چرا کلیه سنگ میسازد؟ (2 نکته مهم)

چرا کلیه‌ها سنگ تولید می‌کنند؟

سنگ کلیه یک وضعیت غیر خطرناک ولی خیلی اذیت‌کننده است که بعد از درمان و دفع سنگ، باید نوع آن بررسی شود. در بچه‌ها حتی دفع یک سنگ نشان‌دهنده نیاز به بررسی علت می‌باشد؛ اما در بزرگسالان این مسئله بیشتر مورد بررسی قرار می‌گیرد.

با ما در رضیم همراه باشید تا با روش‌های مناسب برای جلوگیری از سنگ کلیه آشنا شوید.

زمانی که کلیه‌ها شروع به تولید سنگ می‌کنند

سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع در پزشکی است. عواملی مانند آب حاوی املاح زیاد، ژنتیک و کم‌آبی می‌توانند منجر به ایجاد سنگ کلیه شوند. سنگ کلیه از طریق لوله‌ای به نام حالب به مثانه می‌رسد و سپس از طریق مجرای ادراری خارج می‌شود. درد و علائم نه از خود سنگ، بلکه از حرکت سنگ، گیر کردن آن و تجمع ادرار پشت آن ناشی می‌شود. معمولاً کلیه‌ها هر سه سال یک بار سنگ تولید می‌کنند، اما بعضی از کلیه‌ها ممکن است هر سال یا حتی بیشتر از آن سنگ تولید کنند. حرکتی که سنگ در کلیه انجام می‌دهد می‌تواند باعث درد در پهلو شود که ممکن است به ناحیه کشاله ران یا ناحیه تناسلی نیز سرایت کند.

گاهی بیماران به دلیل درد در ناحیه معده مراجعه می‌کنند. این بیماران ممکن است ابتدا درمانی برای التهاب معده دریافت کنند تا زمانی که آزمایش وجود سنگ را تأیید کند. اگر سنگ گیر کرده باشد و اجازه ندهد ادرار تخلیه شود، می‌تواند به کلیه آسیب برساند و در این موارد نیاز به خارج کردن سنگ وجود دارد. یکی از چیزهایی که می‌تواند بیمار را بسیار نگران کند، تغییر رنگ ادرار به قرمز است. البته رنگ ادرار ممکن است از زرد تیره تا قرمز متغیر باشد و تمام بیماران ادرار خونی ندارند؛ اما در آزمایش‌های دقیق، ممکن است خون در ادرار دیده شود.

علائم تحریک ادراری مانند سوزش، تکرر ادرار و نیاز مداوم به دفع ادرار در سنگ‌هایی که در قسمت پایینی حالب بروز می‌کنند، مشاهده می‌شود. بسیاری از بیماران فکر می‌کنند که دچار عفونت ادراری شده‌اند، اما وجود خون در ادرار و عفونت در آزمایش نشان‌دهنده دفع سنگ است. بیماران با سابقه دفع سنگ به راحتی می‌توانند متوجه شوند که دوباره دچار سنگ‌سازی شده‌اند.

این بیماران معمولاً نیازی به انجام آزمایش و سونوگرافی ندارند، اما در بیمارانی که برای اولین بار دچار سنگ‌سازی شده‌اند، نیاز است تا با انجام آزمایش ادرار و سی‌تی‌اسکن وجود سنگ تأیید شود. درمان دیرهنگام سنگ کلیه می‌تواند باعث عفونت و نارسایی کلیه شود. سنگ کلیه یک بیماری نسبتا رایج است که بیشتر در سنین جوانی و میانسالی اتفاق می‌افتد و شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است. کم‌تحرکی، مشکلات در دستگاه ادراری و تنگی مادرزادی حالب نیز می‌تواند در بروز سنگ کلیه مؤثر باشد.

—————————————————————————————–

علائم سنگ سازی کلیه

سنگ کلیه معمولاً زمانی می‌تواند باعث بروز علائم شود که وارد حالب شود. حالب لوله‌ای است که کلیه را به مثانه متصل می‌کند. در این زمان علائم زیر ممکن است دیده شود:

• درد شدید در ناحیه پهلو و کمر، درست در زیر دنده‌ها
• درد منتشر به سمت پایین شکم و لگن
• درد هنگام دفع ادرار
• ادرار به رنگ صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
• تهوع و استفراغ
• احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
• تب و لرز در صورت وجود عفونت

—————————————————————————————–

دلایل تشکیل سنگ کلیه

معمولاً سنگ کلیه دارای یک علت مشخص نیست. به طور معمول چندین عامل در ترکیب با یکدیگر شرایطی را به وجود می‌آورند که فرد مستعد ابتلا به سنگ کلیه می‌شود. سنگ کلیه زمانی ایجاد می‌شود که مواد موجود در ادرار (از جمله مایعات، املاح مختلف و اسیدها) از حالت تعادل خارج شوند. در چنین شرایطی ادرار شما ممکن است مقدار بیشتری از مواد کریستالی مانند کریستال‌های کلسیم، اگزالات و اسید اوریک داشته باشد و مایع نیز…

“““html

نمی‌تواند آنها را رقیق کند و در حینی که کریستال‌ها تشکیل می‌شوند، ادرار کمبود موادی دارد که از چسبیدن کریستال‌ها به یکدیگر و ایجاد سنگ جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل، احتمال بروز سنگ‌های کلیوی افزایش می‌یابد.

—————————————————————————————–

انواع سنگ های کلیوی

بسیاری از سنگ‌های کلیوی ترکیبی از چند نوع کریستال هستند. انواع مختلف سنگ‌های کلیوی عبارتند از:

سنگ‌های کلسیمی

بیشتر سنگ‌های کلیوی از نوع کلسیمی هستند و معمولاً به شکل اگزالات کلسیم وجود دارند. برخی میوه‌ها و سبزیجات، همچنین آجیل و شکلات، مقادیر زیادی اگزالات دارند. کبد نیز اگزالات تولید می‌کند. عواملی مانند رژیم غذایی، میزان بالای ویتامین D، عمل جراحی بای پس روده و مشکلات متابولیکی می‌توانند غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار را افزایش دهند. همچنین، سنگ‌های کلسیمی می‌توانند به شکل فسفات کلسیمی نیز وجود داشته باشند.

سنگ‌های ناشی از عفونت

برخی سنگ‌ها به دلیل عفونت‌هایی مثل عفونت دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند. این نوع سنگ‌ها می‌توانند سریعاً شکل بگیرند و بزرگ شوند.

سنگ‌های اسیداوریکی

این نوع سنگ‌ها معمولاً در افرادی که دچار کم آبی یا دهیدراتاسیون هستند، ایجاد می‌شود؛ مانند کسانی که از رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا پیروی می‌کنند یا افراد مبتلا به نقرس. عوامل ژنتیکی و مشکلات مربوط به تولید بافت خون نیز می‌توانند در ایجاد سنگ‌های اسیداوریکی تأثیرگذار باشند.

سنگ‌های سیستین

این نوع سنگ‌ها درصد کمی از سنگ‌های کلیوی را تشکیل می‌دهند و در افرادی با یک نقص ارثی خاص ایجاد می‌شوند. این نقص موجب دفع مقادیر بالایی از برخی اسیدهای آمینه می‌شود (که به آن سیستینوریا می‌گویند).

انواع دیگر

همچنین، برخی انواع نادر دیگر سنگ‌های کلیوی نیز ممکن است ایجاد شوند. شناخت نوع سنگ‌های کلیوی به تشخیص علل به وجود آمدن سنگ کمک می‌کند و در برنامه‌ریزی راهکارهایی برای کاهش ریسک تشکیل سنگ‌های جدید در آینده مفید است.

—————————————————————————————–

فاکتورهای خطر

فاکتورهای افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی عبارتند از:

اگر یکی از اعضای خانواده شما سابقه سنگ کلیه داشته باشد، شما هم در معرض خطر آن هستید. همچنین اگر شما خودتان قبلاً سنگ کلیه داشته‌اید، احتمال بروز سنگ‌های جدید برای شما بیشتر است.

افزایش سن

گرچه سنگ کلیه در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در افراد بالای 40 سال رایج‌تر است.

مرد بودن

احتمال بروز سنگ‌های کلیوی در مردان بیشتر است.

دهیدراتاسیون

نوشیدن ناکافی آب در طول روز می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در مناطق گرم زندگی می‌کنند یا عرق زیادی می‌کنند، نیاز دارند که آب بیشتری بنوشند.

برخی رژیم غذایی خاص

رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا، سدیم زیاد یا قند بالا می‌توانند خطر ابتلا به برخی سنگ‌های کلیوی را افزایش دهند.

چاقی

شاخص توده بدنی (BMI) بالا، دور کمر بزرگ و اضافه وزن با افزایش خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی مرتبط هستند.

جراحی و بیماری‌های گوارشی

عمل بای پس معده، بیماری روده تحریک‌پذیر و یا اسهال م chronic مزمن می‌توانند تغییراتی در ترکیب ادرار ایجاد کنند که احتمال ایجاد سنگ کلیه را افزایش می‌دهد.

“`

در فرآیندهای گوارش، جذب کلسیم را تحت تأثیر قرار داده و سطح مواد تشکیل‌دهنده سنگ را در بدن افزایش می‌دهند.

دیگر شرایط پزشکی

بیماری‌ها و شرایط دیگری که می‌توانند خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی را افزایش دهند شامل اسیدوز توبولار کلیوی، سیستینوریا، هیپرپاراتیروئیدیسم و برخی عفونت‌های دستگاه ادراری می‌باشد. پرکاری غدد تیروئید و پاراتیروئید و همچنین مصرف زیاد ویتامین D نیز باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود. بسیاری از سنگ‌های کلیه معمولاً به‌طور تصادفی در بدن افراد پیدا می‌شوند، اما در برخی موارد، علائم آن شامل درد شدید در ناحیه پهلو و زیر شکم است که معمولاً یک یا دو ساعت طول می‌کشد و سپس بهبود می‌یابد. این دردها اغلب با سوزش و تکرر ادرار و همچنین وجود خون در ادرار همراه است. اگر سنگ کلیه در سیستم ادراری، مانند حالب، گیر کند، می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.

—————————————————————————————–

پس بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید از چه غذاهایی پرهیز کنند؟

چیزی که ما به بیماران سنگ کلیه توصیه می‌کنیم این است که از مصرف نمک پرهیز کنند. نمک یکی از مواد غذایی است که می‌تواند باعث تولید سنگ در کلیه شود. اگرچه ما سنگ نمک نداریم، اما نمک ماده‌ای است که به ساخت سنگ‌های کلسیمی کمک می‌کند. نمکی که از روده جذب می‌شود، باید از طریق کلیه‌ها دفع شود. مشکل این است که وقتی نمک می‌خواهد از کلیه به ادرار برود، با خود کلسیم را وارد ادرار می‌کند و به این ترتیب غلظت کلسیم در ادرار افزایش می‌یابد. بنابراین، مقدار نمکی که هنگام پخت غذا استفاده می‌شود کافی است و افرادی که سنگ کلیه دارند نباید سر میز غذا به غذایشان نمک بزنند و نباید موادی مانند خیارشور که شور هستند را مصرف کنند.

—————————————————————————————–

کسانی که سنگ کلیه دارند، باید چه مواد غذایی را بیشتر مصرف کنند؟

اگر غلظت مواد در ادرار زیاد باشد، احتمال تشکیل سنگ کلیه بیشتر می‌شود. بنابراین برای جلوگیری از این مسئله، باید غلظت مواد را کاهش دهیم. به عبارت دیگر، باید ادرار را تا حد ممکن رقیق کنیم. فردی که سنگ کلیه دارد باید آب و مایعات زیادی بنوشد.

—————————————————————————————–

چقدر باید آب و مایعات مصرف کرد؟

میزان آب نوشیدن مهم نیست؛ بلکه مهم این است که چقدر ادرار داریم. ممکن است فردی در یک محیط گرم زندگی کند یا فعالیت‌های زیادی داشته باشد و روزانه 5 تا پارچ آب بنوشد، اما ممکن است این مقدار هنوز کافی نباشد زیرا همه این آب به عرق تبدیل می‌شود و به ادرار نمی‌رسد. بنابراین، این مقدار آب نیازی به جلوگیری از سنگ کلیه ندارد. برای همین، معیار ما برای سلامتی، مقدار ادرار است نه مقدار آبی که فرد می‌نوشد. ما به بیماران توصیه می‌کنیم که آنقدر آب بنوشند که روزانه بیش از 2 لیتر ادرار داشته باشند.

به عبارت دیگر، بیماران باید شب‌ها یک بار برای ادرار کردن به دستشویی بروند. بیماران سنگ‌ساز نباید هیچ‌وقت احساس تشنگی کنند و باید همیشه قبل از احساس تشنگی آب بنوشند. آنها باید شب‌ها یک لیوان آب بالای سرشان داشته باشند و موقع کار روی میز خود یک لیوان آب داشته باشند تا همیشه به آب دسترسی داشته باشند.

—————————————————————————————–

آیا استفاده از آب چشمه خاص یا فقط آب معدنی کار درستی است؟

این سوال در بین بیماران مبتلا به سنگ کلیه رایج است. اما ما به چنین سوالی اعتقادی نداریم. آیا همه کسانی که از آب شهر استفاده می‌کنند، سنگ کلیه تولید کرده‌اند که حالا این بیماران استفاده از آب شهر را متوقف کنند؟ به‌عکس، وقتی بیماران خود را به یک نوع آب خاص، مثل آب چشمه‌ای محدود می‌کنند، وقتی به آن آب دسترسی ندارند، کمتر آب می‌نوشند و این ممکن است خوب نباشد.

نوشیدن آب می‌تواند به تولید سنگ در کلیه‌ها منجر شود.

اما اصل موضوع این است که نوع آب مهم نیست، بلکه حجم و مقدار آن باید زیاد باشد. آب هندوانه، ماءالشعیر و درمان‌های سنتی دیگر مشکلی ندارند، اما این‌ها عمدتاً با افزایش حجم ادرار از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری می‌کنند. ما به بیماران توصیه می‌کنیم که هر داروی سنتی که به راحتی در دسترس است، قیمت بالایی ندارد و مورد تأیید پزشکان نیز هست، مصرف کنند، ولی به همراه آن، آب و مایعات زیادی بنوشند.

—————————————————————————————–

اگر کسی زیاد آب بخورد و سنگ کلیه‌اش دفع شود، چه باید کند؟

اگر کسی سنگش را دفع کند، این دلیل نمی‌شود که دیگر سنگی در کلیه‌اش وجود ندارد. وقتی چنین بیماری به ما مراجعه می‌کند، اگر درد داشته باشد، با مسکن دردش را تسکین می‌دهیم و سپس بررسی‌های لازم را آغاز می‌کنیم. این بررسی‌ها معمولاً شامل عکس KUB و سونوگرافی کلیه است. سپس بر اساس نتایج این بررسی‌ها، تصمیم می‌گیریم که چه درمانی را برای بیمارمان انجام دهیم. به عبارت دیگر، بسته به جنس، اندازه و محل سنگ کلیه، تصمیم‌گیری می‌کنیم.

اما یک نکته مهم درباره درمان سنگ کلیه وجود دارد. امروزه تقریباً نیاز به جراحی باز کلیه برای درمان سنگ کلیه وجود ندارد، مگر در موارد خاص که خیلی نادر هستند. در حال حاضر در کشور ما به راحتی می‌توان سنگ‌های کلیه را با روش‌هایی مانند سنگ‌شکنی و جراحی‌های مختصر یا همان PCN درمان کرد. توصیه من به تمام بیماران مبتلا به سنگ کلیه این است که اگر جراح به آنها گفت که برای درمان سنگشان به جراحی باز نیاز دارند، حتماً با یکی دو جراح دیگر هم مشورت کنند.

کاربر گرامی لطفاً نظرات خود را در مورد مطالب رضیم بیان نمایید.

منبع:عصر ایران

—————————————————————————————–

مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی