ویروس استرپتوکوک پنومونیه چیست؟ چگونه از این ویروس پیشگیری کنیم؟ (2 نکته مهم)
ویروس استرپتوکوک پنومونیه را جدی بگیرید!
استرپتوکوک (استرپتوکوکوس) پنومونیه یا پنوموکوک(به انگلیسی: pneumococcus) یک باکتری گرم مثبت و دیپلوکوک است که اندازه آن بین ۵/۰ تا ۲/۱ میکرومتر متغیر می‌باشد. این باکتری معمولاً به صورت دکمه‌ای یا زنجیره‌ای دیده می‌شود. پنوموکوک‌ها دارای یک پوشش کپسولی از جنس پلی ساکارید هستند که کمک می‌کند تا بتوان نوع آنها را با استفاده از آنتی‌بادها شناسایی کرد. این باکتری‌ها، اغلب انرژی خود را از تخمیر گلوکوز به دست می‌آورند و در این فرایند اسید لاکتیک تولید می‌کنند.
در شرایط وجود اکسیژن، پنوموکوک‌ها مقدار زیادی پراکسید هیدروژن و اسید استیک تولید می‌کنند. از آنجا که این باکتری‌ها قادر به تولید کاتالاز و پراکسیداز نیستند، تجمع پراکسید هیدروژن می‌تواند منجر به مرگ آنها شود، مگر اینکه کاتالاز توسط گلبول‌های قرمز خون موجود در محیط کشت تأمین شود. به طور کلی، پنوموکوک‌ها نیاز به محیط رشد غنی شده دارند و دمای مطلوب رشد آنها ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. روی محیط‌های خاص، کلنی‌های این باکتری به شکل دکمه‌ای، کروی و نیمه شفاف ظاهر می‌شوند.
پنوموکوک یکی از مهمترین باکتری‌های بیماری‌زا در انسان است. این باکتری باعث ایجاد عفونت‌هایی مانند پنومونی (سینه‌پهلو) می‌شود. همچنین، می‌تواند عفونت‌های دیگری مانند سینوزیت، اوتیت (عفونت گوش میانی)، باکتریمی، سپسیس، مننژیت، استئومیلیت، آرتریت سپتیک، اندوکاردیت، پریتونیت، پریکاردیت، سلولیت و آبسه‌های مغزی را نیز به وجود آورد. نوع پنومونی که توسط این باکتری ایجاد می‌شود به نام ذات الریه لوبار شناخته می‌شود. در صورت عفونت گوش میانی، میزان اینترلوکین ۱۰ به شدت افزایش می‌یابد و می‌توان از آن به عنوان یک نشانگر بیومارکر استفاده کرد.
تاریخچه ویروس استرپتوکوک پنومونیه
این باکتری برای اولین بار در سال ۱۸۸۱ به‌طور همزمان توسط جورج استنبرگ در آمریکا و لویی پاستور در فرانسه شناسایی شد. در سال ۱۹۲۰ نام دیپلوکوک پنومونیه برای آن انتخاب شد و در سال ۱۹۷۴ به دلیل رشد زنجیره‌ای در محیط مایع، به استرپتوکوک پنومونیه تغییر نام داد. سپس در سال ۱۹۲۸، فردریک گریفیت نشان داد که اگر پنوموکوک‌های زنده بدون کپسول (که غیر بیماری‌زا هستند) با پنوموکوک‌های کشته شده و دارای کپسول (بیماری‌زا) به موش‌ها تزریق شوند، آن باکتری‌های بی‌کپسول نیز به کپسول دار تبدیل شده و بیماری‌زا می‌شوند. در سال ۱۹۴۴، سه دانشمند به نام‌های آوری، مک لود و مک مارتی نشان دادند که عاملی که موجب کپسول‌دار شدن باکتری‌های بدون کپسول می‌شود، DNA است که از طریق ترانسفورماسیون طبیعی به داخل باکتری راه پیدا می‌کند و از این طریق تحقیقات ژنتیکی به یک عصر جدید وارد شد.
ساختار آنتی‌ژنی ویروس استرپتوکوک پنومونیه
دیواره سلولی پنوموکوک همانند دیگر استرپتوک‌ها دارای پپتیدوگلیکان و اسید تیکوئیک می‌باشد. پلی‌ساکارید کپسولی به طریق کووالان به پپتیدوگلیکان و دیگر اجزای دیواره سلولی متصل شده است. این کپسول از واحدهای قندی گلوکز و گلوکورونیک اسید تشکیل شده و از نظر ایمنی‌شناسی در بیش از ۹۰ نوع پنوموکوک متنوع و متمایز است. نوع ۳ پنوموکوک، بیشترین خطر را دارد و ماده کپسولی بیشتری تولید می‌کند. کپسول این باکتری می‌تواند باعث تولید آنتی‌بادی‌های حفاظتی شود. یکی دیگر از اجزاء مهم دیواره ساختمانی، تیکوئیک اسید است که فقط در این باکتری موجود است و در دیواره سایر باکتری‌ها یافت نمی‌شود.
آسیب‌شناسی مربوط به ویروس استرپتوکوک پنومونیه
عفونت ناشی از پنوموکوک باعث تجمع مایع فیبرینی و ورود گلبول‌های قرمز و لکوسیت به آلوئول‌ها می‌شود. به این ترتیب، قسمت‌هایی از ریه دچار تراکم می‌شوند. باکتری‌های زیادی در این ترشحات (چرک) وجود دارند که می‌توانند از طریق تخلیه لنفاوی ریه‌ها به خون وارد شوند. دیواره‌های آلوئولی در طی عفونت معمولاً بدون تغییر می‌مانند و با گذشت زمان، سلول‌های تک هسته‌ای به طور فعال زباله‌های سلولی را از محیط پاک می‌کنند.
“`html
و این مایع به تدریج دوباره جذب می‌شود. پنوموکوک‌ها توسط سلول‌های فاگوسیتی گرفته شده و درون سلول‌ها هضم می‌شوند.
یافته‌های بالینی در ارتباط با ویروس استرپتوکوک پنومونیه
علائم بالینی پنوموکوکی معمولاً به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و با تب، لرز، و درد شدید در ناحیه قفسه سینه همراه است. خلط معمولاً به وضوح حاوی خون است یا رنگش شبیه زنگ آهن می‌باشد. وجود چرک در فضای قفسه سینه یک علامت جدی است و نیاز به تخلیه دارد. با استفاده از درمان ضد میکروبی، بیماری به خوبی درمان می‌شود. اگر داروها در مراحل اولیه استفاده شوند، از ایجاد تجمع در ریه جلوگیری می‌کنند. در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خطر مرگ و میر بیشتر است.
واکسن ویروس استرپتوکوک پنومونیه
دو نوع واکسن پلی‌ساکاریدی و کانژوگه در بازار موجود است. واکسن پلی‌ساکاریدی شامل ۲۳ سروتیپ از کپسول‌های خالص است. ایمنی فراهم‌شده توسط واکسن پلی‌ساکاریدی کمتر از واکسن کانژوگه است و در کودکان زیر ۲ سال مؤثر نیست. این واکسن ایمنی‌زایی کوتاه مدتی دارد و هر ۵ تا ۶ سال نیاز به یادآور دارد. این نوع واکسن بر روی میزان ناقلین باکتری تأثیر نمی‌گذارد. واکسن کانژوگه شامل کپسول پنوموکوک متصل به توکسوئید دیفتری است و از مشکلات واکسن پلی‌ساکاریدی برخوردار نیست.
باکتری بیماری‌زای کلبسیلا پنومونیه
کلبسیلا پنومونیه (به انگلیسی: Klebsiella pneumoniae) یکی از باکتری‌های بیماری‌زا است. این باکتری گرم منفی، غیرمتحرک، دارای کپسول، تخمیرکننده لاکتوز، بی‌هوازی اختیاری و به شکل استوانه‌ای می‌باشد. این باکتری در فلور طبیعی دهان، پوست و روده وجود دارد ولی در صورت ورود به ریه، می‌تواند سبب پنومونی خطرناک شود. پنومونی کلبسیلایی به‌خصوص در افراد الکلی، کسانی که در بیمارستان بستری هستند، و افرادی با ضعف ایمنی مانند مبتلایان به ایدز بیشتر مشاهده می‌شود.
اپیدمیولوژی این ارگانیسم از علل شایع عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی و مهمترین پاتوژن گروه مایکوپلاسما به شمار می‌آید. این عفونت از طریق آئروسل‌ها منتقل می‌شود و دوره کمون آن ۲ تا ۳ هفته است. در جمعیت‌های نزدیک (مثل مدارس و پادگان‌ها) ممکن است اپیدمی به وجود آید اما بیشتر موارد به صورت جداگانه یا در خانواده‌ها دیده می‌شود.
شایع‌ترین علائم بالینی شامل سردرد، خستگی، تب [(103-102 درجه فارنهایت) ۴/۳۹-۹/۳۸ درجه سانتی‌گراد]، گلودرد، و سرفه خشک و ناگهانی است که بعداً با خلط همراه می‌شود.
علائم غیر ریوی غیر معمول است اما گاهی تنها علامتی است که نشان‌دهنده عفونت تنفسی ناشی از مایکوپلاسما است. این علائم شامل اوتیت مدیا، میرنژیت بولوز (Bullous Myringitis)، راش‌های ماکولر پاپولر، اریتم مولتی‌فرم، و گاهی سندرم استیون – جانسون می‌باشد. اختلالات قلبی مانند میوکاردیت و پریکاردیت نیز ممکن است بروز کنند.
عوارض عصبی مایکوپلاسما :
شامل: مننگوآنسفالیت، آتاکسی مخچه‌ای، سندرم گیلن‌باره، میلیت عرضی، و نورپاتی محیطی است.
درد مفاصل غیر معمول نیست و آرتریت ممکن است در بیماران مبتلا به هیپوگاماگلوبولینمی دیده شود. در بیماران مبتلا به آنمی سلول داسی‌شکل، عفونت ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه می‌تواند شدید باشد، احتمالاً به خاطر کمبود عملکرد طحال است. تشخیص این بیماری با استفاده از روش‌های رادیولوژیک و آزمایشگاه برای مواردی از عفونت ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه کافی نیست. تعداد لکوسیت‌ها تا حدی افزایش می‌یابد و در تصویر رادیولوژی ممکن است نشانه‌هایی از تجمع مایعات در ریه یا در نواحی خاص دیده شود.
البته یافته‌های رادیولوژیک بیشتر از چیزی است که معمولاً از شنیدن صداهای ریه انتظار می‌رود. زیرا
“`
مایکوپلاسما پنومونیه یک نوع میکروبی است که دیواره سلولی ندارد و در رنگ‌آمیزی گرم خلط دیده نمی‌شود. برای تشخیص این عفونت در مراحل حاد، کمی دشوار است، چون تعداد زیادی از آزمایشگاه‌های پزشکی نمی‌توانند این میکروب را جدا کنند. آنتی‌بادهای مخصوص را می‌توان با استفاده از روش‌هایی مثل الیزا، ایمونوفلورسانس غیرمستقیم یا فیکاسیون کمپلامان گرفت، اما از آنجا که این آنتی‌بادها دیرتر تشکیل می‌شوند، در کمک به بهبودی بیمار تأثیر چندانی ندارند.
بررسی نمونه‌های سرم در فاز حاد و دوره نقاهت که بین ۴ تا ۲ هفته از یکدیگر جمع‌آوری می‌شوند، می‌تواند ویژگی‌ها و حساسیت آزمون را افزایش دهد. آگلوتینین‌های سرد غیر اختصاصی هستند، اما در بیش از نیمی از بیماران مبتلا به پنومونیه ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه در طی ۷ تا ۱۰ روز اول دیده می‌شوند. وجود تیتر آگلوتینین سرد ۱ به ۳۲ یا بالاتر در بیمار علامت‌دار می‌تواند در تشخیص پنومونیه مایکوپلاسمائی کمک کند. به دلیل اینکه بیشتر عفونت‌های مایکوپلاسمائی به‌طور خاص قابل تشخیص نیستند، باید یکی از دو سندرم زیر را درمان کرد: عفونت‌های تنفسی فوقانی (URI) یا پنومونیه‌های به‌دست‌آمده در جامعه. عفونت‌های تنفسی فوقانی نیازی به درمان با داروهای ضد میکروبی ندارند. در پنومونیه‌های به‌دست‌آمده در جامعه، باید از آنتی‌بیوتیک‌هایی استفاده کرد که بر علیه باکتری‌های شایع و غیرمعمول مؤثر باشند.
رژیم‌های دارویی پیشنهادی برای پنومونیه به‌دست‌آمده در جامعه شامل یک سفالوسپورین نسل سوم (مانند سفتریاکسون، به‌صورت وریدی روزانه ۱ گرم) به همراه اریترومایسین (۵۰۰ میلی‌گرم به‌صورت وریدی یا خوراکی هر ۶ ساعت) است. داروهای جدیدتری که می‌توان به‌صورت منفرد به کار برد شامل کلاریترومایسین (۵۰۰ میلی‌گرم خوراکی) و لووفلوکساسین (روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم خوراکی) هستند. پنومونیه ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه معمولاً خودبه‌خود خوب می‌شود، اما درمان مناسب با آنتی‌بیوتیک‌ها به کاهش مدت زمان بیماری کمک می‌کند. پنومونیه تأیید شده ناشی از مایکوپلاسما پنومونیه به ۱۴ تا ۲۱ روز درمان نیاز دارد.
همچنین بخوانید:
