همه چیز در مورد کورتون (2 نکته مهم)
کورتون چیست؟
پردنیزولون، بتامتازون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون، تریامسینولون، هیدروکورتیزون و کلوبتازول پرکاربردترین داروهایی هستند که به عنوان داروهای کورتونی شناخته می‌شوند.
بسیاری از ما وقتی اسم کورتون را می‌شنویم، فقط به عوارض و مضرات آن فکر می‌کنیم. اما سوالی که پیش می‌آید این است که آیا کورتون‌ها هیچ فایده‌ای هم برای بیمار دارند؟
آیا واقعاً از تمام مضرات کورتون‌ها مطلع هستیم؟
سوالات زیادی وجود دارد که ممکن است درباره کورتون‌ها ندانیم. به همین دلیل ما با یک متخصص داروسازی به گفت‌وگو نشسته‌ایم. با رضیم همراه باشید.
تاثیر استروئیدها بر غده آدرنال
کورتون‌ها داروهایی بسیار محبوب میان پزشکان و بیماران هستند، زیرا می‌توانند علائم بیماری‌ها را به خوبی کاهش دهند. اما متأسفانه گاهی از آنها بدون توجه به عوارضشان به طور زیاد استفاده می‌شود. تا جایی که، دگزامتازون تزریقی، شایع‌ترین داروی تجویزی در کشور است. کمیته‌های مربوط به وزارت بهداشت نیز می‌گویند میزان استفاده از دگزامتازون در کشور ما با وضعیت بیماری‌ها همخوانی ندارد.
این داروها می‌توانند عوارض جانبی زیادی داشته باشند و این عوارض بستگی به میزان و طول مدت مصرف آنها دارد. هر چه مدت و مقدار مصرف بیشتر باشد، عوارض نیز بیشتر خواهد بود. پزشکان معمولاً با توجه به منافع و مضرات این داروها آنها را تجویز می‌کنند، ولی گاهی اوقات خواست بیمار برای دریافت سریع دارو و بهبود حالش باعث می‌شود پزشک از این داروها استفاده کند.
استفاده از کورتون‌ها یا کورتیکوستروئید‌های مصنوعی بیشتر از ۲ یا ۳ هفته می‌تواند فعالیت غده آدرنال را کاهش دهد. غده آدرنال به طور طبیعی هورمونی به نام کورتیزول تولید می‌کند که نقش مهمی در تنظیم کارکرد‌های بدن دارد. وقتی داروهای کورتونی مصرف می‌شود، مغز در می‌یابد که مقدار کافی کورتیزول به بدن رسیده و دیگر از غده آدرنال درخواست تولید نمی‌کند.
مشکل زمانی پیش می‌آید که فرد ناگهان مصرف کورتون را قطع کند. در این صورت، غده آدرنال نمی‌تواند به سرعت فعالیت خود را از سر بگیرد و فرد ممکن است با کمبود کورتیزول مواجه شود. بنابراین، افرادی که داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند نباید به راحتی این دارو را قطع کنند و باید به تدریج میزان آن را کاهش دهند تا بدن فرصت تنظیم مجدد خود را داشته باشد.
در برخی مواقع، بدن به استروئید یا کورتون بیشتری نیاز دارد. به این حالات، “استرس” گفته می‌شود. استرس می‌تواند ناشی از تب، بیماری، جراحت، عمل جراحی، خونریزی شدید، و موارد مشابه باشد. در چنین شرایطی، مغز باید به غده آدرنال دستور دهد تا مقدار بیشتری کورتیزول تولید کند، اما اگر فرد از داروهای کورتونی استفاده کرده باشد، این مکانیزم دچار اختلال می‌شود و بدن نمی‌تواند به اندازه کافی استروئید تولید کند. در این مواقع، پزشک باید دوز دارو را متناسب با نیاز بدن تنظیم کند.
“`html
داروی استروئید می‌تواند بیمار را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد.
