مقدمه ای درمورد لوپوس

آیا با بیماری لوپوس(Systemic lupus erythematosus SLE) آشنا هستید؟

لوپوس چیست؟

لوپوس یک بیماری مزمن روماتیسمی است که باعث التهاب در بافت‌های بدن می‌شود. نشانه واضح این بیماری قرمزی صورت و درد مفاصل است.

این بیماری بخشی از گروه بیماری‌های خودایمنی است، یعنی زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن فرد به بافت‌ها و اعضای خود حمله می‌کند. این حملات موجب التهاب، تورم و آسیب به بخش‌های مختلف بدن مثل مفاصل، پوست، کلیه‌ها، خون، قلب و ریه‌ها می‌شود.

لوپوس معمولاً پوست و چندین عضو داخلی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با وجود آنتی‌بادی‌های خاص در خون همراه است. روند بیماری شامل دوره‌های فعال و بهبودی است.

چون آنتی‌بادی‌ها و سلول‌های عامل التهاب می‌توانند بر بافت‌ها در هر نقطه از بدن تأثیر بگذارند، لوپوس ممکن است به بیماری‌های متفاوتی مانند بیماری‌های پوستی، قلب، ریه‌ها، کلیه‌ها، مفاصل یا سیستم عصبی تبدیل شود. اگر فقط پوست تحت تأثیر باشد، به آن درماتیت لوپوس یا لوپوس اریتماتوی پوستی می‌گویند.

نوعی از درماتیت لوپوس وجود دارد که می‌تواند از پوست جدا شود اما فرد بیماری داخلی ندارد و به آن لوپوس قرص‌مانند می‌گویند. وقتی که اعضای داخلی بدن درگیرند، به آن لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE) می‌گویند.

لوپوس قرص‌مانند و لوپوس سیستمیک در زنان شایع‌تر از مردان است (حدود هشت برابر بیشتر). این بیماری می‌تواند در هر سنی بروز کند، اما غالباً بین سنین 20 تا 45 سال شروع می‌شود. همچنین آمار نشان می‌دهد که در آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار و مردم چینی و ژاپنی‌تبار این بیماری بیشتر دیده می‌شود.

اصطلاح لوپوس (Lupus) در زبان لاتین به معنای گرگ و اریتما (Erythema) در زبان یونانی به معنای سرخی است. این نام به خاطر شکل لکه‌های قرمز بر روی پوست است که شبیه به اثر گاز گرفتگی گرگ است.

علل بیماری لوپوس چیست؟

علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما عوامل مختلفی همچون (ژنتیک، ویروس‌ها، نور UV و برخی داروها) ممکن است نقش داشته باشند. وجود بیماری‌های خودایمنی مانند (لوپوس، آرتریت روماتوئید و اختلالات اتوایمیون تیروئید) در خانواده افراد مبتلا به لوپوس از علل ژنتیکی است. برخی محققان معتقدند که سیستم ایمنی در لوپوس به راحتی توسط عوامل خارجی مثل ویروس‌ها یا نور UV تحریک می‌شود.

گاهی اوقات، نشانه‌های لوپوس پس از قرار گرفتن در معرض آفتاب بروز می‌کند. مشخص شده که برخی از زنان دارای SLE قبل از قاعدگی نشانه‌های بدتری تجربه می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که هورمون‌های زنانه در بروز SLE تأثیر زیادی دارند.

SLE همچنین ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها بروز کند.

شایع‌ترین این داروها شامل Procainamid، Isoniazid، Hydralazine هستند. داروهای کمتری هم وجود دارند که ممکن است باعث این بیماری شوند، از جمله: داروهای ضد تشنج، Capoten، Chlorpromazine، Etanercept، Infliximab، Methyldopa، Minocycline، Penicillamine، Quinidine و Sulfasalazine.

تشخیص لوپوس چگونه است؟

پزشک بعد از صحبت
“`

پزشک ابتدا بیمار را بررسی کرده و معاینه دقیقی انجام می‌دهد.

در اکثر بیماران مبتلا به لوپوس، آزمایش خون برای اندازه‌گیری آنتی‌بادی ضد هسته (Antinuclear antibody) مثبت است.

همچنین، آزمایش خون برای اندازه‌گیری آنتی‌بادی “Anti-doubled stranded DNA” نیز در بیشتر بیماران مثبت می‌شود.

پس از تشخیص بیماری، پزشک به طور منظم آزمایش خون و ادرار بیمار را انجام می‌دهد.

علائم لوپوس چیست؟!

علائم لوپوس در بیماران مختلف متفاوت است و شدت آن‌ها هم ممکن است متفاوت باشد. بیشتر افرادی که به لوپوس مبتلا هستند، احساس خستگی و ضعف می‌کنند، وزنشان کاهش یافته و ممکن است کمی تب داشته باشند. علائم دیگر این بیماری شامل موارد زیر است:

درد مفاصل و عضلات

اغلب افراد مبتلا به لوپوس دچار درد در مفاصل و عضلات می‌شوند. در بعضی بیماران، فقط چند مفصل درد می‌کند، در حالی که در دیگران، تعدادی زیادی از مفاصل دردناک می‌شوند. شایع‌ترین مفاصل که دچار درد می‌شوند، مفاصل کوچک دست و پا هستند، اما مفاصل مچ دست، آرنج، زانو و مچ پا هم ممکن است به این درد مبتلا شوند. درد ممکن است برای مدتی در یک مفصل باشد و سپس به مفصل دیگری منتقل شود. علاوه بر درد، مشکل دیگری که مبتلایان به آن دچار می‌شوند، خشکی مفاصل است که بیشتر در صبح‌ها و بعد از بیدار شدن از خواب احساس می‌شود.

مفاصل ممکن است قرمز شوند و درد آن‌ها می‌تواند از چند ساعت تا چند ماه طول بکشد و شدت آن هم ممکن است خفیف یا شدید باشد. گاهی اوقات مفصل دچار ورم می‌شود، اما تخریب مفصل مانند آنچه در روماتیسم مفصلی مشاهده می‌شود، در لوپوس وجود ندارد.

فنومن رینود

فنومن رینود به وضعیتی گفته می‌شود که در آن سرما یا استرس باعث انقباض عروق در اندام می‌شود. علامت این انقباض معمولاً درد در انگشتان دست یا پا است. فنومن رینود در لوپوس به دلیل التهاب عروق خونی ایجاد می‌شود و گاهی اوقات ممکن است آنقدر شدید باشد که منجر به گانگرن و سیاه شدن انگشت شود.

فنومن رینود به صورت رنگ‌پریدگی و سفیدی نوک انگشتان خود را نشان می‌دهد.

پوست، دهان و مو

در بیماران مبتلا به لوپوس، ضایعه پوستی به صورت قرمزی به شکل پروانه روی بینی و دو طرف گونه‌ها دیده می‌شود و حدود سه چهارم بیماران دچار این نوع ضایعه می‌شوند. نیمی از این ضایعات در معرض نور خورشید تشدید می‌شوند. همچنین قرمزی در پوست دست‌ها، به ویژه در جاهایی که در معرض نور خورشید قرار دارند، دیده می‌شود. در حدود 60 درصد بیماران این ضایعات به نور خورشید حساس‌اند. زخم‌های داخل دهان و ریزش مو هم از دیگر علائم لوپوس هستند.

خون

بیشتر این بیماران ممکن است دچار کم‌خونی خفیفی شوند و گاهی هم تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها در خون آن‌ها کاهش می‌یابد. در برخی از بیماران، غدد لنفاوی ممکن است متورم و بزرگ شوند.

قلب و ریه

در بیماران مبتلا به لوپوس، ممکن است پوشش دور قلب و ریه دچار التهاب شده و این موضوع منجر به درد در ناحیه قلب یا ریه شود.

کلیه

در حدود 30 درصد از مبتلایان به لوپوس، کلیه‌ها دچار التهاب می‌شوند و نتیجه این التهاب، خروج پروتئین از طریق ادرار است.

مغز و سیستم عصبی

افسردگی و اضطراب در این بیماران رایج است و ممکن است سردرد، احساس گزگز یا خواب رفتگی در اندام و همچنین تشنج هم مشاهده شود.

دستگاه گوارش

درد شکم، تهوع و استفراغ نیز ممکن است از دیگر علائم این بیماری باشند.

نشانه های شایع لوپوس عبارتند از:

درد و تورم مفاصل

شایع‌ترین علامت لوپوس، درد و تورم در مفاصل است. معمولاً این درد در مفاصل کوچک دست و گاهی در بقیه مفاصل نیز تجربه می‌شود. همچنین، مفاصل ممکن است صبح‌ها احساس سفتی کنند. این تورم ممکن است به صورت موقت باشد یعنی ممکن است بیاید و برود. اگر این علائم وجود داشته باشند، نشان‌دهنده فعالیت بیماری هستند. معمولاً با درمان مناسب، این علائم ناراحت کننده برطرف می‌شوند و به مفاصل آسیب نمی‌زنند. اما در برخی افراد، این علائم ممکن است طولانی‌تر بماند، که در این صورت احتمال وجود بیماری دیگری مانند روماتیسم مفصلی وجود دارد. بنابراین، بیماران لوپوس باید در صورت مشاهده درد در مفاصل با پزشک مشورت کنند.

تظاهرات پوستی (راش)

یکی از نشانه‌های مشخص لوپوس، ظهور راش‌های پوستی است که عمدتاً بر روی گونه‌ها و بینی به شکل پروانه ظاهر می‌شود. این راش‌ها ممکن است در نقاط دیگری از بدن نیز مانند صورت، گوش، شانه و دست‌ها که در معرض نور خورشید قرار دارند ظاهر شوند. بسیاری از بیماران لوپوس به نور آفتاب حساس هستند و راش‌های پوستی ممکن است پس از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب ظاهر یا تشدید شوند. بیماران باید در صورت بروز هرگونه راش پوستی، به پزشک روماتولوژیست خود مراجعه کنند.

زخم دهان

برخی از بیماران لوپوس ممکن است در زمان فعالیت بیماری، زخم‌های دهانی به خصوص در سقف دهان پیدا کنند که ممکن است بدون درد باشند و فقط در معاینه پزشک مشخص شوند.

حساسیت به نور

بسیاری از بیماران لوپوس به نور آفتاب حساس هستند و ممکن است با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب دچار راش قرمزرنگ شوند که چند ساعت تا چند روز باقی می‌مانند. نور خورشید می‌تواند این ضایعات را بدتر کند. توصیه می‌شود بیماران مبتلا به لوپوس از قرار گرفتن در معرض نور آفتاب خودداری کنند.

ریزش مو

در زمان فعالیت بیماری، بیماران لوپوس ممکن است دچار ریزش مو شوند که معمولاً به صورت عمومی است و با کنترل بیماری بهتر می‌شود. با این حال، برخی از بیماران ممکن است به ضایعات پوستی مزمن به نام دیسکوئید دچار شوند که می‌تواند منجر به ریزش موهای دائمی در ناحیه خاصی از سر شود.

خستگی

احساس خستگی یکی از علائم شایع لوپوس است که معمولاً در اکثر بیماران دیده می‌شود. این خستگی می‌تواند به دلایل دیگری نیز باشد، بنابراین اگر معمولاً احساس خستگی بیش از حد می‌کنید، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.

تب

تب می‌تواند نشان‌دهنده عود بیماری باشد. وجود تب غیرقابل توضیح در بیماران لوپوس نیاز به بررسی دارد. همچنین، تب ممکن است ناشی از عفونت باشد که خودش نیز می‌تواند باعث عود بیماری شود.

بنابراین اگر تب داشتید، بهتر است به پزشک روماتولوژیست خود مراجعه کنید.

درد قفسه سینه

التهاب در پرده‌های اطراف ریه و قلب می‌تواند باعث درد قفسه سینه شود. این درد معمولاً هنگام نفس گرفتن یا سرفه کردن بیشتر می‌شود. همچنین، دلایل دیگری هم برای درد قفسه سینه وجود دارد، مثل وجود لخته خون در ریه‌ها، عفونت ریه یا مشکلات قلبی. به همین دلیل اگر درد قفسه سینه داشتید، بهتر است با پزشک روماتولوژیست خود مشورت کنید.

درد و ضعف عضله

بیماری لوپوس ممکن است باعث ضعف عضلانی خفیف و کمی افزایش آنزیم‌های عضله در زمان فعالیت شود، که با کنترل بیماری این مشکل از بین می‌رود. ضعف عضله به صورت سختی در بلند شدن از زمین یا بالا رفتن از پله خود را نشان می‌دهد. بنابراین اگر احساس ضعف عضله دارید، حتماً به پزشک روماتولوژیست خود مراجعه کنید.

ورم ساق پا و یا دور چشم

برخی از بیماران لوپوس ممکن است در روند بیماری دچار مشکلات کلیوی شوند. این مشکلات معمولاً هیچ علامتی ندارند و پزشک با آزمایش ادرار به آن پی می‌برد. اما اگر این مشکل شدیدتر شود، ممکن است بیمار دچار ورم در ساق پا یا زیر چشم شود. همچنین افزایش فشار خون نیز می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کلیوی باشد.

سردرد

مشکلات مغزی در بیماران لوپوس می‌تواند منجر به سردرد شود. سردردهای ناشی از لوپوس معمولاً شدید هستند و با سردردهای قبلی بیمار متفاوتند و به مسکن‌ها پاسخ نمی‌دهند. همچنین سردرد می‌تواند به دلیل میگرن، افسردگی و اضطراب باشد. توصیه می‌شود اگر سردرد جدید یا شدیدی داشتید، هر چه سریعتر به پزشک روماتولوژی خود مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم انجام شود.

تشنج-علائم روانی

تشنج ممکن است از علائم فعالیت بیماری لوپوس باشد و همچنین می‌تواند به خاطر جراحت‌های قدیمی مغزی به وجود آید. بنابراین اگر تشنجی داشتید، حتماً به اورژانس بیمارستانی که روماتولوژیست دارد بروید. یکی دیگر از علائم بیماری لوپوس مشکلات روانی است. در صورت بروز این مشکلات، به پزشک روماتولوژیست خود مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم را انجام دهد.

عوارض جانبی لوپوس

این عوارض ممکن است شامل ناراحتی معده، سردرد، صدا در گوش، سرگیجه، راش، کبودی‌های ساده، احتباس مایعات و خون در مدفوع باشد.

بعضی از بیمارانی که از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده می‌کنند، ممکن است حساسیت بیشتری به نور خورشید پیدا کنند. بنابراین استفاده از ضد آفتاب و پوشیدن لباس‌های مناسب در هنگام بیرون رفتن مهم است و باید از نور آفتاب دوری کنید. همچنین، دوز داروهای تجویزی خود را بیشتر از آنچه پزشک گفته مصرف نکنید و بدون مشورت با پزشک یا پرستار خود از داروهای بدون نسخه استفاده نکنید.

برخی از تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که استفاده طولانی مدت از دو نوع NSAIDs ممکن است خطر مشکلات قلبی و عروقی را افزایش دهد. بنابراین مهم است که مزایای دارو را با عوارض جانبی آن مقایسه کنید و به هر پرستار، پزشک یا دندان‌پزشکی که مراجعه می‌کنید بگویید که از این داروها برای بیماری لوپوس استفاده می‌کنید.

چون این داروها ممکن است باعث ناراحتی معده و روده شوند، بهتر است آن‌ها را همراه یا بعد از غذا مصرف کنید. همچنین از نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید چون الکل ممکن است ناراحتی معده را افزایش دهد. برای راهنمایی در این زمینه می‌توانید با پزشک خود تماس بگیرید.

داروهای ضد مالاریا (کلروکین و هیدروکسی کلروکین)

داروهای ضد مالاریا در کنترل مشکلاتی مانند آرتریت ناشی از لوپوس، راش‌های پوستی، زخم‌دهانی و نشانه‌های دیگری مانند خستگی و تب بسیار مؤثر هستند. این داروها به عنوان داروهای کلیدی برای کنترل سیستم ایمنی در درمان لوپوس به شمار می‌روند.

این داروها در درمان بیماری دیسکوئید اریتماتوسیستمیک (نوعی بیماری خودایمنی) بسیار مؤثر هستند. اگرچه داروهای ضد مالاریا کمک زیادی به کنترل بیماری شما می‌کنند، اما باید بدانید که برای دیدن نتایج مثبت ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها صبر کنید.

عوارض جانبی احتمالی

این عوارض می‌تواند شامل ناراحتی معده، کاهش اشتها، استفراغ، اسهال، تاری دید، اختلال در تمرکز، سردرد، عصبانیت، حساسیت، گیجی، ضعف عضلانی، خشکی و خارش پوست، ریزش موی خفیف، راش، تغییر در رنگ پوست و کبودی غیرعادی باشد.

درمان لوپوس

درمان بیماری لوپوس بسته به علایم و نشانه‌های بیماری متفاوت است. پزشک باید بررسی کند که شما به چه نوع درمانی نیاز دارید. معمولاً داروهایی که برای درمان استفاده می‌شوند شامل داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، داروهای ضد مالاریا، کورتیکواستروئیدها و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی هستند.

نحوه مصرف و دوز این داروها باید تحت نظر پزشک باشد.

درمان خانگی بیماری لوپوس

اگر به بیماری لوپوس مبتلا هستید، با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی می‌توانید از تشدید بیماری جلوگیری کرده و راحت‌تر زندگی کنید. این تغییرات شامل:

• استراحت کافی
• محافظت از پوست در برابر نور آفتاب
• ورزش منظم
• ترک سیگار
• رعایت یک رژیم غذایی سالم

زنان باردار مبتلا به لوپوس (SLE) ممکن است با خطراتی مواجه شوند.

بارداری در این زنان نیاز به نظارت ویژه‌ای دارد که معمولاً توسط یک متخصص روماتولوژی همراه با یک متخصص زنان انجام می‌شود. این افراد در طول بارداری، زایمان و بعد از زایمان به مراقبت ویژه‌ای نیاز دارند که شامل نظارت بر جنین توسط یک پزشک متخصص زایمان می‌شود.

امکان افزایش خطر سقط جنین و شعله‌ور شدن دوباره بیماری در دوران بارداری وجود دارد. حضور آنتی بادی‌های خاصی مانند آنتی بادی‌های کاردیولیپین در خون می‌تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد، چون این آنتی بادی‌ها به ایجاد لخته‌های خونی تمایل دارند.

زنان باردار مبتلا به SLE که این آنتی بادی‌ها را دارند ممکن است نیاز به استفاده از داروهای رقیق کننده خون مانند آسپرین و یا هپارین داشته باشند تا از سقط جنین جلوگیری شود. در برخی موارد، استفاده از گاماگلوبولین وریدی برای زنانی که سابقه سقط جنین دارند نیز توصیه می‌شود.

زنان باردار که قبلاً دچار لخته شدن خون شده‌اند، ممکن است برای کاهش خطرات لخته شدن خون در طول بارداری و بعد از آن، به مصرف داروهای رقیق کننده خون برای چند هفته نیاز داشته باشند. داروی Plaquenil تازه در حال حاضر به عنوان راهی بی‌خطر برای درمان لوپوس در دوران بارداری شناخته شده است. همچنین کورتیکواستروئیدهای مانند پردنیزولون نیز با خیال راحت می‌توانند برای درمان لوپوس استفاده شوند.

دوران بارداری ممکن است نیازمند مراقبت‌های ویژه باشد.

بهبود لوپوس با درمان‌های جایگزین

گاهی اوقات استفاده از برخی داروهای درمانی طبیعی در کنار داروهای تجویزی می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند. قبل از استفاده از این داروها بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید. درمان‌های مکمل و طبیعی برای لوپوس شامل موارد زیر هستند:

• استفاده از مکمل‌های حاوی آندروسترون (DHEA)
• استفاده از تخم کتان، زیرا این دانه می‌تواند تا حدی التهاب را کاهش دهد.
• استفاده از روغن ماهی به‌خاطر اینکه امگا ۳ موجود در آن برای درمان لوپوس مفید است.
• مصرف ویتامین D نیز ممکن است بر بهبود این بیماری تأثیر داشته باشد.

ویدئوهای مربوط به لوپوس

تألیف مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی