چگونه سماق بکاریم؟ (2 نکته مهم)
معرفی درختچه سماق
سماق یک درختچه کوچک است که معمولاً ۳ تا ۴ متر ارتفاع دارد و شاخه‌ها و دمبرگ‌های جوان آن پوشیده از موهای زبر است. این گیاه به‌طور طبیعی در جنگل‌ها رشد می‌کند و کمتر در دست بشر تغییر یافته. سماق یک درختچه کوهستانی است که میوه‌های خوشه‌ای دارد. رنگ میوه‌هایش قرمز و قهوه‌ای است و طعمی گس دارد، اما وقتی میوه‌ها رسیده می‌شوند طعم‌شان ترش می‌شود.
میوه سماق به‌صورت کرک‌دار و قهوه‌ای مایل به ارغوانی است. برگ‌های این گیاه دارای ۱۳ درصد مازوست هستند که در صنعت چرم‌سازی به‌ویژه در مصر و یونان باستان استفاده می‌شد. همچنین، میوه‌های سائیده‌شده آن به‌عنوان چاشنی در غذاها استفاده می‌شود و از پوست آن می‌توان رنگ زرد نارنجی به دست آورد.
سماق انواع مختلفی دارد از جمله: سماق صمغی (که در برخی باغات تهران و مناطقی از ژاپن می‌روید)، سماق آمریکایی (که در مناطقی از آمریکای شمالی رشد می‌کند) و سماق معمولی (که مهم‌ترین و پررشدترین نوع است).
آب و هوای مناسب کاشت درختچه سماق
سماق معمولی یک درختچه کوهستانی است که میوه‌های خوشه‌ای دارد و بومی مناطق مدیترانه، جنوب ایتالیا و آسیای شرقی، به‌خصوص ایران است. این گیاه به‌صورت دیم در مناطق مساعد پرورش می‌یابد.
در ایران، سماق در مناطق استپی سلسله‌کوه‌های البرز و زاگرس در آذربایجان، خراسان، فارس و دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه‌های البرز دیده می‌شود. همچنین در دره‌های کرج و هراز، در ارتفاع بین ۱۰۰۰ تا ۱۷۰۰ متر در ارتفاعات شیراز تا ۲۳۰۰ متر از سطح دریا و در جنگل‌های ارسباران در ارتفاعات بین ۶۵۰ تا ۱۹۰۰ متر رشد می‌کند.
این درختچه می‌تواند در مناطقی که سالانه ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلی‌متر بارندگی دارند، خوب رشد کند و در خاک‌های کمی اسیدی یا خنثی با pH بین ۶.۵ تا ۷ بهتر عمل می‌کند.
سماق آب‌وهوای گرم و خشک را دوست دارد و به نور نیاز دارد و به سایه مقاوم نیست. این گیاه به آفات و بیماری‌ها مقاوم است و اگر در اثر کم‌آبی خشک شود، با کمی رطوبت ریشه‌های جدیدی می‌زند و در صورت سرما، ساقه‌های جدید تولید می‌کند. برداشت سماق در شهریورماه انجام می‌شود و از سال پنجم به بعد درآمدزایی خوبی دارد.
مشخصات گیاه شناسی سماق
سماق از خانواده Anacardiaceae (پسته) است و نام علمی آن Rhus Coriaria .L می‌باشد. این گیاه به‌صورت درختچه یا درخت‌های کوچک با ارتفاع ۳ تا ۵ متر رشد می‌کند و شاخه‌های زیادی با رنگی متمایل به سفید دارد. برگ‌های سماق مرکب و از ۵ تا ۷ جفت برگچه تشکیل شده است که پوشیده از کرک و بیضی شکل با لبه‌های دندانه‌دار هستند. روی برگ‌ها سبز مات و زیر آنها روشن‌تر است و در پاییز به رنگ‌های قرمز یا حنایی در می‌آیند و طول هر برگچه حدود ۳ تا ۷ سانتی‌متر است.
گل‌های این گیاه بسیار کوچک و سبز رنگ هستند که به‌صورت خوشه‌ای و متراکم روی هم قرار دارند و رنگ آنها حنایی است. میوه‌های سماق به‌صورت کرک‌دار، گرد و کمی ناف‌دار هستند و وقتی رسیده می‌شوند، به رنگ زرد یا قرمز دیده می‌شوند. سماق را می‌توان در مناطق مختلفی از جمله تهران، قزوین، خراسان، قم، اراک، همدان، آذربایجان شرقی، زنجان، آذربایجان غربی و کردستان پیدا کرد.
روش کاشت و تکثیر درختچه سماق
برای تکثیر این درختچه می‌توان از روش پاجوش، بذر و قلمه ساقه استفاده کرد. بهترین روش، استفاده از پاجوش است که در پاییز یا اوایل بهار با ریشه از گیاه مادر جدا شده و در مکان جدید کاشته می‌شود.
کاشت بذر سماق
“`html
برای شروع، بذرها را داخل یک ظرف بگذارید و روی آنها آب جوش بریزید. بگذارید بذرها در آب بمانند تا آب کاملاً سرد شود. سپس بذرها را در یک دستمال بپیچید تا خشک شوند. بعد از آن، بذرها را به عمق یک سانتی‌متر در یک ظرف بدون سوراخ که پر از مخلوط پیت ماس و پرلیت است، بکارید و ظرف را به مدت سه تا چهار ماه در یخچال بگذارید.
در طول این مدت، باید یک سانتی‌متر از بالای مخلوط را مرطوب نگه‌دارید. پس از این زمان، بذرها را از یخچال بیرون آورید و با کمی کاغذ سنباده بر روی آنها بمالید تا پوسته آنها نازک‌تر شود. سپس بذرهای سماق را به عمق ۱.۵ سانتی‌متر در مخلوط پیت ماس و پرلیت بکارید. برای این کار، از گلدان‌های ۸ تا ۱۰ سانتی‌متری که دارای سوراخ هستند استفاده کنید و بین بذرها ۳ سانتی‌متر فاصله بگذارید. برای حفظ رطوبت، روی گلدان یک پلاستیک بکشید. دمای مناسب برای جوانه زنی بذر سماق بین ۱۸ تا ۲۱ درجه سانتی‌گراد است.
گلدان‌ها را در نور مستقیم خورشید قرار دهید. هرگاه مخلوط پیت ماس و پرلیت خشک شد، آب بدهید و آن را مرطوب کنید. بعد از جوانه زنی، پلاستیک را بردارید. جوانه‌زنی بذر سماق معمولاً بین دو تا چهار هفته طول می‌کشد. هر زمان که مخلوط خشک شد، به آن آب دهید. وقتی که نهال‌ها به اندازه ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر رسیدند، آنها را به گلدان‌های جداگانه با خاک خوب منتقل کنید.
نهال‌ها را در اواسط پاییز به زمین بکارید. گیاه سماق نیازی به کود ندارد. برای کاشت سماق، جایی با نور کامل خورشید یا سایه کمی انتخاب کنید. زمین باید خوب زهکشی شود. هر زمان که خاک خشک شد به آن آب بدهید. فاصله بین گیاهان را ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر در نظر بگیرید.
خواص دارویی و درمانی سماق
سماق سرشار از ویتامین C است و خواص دارویی زیادی دارد. برخی از این خواص شامل درمان بیماری‌های روماتیسمی و نقرس، کاهش خونریزی سینه، کمک به رفع اسهال، پایین آوردن تب و تولید ادرار بیشتر است. همچنین این گیاه به تقویت سیستم گوارش کمک می‌کند.
سماق می‌تواند قند خون را پایین بیاورد و خون را تصفیه کند. سرمه آن برای کاهش فشار و درمان جوش‌های پلک مفید است. در گذشته برای درمان سوزاک و سل از آن استفاده می‌کردند و شیره آن برای درمان مشکلات ادراری کاربرد داشت.
به خاطر داشتن تانن، سماق می‌تواند معده را پاک کند و به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان عمل کند و از ابتلا به سرطان جلوگیری نماید. غرغره جوشانده سماق برای ورم گلو و دهان مفید است و چکاندن آب جوشانده آن در گوش می‌تواند چرک آن را از بین ببرد.
کمپرس با سماق برای التیام زخم، خون دماغ، سوختگی، اگزما و ترک نوک سینه موثر است. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که سماق می‌تواند تا ۸۱ درصد از ترکیب شدن گلوکز (قند خون) با پروتئین‌های حیاتی در بدن جلوگیری کند و در نتیجه از بروز بیماری‌های دیابتی پیشگیری کند.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