اگر داروهای حاوی کورتون با دوزهای بالا مصرف شوند، یعنی دوزی فراتر از مقداری که به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شود، می‌توانند علائم بیماری کوشینگ را ایجاد کنند. بیماری کوشینگ زمانی رخ می‌دهد که غده فوق کلیوی به‌طور غیرعادی استروئید تولید کند. یکی از مهم‌ترین علائم بیماری کوشینگ که به خاطر مصرف زیاد استروئیدها بروز می‌کند، احتباس آب و نمک در بدن و بالا رفتن فشار خون است. همچنین در این بیماری، چربی به‌طور زیادی در بدن و صورت بیمار جمع می‌شود و این باعث می‌شود که صورت بیمار چاق‌تر به نظر برسد.
اثرات درمانی کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب در بخش‌های مختلف بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داروها به کاهش تورم، قرمزی، خارش و واکنش‌های آلرژیک کمک می‌کنند. همچنین در درمان بیماری‌هایی مثل آلرژی‌های شدید، مشکلات پوستی، آسم و آرتریت و برخی بیماری‌های دیگر تجویز می‌شوند. کورتیکواستروئیدها داروهای بسیار قدرتمندی هستند که علیرغم فواید زیادی که برای درمان بیماری‌ها دارند، می‌توانند عوارض جانبی زیادی نیز داشته باشند.
عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها:
* کورتیکواستروئیدها می‌توانند قدرت بدن را برای مبارزه با عفونت‌ها کاهش دهند و در صورت ابتلا به عفونت، درمان را مشکل‌تر کنند.
* این داروها موجب می‌شوند که سلول‌هایی که در تشکیل استخوان و جذب کلسیم نقش دارند، به‌درستی عمل نکنند. این موضوع می‌تواند منجر به پوکی استخوان یا تشدید این مشکل شود.
* یکی دیگر از عوارض جانبی کورتون‌ها، افزایش اشتها است. به همین خاطر، به افرادی که تحت درمان با کورتون هستند پیشنهاد می‌شود از غذاهای با کالری کم استفاده کنند.
* مشکلات چشمی، مثل کاهش بینایی ناشی از آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه)، از دیگر عوارض مصرف طولانی‌مدت کورتون‌هاست.
* تغییر رنگ پوست به دنبال استفاده از پمادهای حاوی کورتیکواستروئید.
* استفاده مکرر از کورتون‌ها می‌تواند به تحلیل عضلات منجر شود. بنابراین، میزان پروتئینی که فرد مصرف می‌کند، باید به‌حد کافی بالا باشد.
* همچنین، مصرف این داروها می‌تواند باعث افزایش میزان چربی در بدن شود که همراه با تورم، منجر به پف کردن صورت فرد می‌شود و به وضعیتی تحت عنوان “صورت ماه” معروف است.
* کورتیکواستروئیدها می‌توانند سبب تجمع سدیم و دفع پتاسیم شوند که این اتفاق خود منجر به تورم می‌شود. بنابراین، مصرف نمک باید در این بیماران محدود شود تا از افزایش فشار خون جلوگیری شود. این عارضه می‌تواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی دیگر شود.
* یکی دیگر از مشکلات همراه با مصرف این داروها، وابستگی فیزیکی به آنها در دوزهای بالا و ارتباط با مصرف طولانی‌مدت است؛ بنابراین از قطع ناگهانی آنها باید خودداری شود.
* عوارض دیگری که می‌توانند ناشی از مصرف این داروها باشند شامل سردرد، سرگیجه، عصبانیت، افسردگی، افزایش هیجان، ضعف یا درد عضلانی، افزایش تعریق، تشنگی شدید، کبود شدن غیر طبیعی، اختلال در قاعدگی، مشکلات خواب، ایجاد آکنه، و رشد موهای زائد است.
باید توجه داشت که این عوارض بیشتر در صورت مصرف بیش از حد و طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها بروز می‌کنند. اما نباید به خاطر ترس از این عوارض از مصرف دارو به تجویز پزشک خودداری کرد، زیرا در بسیاری از مواقع فواید دارو از مضرات آن بیشتر است و نظر پزشک در این موضوع بسیار مهم است.
متأسفانه امروزه، با مصرف غیرمنظم و بیش از حد کورتیکواستروئیدها، مثل کورتیکواستروئیدهای موضعی یا قرص‌های دگزامتازون به عنوان داروی چاق‌کننده و اشتها آور، مواجه هستیم. هدف اصلی این متن، آگاه ساختن عموم مردم درباره عوارض کورتیکواستروئیدها است. امید…
“““html
آن می رود که با ارائه این مطالب از مصرف خودسرانه این داروها کاسته شود.
کورتیکواستروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئیدهای موضعی برای کنترل مشکلات التهابی پوست به کار می‌روند. این داروها به کاهش عوارضی مانند خارش و قرمزی پوست کمک می‌کنند. آنها به سلول‌های پوستی وارد می‌شوند و تولید عواملی که باعث التهاب می‌شوند را متوقف می‌کنند. این التهاب‌ها معمولاً به دلیل مواد آلرژی‌زا ایجاد می‌شوند که موجب گشاد شدن عروق و رسیدن عوامل التهابی به ناحیه مورد نظر می‌شوند و در نهایت باعث قرمزی، خارش و تورم پوست می‌گردند. با استفاده از کورتیکواستروئیدها، این فرآیند مهار می‌شود و التهاب کاهش می‌یابد.
کورتیکواستروئیدها از نظر قدرت به چهار دسته تقسیم می‌شوند: ضعیف، متوسط، قوی و بسیار قوی. به طور کلی، بهتر است از ضعیف‌ترین دارو که تاثیر دارد استفاده شود تا عوارض جانبی کمتر شود. به ویژه کورتیکواستروئیدهای بسیار قوی باید تنها برای مدت کوتاهی مصرف شوند. اگر به شکل مناسب و درست از آنها استفاده شود، عوارض جانبی کمتری خواهند داشت.
عوارض جانبی موضعی کورتیکواستروئیدها شامل:
نازک شدن پوست، تورم عروق خونی کوچک روی پوست، کاهش موقت رنگدانه‌های پوست در ناحیه استفاده و وجود احتمال آلرژی به این داروها که می‌تواند اگزما را بدتر کند و باعث عفونت شود. باید در نظر داشت که کورتیکواستروئیدها نباید برای درمان پوست ملتهب که عفونی شده، استفاده شوند مگر اینکه عفونت به صورت جداگانه درمان شود.
عوارض سیستمیک (کلی) در صورتی که از استروئیدهای قوی برای مدت طولانی روی نواحی وسیعی از بدن استفاده شود، ایجاد می‌شود و می‌تواند شامل اختلال در رشد و فعالیت غده آدرنال باشد. کودکانی که به طور مداوم باید از استروئیدهای قوی استفاده کنند، در معرض خطر بیشتری از عوارض سیستمیک قرار دارند و لازم است در طول درمان رشد آنها کنترل شود.
در مورد استفاده از داروهای کورتیکواستروئید موضعی برای کودکان، باید بدانیم که کودکان به خصوص نوزادان به عوارض جانبی این داروها حساس‌ترند. زیرا پوست آنها نازک و مرطوب است و داروها بیشتر جذب بدن می‌شوند که ممکن است در مصرف طولانی‌مدت باعث کاهش رشد قدی شود. استروئیدهای قوی نباید به هیچ وجه برای کودکان زیر یک سال استفاده شوند و در کودکان بزرگتر نیز باید برای زمان کوتاه و تنها برای کنترل التهاب مورد استفاده قرار گیرند. در کودکان با اگزمای شدید، باید رشد آنها به دقت بررسی شود زیرا احتمال جذب بیشتر استروئید و اثر منفی بر رشد طبیعی بیشتر است.
همچنین، پوشاندن ناحیه‌ای از پوست که تحت درمان با استروئیدهای موضعی است، اشتباه است زیرا این کار باعث افزایش جذب دارو به داخل بدن می‌شود، به خصوص در مورد پوشک کردن کودکان که بسیار اهمیت دارد. نباید کودکان را هنگام استفاده از استروئیدهای موضعی پوشک کرد، به ویژه در موارد ادرار سوختگی. البته، استفاده از استروئیدها فقط در صورتی مجاز است که درمان‌های دیگر برای رفع ادرار سوختگی مؤثر نباشند و فقط برای مدت زمان کوتاه و در کمترین مقدار ممکن با استفاده از ضعیف‌ترین استروئیدها باشد.
قطره‌های چشمی کورتیکواستروئید
قطره‌های چشمی کورتیکواستروئید در زمان بروز مشکلات چشمی به کار می‌روند تا از آسیب‌های جدی به چشم جلوگیری کنند. همچنین به کاهش قرمزی و التهاب چشمی کمک می‌کنند. متأسفانه امروزه استفاده از قطره‌های چشمی حاوی کورتیکواستروئید مانند بتامتازون بدون تجویز پزشک افزایش یافته است.
“`
تجویز دارو توسط بعضی از افراد در حال افزایش است. مصرف این داروها بدون تجویز پزشک متخصص می‌تواند عوارض زیادی داشته باشد.
عوارض این داروها شامل موارد زیر است: عفونت‌های چشمی، کاهش دید، درد چشم، حالت تهوع و استفراغ، احتمال ابتلا به آب سیاه (گلوکوم) و آب مروارید (کاتاراکت).
در ضمن اگر فرد با برخی بیماری‌ها مواجه است، باید حتماً پزشک را در جریان قرار دهد تا در مورد مصرف این داروها به‌طور ویژه راهنمایی شود. این موضوع به ویژه در مواقعی که بیماری‌های چشمی زیر وجود دارد، اهمیت دارد:
* کاتارکت و گلوکوم
کورتیکواستروئیدها می‌توانند باعث ایجاد بیماری یا بدتر شدن آن شوند.
* بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم
در این بیماران، کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث پیشرفت گلوکوم یا کاتاراکت شوند.
* فشار بالای داخل چشم و سل چشمی (به شکل فعال یا نهفته)
* عفونت‌های چشمی
کورتیکواستروئیدها می‌توانند عفونت‌های چشمی را بدتر کرده یا منجر به عفونت‌های جدید شوند.
دگزامتازون
دگزامتازون که به آن دگزا هم می‌گویند، یکی از داروهای پرمصرف است که در اشکال مختلفی مانند الگزیر، قرص، قطره، آمپول و پماد موجود است.
امروزه برخی افراد از دگزامتازون به عنوان داروی چاق کننده استفاده می‌کنند که توضیح زیر در این مورد ضروری است:
دگزامتازون علاوه بر افزایش اشتها، به علت ایجاد تورم در بدن، باعث چاقی می‌شود. واقعیت این است که یکی از عوارض استفاده مکرر از کورتون‌ها، گرد شدن و پف کردن صورت است که به خاطر تورم تدریجی بدن و افزایش چربی ایجاد می‌شود. بیمار احساس می‌کند که چاق و قوی شده است، اما این درست نیست؛ زیرا استفاده مکرر از کورتون‌ها باعث تحلیل عضلات و پوکی استخوان می‌شود. بنابراین، با در نظر گرفتن اینکه دگزامتازون یکی از قوی‌ترین کورتون‌هاست، عوارضی که در ابتدا ذکر شد، ممکن است با مقادیر کمتر این دارو ایجاد شود.
لطفاً اگر سوال یا نکته‌ای در مورد مطلب کورتون چیست؟ دارید، آن را در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.
مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی
