همه چیز در مورد هورمون پرولاکتین (2 نکته مهم)
“`html
بالا بودن (افزایش) هورمون پرولاکتین در زنان، علت، علائم و درمان
این هورمون در مردان به خوبی شناخته نشده اما در زنان میزان آن بیشتر است. در زمان بارداری، سطح این هورمون در خون زنان به شدت افزایش می‌یابد و دو تا سه هفته بعد از زایمان به حالت طبیعی برمی‌گردد.
مکیدن پستان موجب ترشح بیشتر پرولاکتین می‌شود. به نظر می‌آید که پرولاکتین در احساس میل جنسی نیز تأثیر دارد و به همین دلیل گاهی به آن “هورمون عشق” می‌گویند.
ترشح هورمون تحت تأثیر دو عامل آزادکننده و مهارکننده که از هیپوتالاموس می‌آیند، کنترل می‌شود. تأثیر عامل مهارکننده بیشتر از عامل آزادکننده است. سطح ترشح هورمون در طول روز تغییر می‌کند و در شب بیشتر از روز است.
همچنین مکیدن پستان‌ها، تحریک نوک پستان توسط شریک، رابطه جنسی، استرس، کمبود قند خون و فعالیت بدنی شدید می‌تواند باعث افزایش سطح این هورمون در زنان شود.
ترشح هورمون‌های استروژنی قبل از بلوغ و در دوران بارداری، همچنین هورمون رشد و انسولین و برخی هورمون‌های غده آدرنال در رشد پستان‌ها و افزایش غدد تولیدکننده شیر تأثیر دارند.
آدنوم هیپوفیز، یکی از دلایل افزایش پرولاکتین است و معمولاً به داروهایی مانند برموکریپتین یا کابرگولین واکنش خوبی نشان می‌دهد. این داروها به طور مستقیم ترشح پرولاکتین را کنترل می‌کنند و آن را از هیپوفیز کاهش می‌دهند.
چه آدنوم باشد چه میکروآدنوم، بسیاری از بیمارانی که سطح پرولاکتین آنها بالاست، دوره‌های قاعدگی نرمال نداشته‌اند. اما برخی دیگر فقط در تولید پروژسترون در فاز لوتئال مشکل دارند.
وقتی افزایش پرولاکتین موجب اختلال در تخمک‌گذاری شود، با درمان مناسب، معمولاً عملکرد تخمدان به حالت عادی برمی‌گردد.
یکی از اختلالات مربوط به افزایش پرولاکتین، کم‌کاری تیروئید اولیه است. وقتی کم‌کاری تیروئید به وضوح مشخص می‌شود، تشخیص آن آسان است. اما در برخی بیماران، در حالی که تیروئید در سطح طبیعی است، سطح TSH بالا می‌رود که نشانه جبران کم‌کاری تیروئید نهفته است. درمان مناسب برای این بیماران شامل جایگزینی هورمون تیروئید است که به کاهش TSH و پرولاکتین و بازگشت به چرخه طبیعی تخمدان کمک می‌کند.
پرولاکتین بالا
میان انواع پرولاکتینوماها، میکروپرولاکتینوماها در زنان شایع‌ترند در حالی که ماکروآدنوم‌ها بیشتر در مردان مشاهده می‌شوند.
پرولاکتین بالا در زنان می‌تواند منجر به اختلالات هورمونی، کمبود استروژن و مشکلات قاعدگی شود. سطح گنادوتروپین‌ها طبیعی است در حالی که استروئیدهای جنسی کاهش دارند.
پرولاکتین ترشح گنادوتروپین‌ها را مهار می‌کند و مانع از افزایش ناگهانی LH در میانه سیکل می‌شود که این خود می‌تواند باعث عدم تخمک‌گذاری شود.
در مردان مبتلا به پرولاکتین بالا
سطح تستوسترون معمولاً کاهش می‌یابد.
خصوصیات بالینی
صرف نظر از علت افزایش پرولاکتین، علائم بالینی این اختلال مشابه است. پرولاکتینوما معمولاً در زنانی که مشکلات قاعدگی و نازایی دارند زودتر تشخیص داده می‌شود، در حالی که مردان بیشتر به خاطر کاهش میل جنسی و مشکلات جنسی مراجعه می‌کنند. 90% زنان مبتلا به پرولاکتین بالا گزارش می‌دهند که با قطع قاعدگی، ترشح شیر از پستان یا نازایی دچار مشکل شده‌اند. اگر پرولاکتینوما قبل از شروع قاعدگی آغاز شود، افراد بزرگسال ممکن است با عدم شروع قاعدگی اولیه مراجعه کنند. پرولاکتینوما یکی از دلایل 15-20 درصد موارد آمنوره ثانویه است. عدم تخمک‌گذاری در زنان با نازایی همراه است. ترشح شیر یا گالاکتوره ممکن است همزمان با اختلال قاعدگی رخ دهد یا فقط در معاینه پستان مشاهده شود. کمبود استروژن می‌تواند باعث بروز مشکلاتی مانند خشکی واژن، احساس گرگرفتگی و تحریک‌پذیری شود.
پرولاکتین تحریک‌کننده تولید آندروژن از غده آدرنال است و افزایش آندروژن می‌تواند منجر به افزایش وزن و پرمویی شود. همچنین، پرولاکتین ممکن است با اضطراب و افسردگی نیز ارتباط داشته باشد.
“`
معمولاً مردان به دلیل کاهش فعالیت غدد جنسی، دچار کاهش میل جنسی و ناتوانی در برقراری رابطه جنسی می‌شوند.
این نشانه‌ها معمولاً ما را به فکر تشخیص پرولاکتین بالا نمی‌اندازند. به همین دلیل، در بسیاری از موارد تشخیص تا زمانی که مشکلاتی مانند اختلال در دید، سردرد و کم‌کاری هیپوفیز ایجاد شود، به تأخیر می‌افتد.
تشخیص هورمون پرولاکتین
عوامل متعددی مانند شرایط فیزیولوژیک (مانند بارداری، استرس و تحریک نوک پستان)، برخی داروها (مثل فنوتیازین‌ها، متیل دوپا، سایمتیدین و متوکلوپرامید) و مشکلات پزشکی (مانند کم‌کاری تیروئید و نارسایی مزمن کلیه) می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین شوند.
به هر حال، سطح پرولاکتین بالای ۲۰۰ ng/dl معمولاً نشان‌دهنده وجود پرولاکتین بالا است و برای تأیید تشخیص، نیاز به انجام MRI است.
درمان هورمون پرولاکتین
درمان دارویی با استفاده از آگونیست‌های دوپامین مانند بروموکرپتین یا کابرجولین، معمولاً عملکرد غدد جنسی و باروری را در اکثر بیماران بهبود می‌بخشد. این داروها در تعداد زیادی از بیماران دارای ماکرو آدنوم، به کوچک شدن تومور کمک می‌کنند.
در بیمارانی که به اختلالات میدان دید یا علائم عصبی مبتلا شده‌اند و همچنین بیمارانی که نمی‌توانند داروهای خوراکی را تحمل کنند، عمل جراحی ترانس‌اسفنوئیدال لازم می‌شود.
مقادیر طبیعی پرولاکتین
من به برخی از واحدهای مورد استفاده برای اندازه‌گیری پرولاکتین اشاره می‌کنم، اما باید توجه داشت که برای تعیین اینکه مقادیر پرولاکتین بالا یا پایین است، بهتر است به مقادیر نرمال همان آزمایشگاهی که نمونه خون خودتان را به آن تحویل داده‌اید، توجه کنید.
اگر واحد ng/ml باشد:
- برای مردان ۲۰-۰ طبیعی است
- برای زنان ۲۳-۰ طبیعی است
اگر واحد ng/dl باشد:
- مقادیر بالای ۲۰۰ نشان‌دهنده پرولاکتین بالا است
اگر واحد mIU/l باشد:
- مقادیر بین ۶۰۰-۳۰ طبیعی است.
چرا پرولاکتین زیاد می‌شود؟
پرولاکتین هورمونی است که در طول بارداری از جلوی غده هیپوفیز مادر ترشح می‌شود و باعث رشد بافت پستان و تولید شیر می‌گردد.
در دوران بارداری، غده هیپوفیز پرولاکتین زیادی تولید می‌کند (۱۰ برابر حالت عادی) و پس از تولد نوزاد، مکیدن سینه‌ها به تولید بیشتر پرولاکتین ادامه می‌دهد.
طبیعتاً، افزایش پرولاکتین فقط در زمان شیردهی طبیعی است و اگر در دیگر زمان‌ها مشاهده شود، باید به دنبال علت پزشکی باشیم.
برخی از مشکلاتی که باعث افزایش پرولاکتین می‌شود: تشکیل توموری در ناحیه هیپوفیز که می‌تواند به تولید غیرطبیعی پرولاکتین منجر شود (پرولاکتینوما)، و همچنین گاهی سلول‌های تومور به‌طور غیرمستقیم باعث افزایش ترشح پرولاکتین می‌شوند.
بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه یا بیماری کبدی، مصرف بعضی داروهای اعصاب یا قرص استروژن نیز می‌توانند به افزایش پرولاکتین منجر شوند.
بعضی بیماری‌ها مانند کم‌کاری تیروئید یا ضربه‌های ناشی از آسیب به قفسه سینه نیز در افزایش پرولاکتین مؤثرند. به‌هرحال، وجود هر یک از این مسائل می‌تواند علائمی برای بالا بودن پرولاکتین در خون ایجاد کند.
این علائم عبارتند از:
اختلالات در عادت‌های ماهیانه مانند نامنظمی یا قطع عادت ماهیانه بدون اینکه فرد باردار باشد (حتی گاهی در خانم‌های مجرد)، ترشح شیر از پستان‌ها، و وجود موهای زاید در صورت همراه با جوش‌های پوستی. اگر پرولاکتین در مردان افزایش یابد، می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی به دلیل کاهش سطح هورمون‌های جنسی (تستوسترون) شود.
گروه دیگری از علائم به خاطر فشار ناشی از تومور در هیپوفیز اتفاق می‌افتد، مانند سردرد، اختلال در دید (که ممکن است دید جانبی تار شود)، حالت تهوع و در نهایت اختلال در ترشح هورمون‌های بیضه.
مشکلات کاهش میل جنسی ممکن است به دلیل وجود علائم مشکل در غده فوق کلیوی باشد. اگر کسی به خاطر علائم چشمی، مشکلات زنان یا غدد به پزشک مراجعه کند، یکی از آزمایش‌هایی که انجام می‌شود، اندازه‌گیری سطح هورمون پرولاکتین است و در این مورد نگرانی خاصی وجود ندارد.
درمان این وضعیت بستگی به این دارد که آیا تومور موجود خود هورمون پرولاکتین تولید می‌کند (که به آن پرولاکتینوما می‌گویند) یا اینکه به خاطر فشار تومور، هورمون از یک منطقه دیگر ترشح می‌شود.
برای مورد اول یعنی پرولاکتینوما، ابتدا سعی می‌کنیم با استفاده از دارو درمان کنیم تا تومور کوچک‌تر شود. اما اگر ببینیم که تومور دیگری وجود دارد که باعث ترشح پرولاکتین به دلیل فشار خود شده است، حتماً اقدام به برداشتن آن تومور می‌کنیم.
همچنین بخوانید:
