولفان
بوسولفان به طور غیر اختصاصی در چرخه سلول از طریق آلکیلاسیون و اتصال به زنجیره DNA فعالیت آن را متوقف می‌کند.
فارماکوکینتیک بوسولفان
بوسولفان به طور کامل از مجرای گوارش جذب می‌شود. پس از ورود به بدن، این دارو سریعاً توسط کبد متابولیزه می‌شود و معمولاً 1 تا 2 هفته بعد از شروع درمان اثرات بالینی آن آغاز می‌شود. دفع این دارو از طریق کلیه‌ها به آرامی و عمدتاً به صورت متابولیت‌ها انجام می‌شود.
موارد و مقدار مصرف بوسولفان
الف) لوسمی میلوژنوس مزمن
بزرگسالان: برای شروع درمان، دوز معمول 4 تا 8 میلی‌گرم خوراکی در روز است. دوز می‌تواند بین 1 تا 12 میلی‌گرم در روز باشد (mg/kg 06/0 یا mg/m2 8/1). دوز برای نگهداری 1 تا 3 میلی‌گرم خوراکی در روز است.
کودکان: به میزان mg/kg 06/0 یا mg/m2 8/1 خوراکی در روز تجویز می‌شود. دوز باید به گونه‌ای تنظیم شود که گلبول‌های سفید خون بیشتر از mm3/20000 باقی بمانند.
ب) تجویز به همراه سیکلوفسفامید جهت آماده‌سازی مغز استخوان برای پیوند آلوژنیک مغز استخوان در لوسمی میلوژنوس مزمن
بزرگسالان: mg/kg 8/0 بر اساس وزن ایده‌آل یا واقعی (کدام که کمتر است) به صورت انفوزیون وریدی 2 ساعته هر 6 ساعت به مدت 4 روز تجویز می‌شود تا به مجموع 16 دوز برسیم. بیمار باید برای جلوگیری از تشنج، فنی‌توئین دریافت کند.
پ) ملیوفیبروز
بزرگسالان: دوز اولیه 2 تا 4 میلی‌گرم خوراکی در روز است و سپس همین دوز 2 تا 3 بار در هفته ادامه می‌یابد.
Busilvex فرم تزریقی بوسولفان است که در رژیم‌های آماده‌سازی قبل از پیوند استفاده می‌شود. دوز این دارو برای بزرگسالان mg/kg 8/0 و برای کودکان زیر 17 سال بین mg/kg 2/1-8/0 می‌باشد. این دارو از طریق رگ مرکزی به صورت انفوزیون هر 6 ساعت به مدت 4 روز متوالی تجویز می‌شود. قبل از تجویز دارو، بیماران باید داروهای ضد تشنج و ضد استفراغ دریافت کنند.
مصرف بوسولفان در بارداری و شیردهی
این دارو ممکن است به جنین آسیب برساند و باعث مشکلاتی مانند ناهنجاری‌های رشد و حتی مرگ جنین شود. همچنین می‌تواند باعث نازایی گردد، بنابراین در دوران بارداری نباید استفاده شود.
مصرف در شیردهی: میزان ترشح دارو در شیر مشخص نیست، اما به دلیل احتمال عوارض جانبی، توصیه می‌شود که در دوران شیردهی مصرف نشود.
“““html
استفاده از دارو در نوزادان باید با احتیاط فراوان انجام شود.
عوارض جانبی بوسولفان
- عوارض عصبی: اضطراب، بی‌قراری، ضعف، گیجی، توهم، افسردگی، سرگیجه، تب، سردرد، بی‌خوابی، خواب‌آلودگی و تشنج.
- عوارض قلبی و عروقی: بزرگ شدن قلب، درد قفسه سینه، مشکلات قلبی، تورم، نارسایی قلبی، اختلالات ریتم قلب، و تغییرات فشار خون.
- مشکلات چشم، گوش، حلق و بینی: کاتاراکت، اختلالات شنیداری، خونریزی بینی و سینوزیت.
- عوارض گوارشی: درد شکم، بی‌اشتهایی، یبوست یا اسهال، خشکی دهان، تهوع و استفراغ.
- مشکلات ادراری و تناسلی: مشکلات ادرار، خونریزی در ادرار و عفونت مثانه.
- عوارض خونی: کاهش گلبول‌های سفید و پلاکت.
- مشکلات کبدی: آسیب کبد و زردی.
- مشکلات متابولیکی: افزایش قند خون، تغییرات در الکترولیت‌ها و افزایش وزن.
- عوارض عضلانی و اسکلتی: درد مفاصل و عضلات.
- مشکلات تنفسی: سرفه، تنگی نفس، و خونریزی در ریه‌ها.
- مشکلات پوستی: آکنه، ریزش مو، خارش و تغییرات رنگ پوست.
- سایر عوارض: واکنش‌های آلرژیک، لرز، سکسکه و عفونت.
مسمومیت با بوسولفان و درمان آن
- نشانه‌های مسمومیت: مصرف بیش از حد دارو می‌تواند باعث مشکلات خونی شود.
- درمان: مراقبت‌های حمایتی، شامل تزریق خون و استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت بروز عفونت.
تداخلات دارویی بوسولفان
- استفاده همزمان با استامینوفن می‌تواند اثر بوسولفان را کاهش دهد.
- ترکیب با داروهای ضد انعقاد و آسپرین می‌تواند خطر خونریزی را افزایش دهد.
- استفاده همزمان با سیکلوفسفامید ممکن است باعث مشکلات قلبی در برخی بیماران شود.
- ایتراکونازول می‌تواند اثر بوسولفان را کاهش دهد.
- مترونیدازول می‌تواند سمیت بوسولفان را افزایش دهد.
- ترکیب با سایر داروهای شیمی‌درمانی می‌تواند خطر صدمه به مغز استخوان را افزایش دهد.
- فنی‌توئین می‌تواند سطح بوسولفان در خون را کاهش دهد.
- ترکیب با تیوگوانین ممکن است آسیب کبدی، واریس‌های مری و افزایش فشار خون ایجاد کند.
اثر بوسولفان بر آزمایش‌های تشخیصی
این دارو می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون، آنزیم‌های کبدی و کراتینین شود. همچنین موجب کاهش سطوح هموگلوبین و برخی الکترولیت‌ها می‌شود.
“`
موارد منع مصرف و احتیاط بوسولفان
موارد منع مصرف: اگر به داروی بوسولفان یا سایر ترکیبات آن حساسیت دارید، نباید آن را مصرف کنید. همچنین، این دارو باید در بیماران بدون تشخیص قطعی CML استفاده نشود.
موارد احتیاط: بوسولفان می‌تواند به شدت بر مغز استخوان تاثیر بگذارد و باعث وضعیت‌های جدی مانند پان‌سیتوپنی، نوتروپنی، ترومبوسیتوپنی و آنمی شود. در کودکان مبتلا به تالاسمی که بوسولفان خوراکی را با سیکلوفسفامید مصرف می‌کنند، مواردی از تامپوناد قلبی گزارش شده است.
مصرف دوزهای بالا، سابقه دریافت رادیوتراپی، شیمی‌درمانی قبلی (بیشتر از 3 دوره) یا پیوند مغز استخوان می‌تواند خطر ابتلا به بیماری انسداد وریدی کبدی (VOD) را افزایش دهد. اگر بیشتر از mg/kg 16 بوسولفان مصرف کنید و همزمان داروهای آلکیله کننده مصرف کنید، این خطر بیشتر می‌شود.
استفاده از این دارو ممکن است منجر به نارسایی تخمدان و آمنوره گردد. همچنین، این دارو بین 4 ماه تا 10 سال پس از مصرف می‌تواند به سمیت تأخیری ریوی منجر شود. مواردی از لوکمی حاد نیز پس از مصرف این دارو گزارش شده است.
به دلیل احتمال وقوع تشنج، باید پیشگیری‌های لازم قبل از تجویز دارو صورت گیرد. دی‌متیل استامید موجود در فرم وریدی بوسولفان می‌تواند باعث نازایی، آسیب به کبد، توهم، خواب‌آلودگی، کُند بودن و گیجی شود.
ملاحظات اختصاصی بوسولفان
1- این دارو می‌تواند باعث ایجاد دیس‌پلازی سلولی شود که خواندن نتایج سیتولوژیک را دشوار می‌کند.
2- اگر تعداد پلاکت‌ها کمتر از mm3/100000 باشد، هیچ‌گونه تزریق عضلانی انجام نشود.
3- پاسخ بیمار به درمان معمولاً یک تا دو هفته بعد از شروع درمان مشخص می‌شود (مانند افزایش اشتها و کاهش اندازه طحال).
4- بیمار را از نظر علائم عفونت بررسی کنید، مثلاً تب و گلو درد.
5- استفاده طولانی‌مدت از این دارو می‌تواند علائمی شبیه نارسایی آدرنال ایجاد کند، مانند ملانودرم، ضعف، افت فشار خون، تهوع، استفراغ، اسهال، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، خستگی و گیجی.
6- غلظت اوریک‌اسید، CBC و عملکرد کلیه را بررسی کنید.
7- سطح آلکالین فسفاتاز سرم، بیلی‌روبین و میزان آمینوترانسفرازها را برای چک کردن سمیت کبدی احتمالی آزمایش کنید.
8- تعداد لکوسیت‌ها را زیر نظر داشته باشید، و اگر تعداد آن‌ها به mm3/15000 یا کمتر رسید، باید دارو قطع شود.
9- فیبروز ریوی ممکن است 4 تا 6 ماه پس از شروع درمان اتفاق بیفتد.
10- برای کاهش هایپر اوریسمی، از هیدراتاسیون کافی، قلیایی کردن ادرار و مصرف آلوپورینول استفاده کنید.
نکات قابل توصیه به بیمار در دوره مصرف بوسولفان
1- به بیمار درباره خطرات مصرف همزمان آسپیرین با این دارو توضیح دهید و از او بخواهید هر گونه علائم خونریزی را سریعاً گزارش کند.
2- دارو را هر روز در زمان مشخص مصرف کند.
3- اگرچه ممکن است دچار تهوع و استفراغ شود، مصرف دارو را قطع نکند.
4- سرفه مکرر و تنگی نفس پیش‌رونده از علائم سمیت دارو هستند، بنابراین به بیمار بگویید این علائم را گزارش کند تا دوز دارو تعدیل شود.
5- علائم عفونت را بررسی کرده و از بیمار بخواهید آن‌ها را گزارش کند.
6- در هنگام مصرف این دارو از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده شود.
نحوه نگهداری داروی بوسولفان
- تمامی داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید.
- دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و نور مستقیم نگه دارید.
بیشتر بخوانید:
