پیشگیری از آکندروپلازی(کوتولگی) (2 نکته مهم)
درمانی جدید برای کوتولگی (آکندروپلازی)
آکندروپلازی یک نوع اختلال ژنتیکی است که یکی از دلایل اصلی کوتاه قدی به شمار می‌آید. در این اختلال، پروتئینی به نام FGFR-3 یا گیرنده FGF، که در رشد غضروف استخوان‌ها نقش دارد، دچار تغییر می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، معمولاً قدی کوتاه دارند و هنگام رسیدن به سن بلوغ قد آنها از ۱٫۲ متر بیشتر نمی‌شود. یکی از عوامل مهم این بیماری، سن بالای پدر است. اگر هر دو والد این اختلال را داشته باشند، خطر ابتلا فرزندان به نوع شدیدتری از بیماری وجود دارد.
علت بیماری آکندروپلازی؟
این بیماری شایع‌ترین دلیل کوتاه قدی در انسان است و به دلیل یک اختلال ارثی به نام “اتوزومی غالب” ایجاد می‌شود. این اختلال ناشی از تغییرات خاصی در ژن FGFR3 است؛ دو تغییر عمده، یعنی G1138A (حدود 98 درصد موارد) و G1138C (حداقل 1 تا 2 درصد موارد)، بیش از 99 درصد موارد آکندروپلازی را تشکیل می‌دهند. شانس بروز آکندروپلازی در هر 40000 تا 15000 تولد زنده است و می‌تواند افراد از همه نژادها را تحت تأثیر قرار دهد.
بیماری‌زایی
FGFR3 یک گیرنده خاص بر روی سطح سلولی است که به عوامل رشد فیبروبلاستی (FGF) متصل می‌شود. زمانی که این عوامل به FGFR3 متصل می‌شوند، فرایندهای داخلی گیرنده را فعال کرده و یک روند پیام‌رسانی را آغاز می‌کنند. در استخوان‌های رشد یافته، فعال شدن FGFR3 مانع از تکثیر سلول‌های غضروف (کندروسیت‌ها) در ناحیه رشد می‌شود که به نوبه خود به هماهنگی رشد و تمایز این سلول‌ها کمک می‌کند.
تغییرات در FGFR3 که منجر به آکندروپلازی می‌شود، باعث می‌شود که این گیرنده به گونه‌ای فعال شود که مانع از تکثیر مناسب سلول‌های غضروف شده و در نتیجه طول استخوان‌ها را کاهش می‌دهد و باعث ایجاد مشکلات دیگر در شکل‌گیری استخوان‌ها می‌شود.
یکی از نقاط ضعف در ژن FGFR3، نوکلئوتیدی به نام Guanine 1138 است که در بسیاری از بیماران مبتلا به آکندروپلازی دچار تغییر می‌شود. این تغییر، مسئول تقریباً 100 درصد موارد آکندروپلازی است. بیشتر از 80 تا 90 درصد بیماران دارای تغییرات جدیدی در این نوکلئوتید هستند که معمولاً در نسل پدر رخ می‌دهد و احتمال آن با افزایش سن پدر (بالای 35 سال) افزایش می‌یابد.
مشخصات اصلی بیماران مبتلا به آکندروپلازی:
- قد کوتاه با اندام‌های فوقانی و تحتانی کوتاه، به ویژه بازوها و ران‌ها
- محدودیت در حرکت آرنج و مشکل در باز کردن کامل آن
- سر بزرگ با پیشانی برجسته
- انگشتان کوتاه و فاصله زیاد بین انگشتان میانی و انگشتری
- هوش طبیعی
- تنفس نامنظم یا کاهش تنفس برای مدتی کوتاه
- چاقی
- عفونت‌های مکرر گوش
- قوس‌داری در کمر و مشکلی در حالت پشت (کیفوز)
- تنگی کانال نخاعی
- پاهای پرانتزی
- کمردرد در سن بلوغ
- کاهش قدرت عضلات
- کلاب فوت
- هیدروسفالی (جمع شدن مایع در مغز)
آکندروپلازی شایع‌ترین علت کوتاه قدی با اندام کوتاه است و در هر 40 تا 15 هزار تولد یک مورد مشاهده می‌شود. این بیماری به دلیل تغییرات ژنتیکی در ژن FGFR3 رخ می‌دهد. خطر ابتلا به آکندروپلازی در نیمی از فرزندان افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، وجود دارد.
با این حال، 80 درصد افرادی که به آکندروپلازی مبتلا هستند، والدینی طبیعی دارند و ابتلای آنها به این بیماری ناشی از تغییرات ژنتیکی است. اگر هر دو والد مبتلا باشند، خطر ابتلا فرزندان به نوع شدید این بیماری وجود دارد و ممکن است فرزند به طور جدی بیمار متولد شود یا به دلیل مشکلات تنفسی بعد از تولد فوت کند.
تشخیص آکندروپلازی معمولاً با بررسی تصاویر پرتونگاری انجام می‌شود.
تأیید می‌شود. آزمایش DNA می‌تواند در مواردی که تشخیص آنها دشوار است، کمک کند اما معمولاً برای تأیید تشخیص نیازی به آن نیست.
درمان با هورمون رشد و همچنین جراحی برای افزایش طول قسمت پایین پاها، به عنوان روش‌های درمانی برای کوتاهی قد مطرح شده‌اند. هر دو این درمان‌ها هنوز مورد بحث هستند.
خطر وراثتی
اگر والدین طبیعی یک فرزند مبتلا به آکوندروپلازی داشته باشند، خطر ابتلای فرزندان بعدی آنها بسیار کم است. با این حال، به دلیل احتمال وجود موزاییسم در جنین، این خطر کمی بیشتر از جمعیت عمومی است. در صورتی که یکی از والدین به آکندروپلازی مبتلا باشد، هر فرزند جدید 50 درصد احتمال ابتلا به این بیماری را دارد. زیرا آکوندروپلازی نوعی اختلال اتوزومی غالب است. همچنین، اگر هر دو والد به این بیماری مبتلا باشند، هر فرزند 50 درصد احتمال ابتلا دارد، 25 درصد احتمال وجود آکندروپلازی کشنده و 25 درصد دیگر احتمال داشتن قد طبیعی خواهند داشت.
تشخیص پیش از تولد بیماری می‌تواند قبل از هفته 20 بارداری تنها از طریق آزمایش مولکولی DNA جنینی انجام شود. همچنین در اواخر بارداری با تحلیل تصاویر اسکلت جنین می‌توان تشخیص را انجام داد. نمی‌توان ویژگی‌های آکوندروپلازی را با سونوگرافی قبل از هفته 24 بارداری شناسایی کرد، ولی دیسپلازی تانتافوریک سخت‌تر ممکن است زودتر تشخیص داده شود.
درمان جدید به توقف فعالیت پروتئین‌هایی کمک می‌کند که به‌طور غیرطبیعی فعال شده‌اند. بررسی‌ها بر روی موش‌ها نشان داده‌اند که تزریق روزانه ماده‌ای به نام BMN-111 کمک می‌کند تا موش‌ها در عرض 20 روز 10 درصد قد بکشند. در حال حاضر 26 کودک تحت درمان با این دارو قرار دارند و رشد قدی آنها نسبتاً خوب بوده است. تحقیقات در این زمینه تا 2 سال آینده ادامه خواهد داشت.
گردآوری شده ی مجله اینترنتی رضیم
مرجان امینی
