چرا خمیازه می کشیم؟

تقریبا ۶ ثانیه طول می‌کشد تا نفس عمیق بکشیم و بعد به سرعت هوای آن را بیرون دهیم. هنگام کشیدن خمیازه، دست‌ها را کشیده و می‌توانیم صورت خود را تغییر شکل دهیم، چشمان‌مان را نیمه باز کنیم و حتی ممکن است از چشمان‌مان اشکی بریزد. این حرکات مربوط به خمیازه کشیدن است که تقریباً همه حیوانات مهره‌دار در طول روز انجام می‌دهند. خمیازه‌ها به طور متوسط، ده بار در ساعت، به ویژه صبح‌ها و شب‌ها انجام می‌شوند. اما آیا خمیازه به معنی خستگی، کسل بودن یا حتی تلاش برای جلب توجه دیگران است؟

اطلاعات کمی در مورد این عمل وجود دارد، ولی شاید این تصور که خمیازه نشانه نیاز به خواب و استراحت است، چندان درست نباشد. درست است که معمولاً افراد هنگام آماده شدن برای خواب خمیازه می‌کشند، اما این حالت در صبح یا دیگر ساعات روز نیز رخ می‌دهد و به عواملی مانند سطح تحریک، گیجی یا حتی دیدن دیگران در حال خمیازه کشیدن بستگی دارد.

تا پیش از این، برخی نظریه‌ها ادعا می‌کردند که خمیازه به دلیل نیاز به اکسیژن و دفع دی‌اکسید کربن است. اما این نظریه در پی یک مطالعه در سال ۱۹۸۷ رد شد.

در این تحقیق مشخص شد که افراد با سطح بالای اکسیژن کمتر خمیازه می‌کشند و همچنین افرادی که سطح دی‌اکسید کربن بالایی دارند نیز بیشتر خمیازه نمی‌کشند. بنابراین، لازم است به یاد داشته باشیم که خمیازه کشیدن حتی زمانی که سطح اکسیژن و دی‌اکسید کربن در حد نرمال است، اتفاق می‌افتد.

خمیازه کشیدن موجب می‌شود دیگران نیز به این عمل تشویق شوند (یعنی به نظر می‌رسد که این عمل مسری است). همچنین، در برخی بیماری‌ها که بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند، افزایش میزان خمیازه مشاهده شده است. جالب اینکه، خمیازه کشیدن در جنین از هفته ۱۱ بارداری آغاز می‌شود.

● نظریه‌ها
در ادامه به برخی از منطقی‌ترین نظریه‌ها درباره علت خمیازه اشاره می‌شود، اما هیچ‌یک از آن‌ها تا کنون به طور قطعی ثابت نشده‌اند.
۱) خمیازه باعث کشش ریه‌ها و جلوگیری از افتادگی مجاری تنفسی می‌شود. این نظریه می‌تواند توضیح دهد که چرا خمیازه معمولاً در شرایطی که تنفس کم عمق می‌شود (مثل زمانی که خسته یا کسل هستیم یا از خواب بیدار می‌شویم) رخ می‌دهد.

۲) خمیازه به توزیع ماده‌ای شیمیایی به نام سورفکتانت کمک می‌کند که کیسه‌های هوایی را باز نگه می‌دارد. این ماده برای توانایی جنین در زنده ماندن پس از تولد ضروری است. این نظریه به خمیازه جنین در دوران رشد مربوط می‌شود و می‌تواند به آماده‌سازی جنین برای تنفس کمک کند.

۳) خمیازه ممکن است باعث کشش عضلات و افزایش سرعت ضربان قلب شود و به عنوان عاملی برای افزایش هوشیاری به ویژه پس از استراحت توصیف شود. این می‌تواند توضیح دهد که چرا ورزشکاران و نوازندگان حرفه‌ای قبل از تمرکز و فعالیت خمیازه می‌کشند.

۴) خمیازه می‌تواند یک ارتباط غیرکلامی با دیگران ایجاد کند، به این معنا که نیاز به استراحت و کنار گذاشتن فعالیت‌های روزمره را نشان می‌دهد. در برخی گونه‌های میمون‌ها، خمیازه طولانی به معنای اعلام زمان خواب است. این عمل همچنین می‌تواند در انسان‌ها نشانه‌ای از نیاز به خواب و استراحت باشد.

۵) خمیازه می‌تواند به عنوان سیستمی هشداری برای اعلام نیاز به استراحت عمل کند. مثلاً زمانی که در حال رانندگی هستیم، این عمل می‌تواند هشداری برای متوقف شدن باشد.

● چرا خمیازه مسری است
این ممکن است یک نیروی تلنگری باشد که باعث می‌شود بعد از دیدن فردی در حال خمیازه کشیدن، ما نیز به خمیازه بیفتیم. اگر نظریه‌های مربوط به ارتباط غیرکلامی صحیح باشند، شیوع خمیازه در میان بابون‌ها (نوعی خاص از میمون‌ها) ممکن است پدیده‌ای ژنتیکی و برنامه‌ریزی شده باشد.

● خمیازه به عنوان نشانه‌ای از بیماری
باوری که وجود دارد این است که خمیازه کشیدن بیش از حد، هرچند به ندرت به عنوان اولین نشانه بیماری‌ها ظاهر می‌شود. مثلاً در افراد مبتلا به بیماری‌های خاصی همچون بیماری فلج چندگانه، بیماری لوتریک (بیماری که باعث نابودی سلول‌های عصبی می‌شود) و آسیب‌های ناشی از پرتوهای رادیو لوژی، خمیازه کشیدن زیاد دیده می‌شود.

افرادی که به بیماری پارکینسون مبتلا هستند، ممکن است بیشتر خمیازه بکشند. همچنین در برخی موارد نادر، خمیازه کشیدن می‌تواند نشانه‌ای از سردرد میگرنی باشد.

از طرفی، در افرادی که دچار اسکیزوفرنی هستند، تعداد خمیازه‌ها کمتر گزارش شده است. علت اینکه چرا بعضی افراد بیشتر یا کمتر خمیازه می‌کشند، هنوز به طور کامل مشخص نیست. محققان معتقدند که تحریکات الکتریکی در بخش‌های خاصی از مغز ممکن است باعث ایجاد خمیازه شود. همچنین یک ماده شیمیایی خاص در مغز، شامل دوپامین و ACTH، در این فرآیند نقش دارد. خمیازه کشیدن به نظر یک عمل ساده می‌آید، اما در واقع رفتار پیچیده‌ای با دلایل هنوز نامشخص است.

● نتیجه‌گیری
اگر شما یا کسی که در کنار شماست شروع به خمیازه کشیدن کرد، می‌توانید همین کار را تکرار کنید. ولی یادتان باشد که این عمل یک نوع ارتباط غیر کلامی است که می‌تواند به معنای این باشد که فرد نیاز به استراحت دارد.