همه چیز در مورد عصر جاهلیت و آداب و رسوم آن !

دوران و عصر جاهلیت از کجا آمده است ؟

جاهلیت یک واژه در اسلام است که به حالت تفکر مردم عرب قبل از ظهور اسلام اشاره می‌کند. این کلمه در قرآن هم آمده است، هرچند تفسیر های متفاوتی از آن وجود دارد.

تاریخ‌دانان نیز این واژه را برای اشاره به جامعه عربستان قبل از اسلام به کار می‌برند.

در دوران جاهلیت ، مردم شبه جزیره عربستان به بت‌پرستی روی آورده بودند و برای بت‌هایشان قربانی می‌کردند، اما با ظهور دین اسلام، این آیین برچیده شد.

قرآن، زمانی که اسلام شروع شد را عصر جاهلیت نامیده است. این دوران به طور تقریبی تا 150 سال قبل از اسلام را شامل می‌شود و نشان‌دهنده‌ی دوران کفر و تاریکی است.

به طور کلی، باید اشاره کنیم که بخش بزرگ شمال شبه جزیره عربستان، به ویژه منطقه حجاز، صحراهای خشک و سوزان دارد و بیشتر اعراب آن زمان، صحرا نشین بودند که برای یافتن آب و علف به سفر می‌رفتند.

این شرایط خاص زندگی، باعث شده بود که آنان برخی از ویژگی‌های انسانی را فراموش کنند.

نظام قبیلگی

این جامعه بر اساس سیستم قبیلگی اداره می‌شد، که بزرگ قبیله با ویژگی‌های خاصی، رهبری آن را بر عهده داشت. ویژگی‌هایی مانند تواضع، حلم، صبر، سخاوت و شجاعت از جمله این ویژگی‌ها بودند.

به طور کلی، هر فرد قبیله حاضر بود هر نوع فداکاری برای قبیله خود داشته باشد. به همین دلیل حفظ نسب و اصالت قبیلگی برای اعراب ارزش زیادی داشت. آنان می‌کوشیدند نسب خود را حفظ کنند.

برای عرب جاهلی، هر چه افراد قبیله بیشتر بودند، افتخار بیشتری داشت و این مسأله به حدی اهمیت داشت که برخی از قبایل حتی برای شمارش افراد قبیله، مردگان خود را هم در نظر می‌گرفتند.

ویژگی تعصب و روحیات عرب جاهلی

وقتی به قبیله و تاریخ جاهلیت نگاه می‌کنیم، باید به «تعصب» اشاره کنیم. این ویژگی، عنصر اصلی همبستگی قبیله بود و بسیاری از ویژگی‌های آنان در دوران جاهلیت ریشه در همین مقوله دارد.

آنها تا جایی پیش می‌رفتند که جان خود را هم برای قبیله فدا می‌کردند. اگر کسی از قبیله مورد ظلم قرار می‌گرفت، دیگران حق انتقام‌گیری برای او را می‌دانستند.

افراد قبیله موظف بودند که او را یاری کنند و معتقد بودند «خون را جز خون نمی‌شوید»، حتی اگر به عذاب ابدی بروند، باید انتقام بگیرند.

در حقیقت، روح نظام قبیلگی در دوران جاهلیت، جنگ و نزاع بر سر ادامه حیات بود. آنها برای کوچک‌ترین مسائل جنگ‌های بزرگی به راه می‌انداختند که ممکن بود سال‌ها به طول بینجامد. این جنگ‌ها به «ایام‌العرب» نامیده می‌شدند و برخی از آنها ممکن بود حتی چهل سال ادامه داشته باشد.

اعراب در دوران جاهلیت به سرزمین‌های دیگر حمله می‌کردند و اموال مردم را غارت می‌نمودند. آنها در این کار هیچ حد و مرزی را نمی‌شناختند و تنها زبانشان زبان شمشیرها بود.

آنها قدرت و زور را نمی‌شناختند و فقط در برابر آن تسلیم می‌شدند. اعراب جاهلی بر مبنای همین اصول، حق و عدالت را تعیین می‌کردند و حتی برای این موضوع شعر می‌سرودند.

“`html

عرب جاهلی و خرافات

زندگی عرب‌های جاهلی پر از خرافات و نادانی بود. این نادانی ناشی از دوری آنها از فرهنگ‌های پیشرفته بود.

اعراب در آن زمان فهم و درک خوبی نداشتند و نمی‌توانستند ارتباط منطقی میان پدیده‌ها برقرار کنند.

مثلاً اگر گاوی آب نمی‌خورد، باور داشتند که دیوی بین شاخ‌های گاو نر وجود دارد و آن را می‌زدند. وقتی شتری بیمار می‌شد، شتر نر سالمی را مجروح می‌کردند.

هنگامی که فرد مهمی فوت می‌کرد، در کنار قبرش گودالی می‌کندند و شتری را در آن حبس می‌کردند تا از گرسنگی بمیرد، به خیال اینکه این کار برای فرد متوفی در روز قیامت مفید خواهد بود!

همچنین بر این باور بودند که اگر کسی از مار یا عقربی گزیده شود و مقدار مس به همراه داشته باشد، حتماً می‌میرد، بنابراین گردنبندی از طلا یا نقره به او می‌دادند. آنها فکر می‌کردند خون رئیس قبیله می‌تواند بیماران را درمان کند.

برای دور کردن ارواح بد، به استخوان‌های مردگان و پارچه‌های کثیف متوسل می‌شدند و آنها را به گردن بیمار می‌آویختند. اگر مادری در دهان بچه‌اش زخم یا دمل می‌دید، ظرفی روی سرش می‌گذاشت و به جمع‌آوری نان و خرما می‌پرداخت تا به سگ‌ها بدهد، شاید فرزندش خوب شود.

به هنگام ورود به مکان جدید، برای جلوگیری از شر جن‌ها و بیماری، صد بار صدای الاغ در می‌آوردند و اگر در صحرا گم می‌شدند، لباس‌های خود را به حالت وارونه می‌پوشیدند تا پیدا شوند! و… .

خرافات جا افتاده در بین آنها به قدری زیاد بود که قرآن از آن به غل و زنجیر تعبیر کرده است. این بیان نشان‌دهنده چنگالی است که جهل و ناعدالتی بر زندگی عرب‌های جاهلی داشته است.

عرب جاهلی و زنان

عرب‌های جاهلی هیچ ارزشی برای زنان قائل نبودند. وجود زن به عنوان یک ننگ و شرمندگی تلقی می‌شد. آنها زنان را شایسته ارث نمی‌دانستند و تنها افرادی که جنگ می‌کردند و از قبیله دفاع می‌کردند، حق ارث داشتند. نه تنها به زنان ارث نمی‌دادند، بلکه اگر شوهری می‌مُرد، زن را هم به ارث می‌بردند.

زنان و دختران را به راحتی به ازدواج در می‌آوردند یا طلاق می‌دادند و هیچ بهایی برای آنها قائل نبودند. در بین آنها حتی گزارشاتی از زنده به گور کردن دختران نیز وجود دارد.

خداوند در قرآن در این باره می‌فرماید: «هرگاه به یکی از آنان خبر می‌دادند که دختر نصیب او شده، از شدت ناراحتی چهره‌اش سیاه می‌شد و خشم خود را فرو می‌خورد و از قوم و قبیله‌اش فرار می‌کرد. آیا ننگ را بپذیرد یا او را در خاک پنهان کند؟»

همچنین می‌فرماید: «زمانی که از دختران زنده به گور شده سؤال می‌شود که به چه دلیل کشته شدند؟» خداوند آنان را «گمراه و هدایت نیافته» معرفی می‌کند.

عرب جاهلی و آداب و رسوم

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که با تمام مسائل تیره و تار زندگی عرب جاهلی، برخی آداب و رسوم انسانی نیز در میان آنها وجود داشت.

پیش از بیان این بخش باید گفت، درست است که واژه «جاهلیت» …
“`

از واژه جهل گرفته شده است؛ اما این به این معنا نیست که عرب‌های جاهلی هیچ نوع علم یا فضلی نداشتند. در واقع، واژه «جهل» به معنای نداشتن علم در برابر «علم» نیست. بعضی از محققان این تصور را دارند.

در بین عرب‌ها، شعر و سخنوری اهمیت و شهرت زیادی داشت. به طوری که شاعران بااستعداد هر قبیله، از افتخارات آن قبیله محسوب می‌شدند. آن‌ها شعر را به عنوان ابزاری برای ثبت وقایع و اخبار مهم خود استفاده می‌کردند.

از آداب اجتماعی آن‌ها می‌توان به جوار (پناه دادن) و حلف (هم‌پیمانی) و بیعت اشاره کرد. همچنین از آداب فردی آن‌ها، احترام به مهمان، بخشش، سخاوت و عزت‌نفس را باید ذکر کرد.

همچنان که پیامبر(ص) در حدیثی فرموده‌اند: «در اسلام به فضایل دوره جاهلیت نیز توجه می‌شود.»

به طور کلی، آغاز و پایان دوره‌ای که به “جاهلیت” معروف است، مورد بحث و اختلاف دانشمندان اسلامی است. برخی آن را فاصله میان نوح و ادریس، برخی دیگر میان آدم و نوح، و گروهی زمان بین موسی و عیسی دانسته‌اند. عده‌ای نیز جاهلیت را دوره‌ای از عیسی تا محمد به حساب آورده‌اند. به هر حال، پایان این دوران را گاهی به ظهور محمد و گاهی به فتح مکه نسبت داده‌اند.

هنگامه زنوری

بیشتر بخوانید: