چرا ما ایرانی ها شب یلدا را جشن میگیریم ؟

چرا ایرانی‌ها شب یلدا را جشن می‌گیرند؟

با ما در این صفحه از رضیم همراه شوید تا بفهمیم چرا ایرانی‌ها شب یلدا را جشن می‌گیرند.

شب یلدا یکی از سنت‌های قدیمی ایرانی‌هاست که هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها زنده است.

این جشن در بین خانواده‌های ایرانی خیلی مهم است و هر سال این سنت را جشن می‌گیرند. در طولانی‌ترین شب سال، دور هم جمع می‌شویم، خوراکی‌های خوشمزه می‌خوریم و فال حافظ می‌گیریم.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید شب یلدا چگونه به وجود آمد و چرا یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های ملی ایران شده است.

دلیل جشن گرفتن شب یلدا

برای این سؤال می‌توان جواب‌های زیادی داد اما به طور کلی دلایل زیر می‌توانند بخشی از علت جشن گرفتن شب یلدا باشند.

در ایران باستان، اکثر مردم شغل‌شان کشاورزی بود و از این راه زندگی می‌کردند. به همین دلیل تغییر فصل‌ها تأثیر زیادی بر کار و زندگی آن‌ها داشت. ایرانی‌های قدیم متوجه شدند که شب اول زمستان، طولانی‌ترین شب سال است و بعد از آن روزها بلندتر می‌شوند. به همین دلیل شب یلدا را شب تولد خورشید می‌دانستند.

ایرانیان اعتقاد داشتند که تاریکی نماد اهریمن و روشنایی نماد خیر و نیکی است. به همین دلیل در آخرین شب پاییز که تاریکی طولانی‌تر است، جشن می‌گرفتند تا اهریمن را از بین ببرند. از فردای سی‌ام آذر، روزها بلندتر می‌شود که این به معنای پیروزی خورشید و نور بر تاریکی است.

دلیل برگزاری جشن یلدا

باورهای قدیمی ایرانی بر اساس اسطوره‌ها و شناخت آن‌ها از رویدادهای کیهانی شکل گرفته است. روایت‌های مختلفی درباره علت برگزاری جشن یلدا وجود دارد.

• روایت اول؛ پیروزی روشنایی و نور بر ظلمت و تاریکی

یکی از روایت‌ها درباره شب یلدا به پیروزی نور بر تاریکی مربوط می‌شود. در زمان‌های قدیم، زندگی مردم بر اساس کشاورزی و دامداری بود و تغییرات آب و هوایی خیلی برای آن‌ها اهمیت داشت.

مردم با مشاهده و تجربه، تغییرات شب و روز و فصل‌ها را درک کرده بودند. انسان که همیشه کنجکاو بوده، پس از فهمیدن چگونگی وقوع یک رویداد، به جست‌وجوی فلسفه و دلیل آن می‌رفته است.

آن‌ها تأثیر نور و تاریکی، گرما و سرما را بر زندگی خود می‌دیدند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که نور و روز، نماد آفریدگار و نیکی است و شب و سرما، نشانه اهریمن و پلیدی است.

مردم بر این باور بودند که شب و روز، و روشنایی و تاریکی در یک جنگ همیشگی هستند. روزهای بلندتر نشانه پیروزی روشنایی و روزهای کوتاه‌تر نشانه غلبه تاریکی بود.

به همین دلیل، آن‌ها آخرین روز پاییز که بلندترین شب سال است را جشن می‌گرفتند، چرا که بعد از آن، روزها کم‌کم طولانی‌تر می‌شوند و آفریدگار بر اهریمن نور بر تاریکی پیروز می‌شود.

• روایت دوم: شب تولد مهر و میترا (خورشید) و آغاز خلقت

آیین مهر یا میترائیسم در ایران قبل از دین زرتشتی وجود داشته است. این آیین بر پایه پرستش میترا (مهر) پایه‌گذاری شده است. میترا یکی از ایزدان هند و ایرانی است.

میترا از یک طرف نماینده عشق و محبت است و از طرفی واسطه بستن پیمان‌هاست. او نماد راستگویی و عهد نگه داشتن است.

مهر همچنین داور میان جنگاوران بوده و دروغگویان و عهدشکنان را مجازات می‌کند. نشانه این ایزد حلقه است و برخی ادعا می‌کنند که پیشینه حلقه ازدواج به همین اسطوره برمیگردد.

خورشید هم نماد ظاهری میترا است.

مهرپرستان شب یلدا را شب تولد میترا (ایزد مهر) می‌دانستند، بدین گونه که در شبی دراز و سرد، ایزد مهر در یک غار گود و کم‌ارتفاع ظاهر می‌شود و خورشید را به ارمغان می‌آورد.

در روایت دیگری، در این شب میترا به جهان بازمی‌گردد.

او روزها را طولانی‌تر می‌کند؛ بنابراین درخشندگی خورشید بیشتر نمایان می‌شود.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که در شب یلدا یک پیامبر به دنیا می‌آید. این تولد در سال ۵۱ پادشاهی اشکانیان، که معادل سال ۱۹۶ میلادی است، رخ می‌دهد.

این پیامبر در شب دریا به دنیا می‌آید و دو دلفین او را از آب بیرون می‌آورند. در فرهنگ مهر پرستی، آب نقشی بسیار مهم دارد.

در مورد نام ماه‌های آذر و دی این‌گونه گفته می‌شود: «آذر (نماد آتش)، نماینده ایزد یا فرشته مینویی است. این ایزد در سنت زرتشتی و مهرپرستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آتش مقدس در آتشکده‌ها نمادی از این ایزد است.

برعکس، دی که آغاز زمستان است، به عنوان پلید و اهریمنی شناخته می‌شود. دی در واقع همان دیو است و نام آن بر سردترین ماه زمستان گذاشته شده است.

بنابراین آذر نماد اهورامزدا و دی نماد اهریمن است. این دو، یعنی آتش و نور و تقدس در برابر تاریکی و سرما و پلیدی قرار دارند.

برخی افراد بر این باورند که نام ماه دی از آیین میترایی گرفته شده و به معنای خداوند و دادار است. زیرا با شروع دی، میترا بر اهریمن پیروز می‌شود.

از یک نگاه، به نظر می‌رسد شب زایش مهر باید در ماه مهر باشد یا در روزهای آفتابی سال! درست است که ما در سردترین روزهای سال هستیم اما این اسطوره منطقی را پیگیری می‌کند.

طولانی‌تر شدن روزها و کوتاه شدن شب‌ها نشان‌دهنده تولد دوباره خورشید است.

آداب و رسوم مهرپرستی پس از رایج شدن دین زرتشتی از بین نرفتند، بلکه به جزء از مراسم آن‌ها تبدیل شدند. زرتشت، خداوند بزرگ را اهورا مزدا نامید و ایزدان را به دو دسته اهورایی و دیوانی تقسیم کرد.

یکی از این ایزدان اهورایی، مهر (خورشید) بود. مهر ایزد نیکی است و بخشی از اوستا به نام او (مهر یشت) وجود دارد. در مهر یشت آمده است:
«مهر از آسمان با هزاران چشم به ایرانیان می‌نگرد تا دروغی نگوید.»