مقدمه ای در مورد شقاق مقعدی یا فیشر

شقاق که در زبان انگلیسی به آن فیشر و در زبان فارسی به آن ترک یا چاک خوردگی گفته می‌شود، در واقع یک زخم در لبه داخلی مقعد است.

شقاق مقعد یک نوع پارگی یا زخم سطحی است که در ناحیه‌ای به نام آنودرم (پوشش داخلی مقعد) رخ می‌دهد. این شقاق معمولاً به شکل یک خط طولی در قسمت پایینی کانال مقعد ایجاد می‌شود و به دلیل وجود تعداد زیاد گیرنده‌های حسی در این ناحیه، درد بسیار زیادی را به همراه دارد.

این زخم به صورت قاب کوچکی ظاهر می‌شود و به علت گیرنده‌های حسی فراوان در این منطقه، بسیار دردناک است.

شقاق می‌تواند افراد زیادی را تحت تاثیر قرار دهد. شقاق حاد معمولاً با درمان‌های مناسب بهبود می‌یابد، اما شقاق مزمن غالباً نیاز به جراحی دارد.

در این مقاله از رضیم به بررسی روش‌های درمانی و نحوه تشخیص این بیماری پرداخته شده است.

شقاق مقعد چیست؟

فیشر همانند یک ترک کوچک در پوست اطراف مقعد است. شقاق مقعد در هر دو گروه سنی، کودکان و بزرگسالان، رایج است. این بیماری معمولاً جدی نیست، اما زخم ایجاد شده می‌تواند برای افراد به ویژه کودکان نگران کننده باشد.

زخم شقاق در بیشتر افراد معمولاً در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابد مانند هر زخم دیگری. اما برخی شقاق‌ها ممکن است برای بهبودی نیاز به زمان بیشتری داشته باشند. شقاق مقعد مزمن نادر است، اما در صورت بروز، درمان مؤثری برای آن وجود دارد.

علائم و نشانه ها شقاق چیست؟

علامت اصلی این بیماری، درد و خونریزی هنگام دفع مدفوع است. این درد در زمان اجابت مزاج بروز کرده و ممکن است تا چند ساعت ادامه پیدا کند.

فیشر حاد معمولاً یک پارگی سطحی در آنودرم است که معمولاً با دارو و توصیه‌های تغذیه‌ای بهبود می‌یابد، اما فیشر مزمن به صورت زخم با لبه‌های برجسته و فیبرهای سفید رنگ در ناحیه اسفنکتر داخلی آنال مشاهده می‌شود.

زخم شقاق به شکل خطی در ناحیه‌ای بین خط دندانه‌ای و پوست قرار دارد و به علت وجود گیرنده‌های حسی زیاد در اینجا، درد شدیدی را ایجاد می‌کند.

چگونه تشخیص بدهیم که شقاق مقعدی داریم؟

تشخیص شقاق معمولاً با مشاهده زخم در مقعد صورت می‌گیرد.برای“`html

برای بررسی علل دیگر خونریزی، می‌توان معاینه داخلی انجام داد. اگر بیمار دچار درد شدید باشد، معاینه داخلی مقعد تا زمان بهبودی باید به تعویق بیفتد. اگر شخص شقاق‌های متعددی دارد یا زخم در قسمت‌های غیرمعمول، مانند سمت چپ یا راست، وجود دارد، باید احتمال بیماری‌های دیگر بررسی شود، از قبیل: بیماری‌های التهابی روده، سیفلیس، نقص سیستم ایمنی، سل، ایدز و سرطان مقعد.

انواع زخم فیشر کدام است؟

فیشر به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می‌شود. فیشر حاد زمانی است که از زمان بروز تا بهبودی، 8 هفته طول بکشد. اگر زخم بیش از 8 هفته طول بکشد، وارد مرحله مزمن می‌شود. از دلایل مزمن شدن فیشر می‌توان به عدم مصرف کافی فیبر و ملین، بروز التهاب و اسپاسم (انقباض شدید) در دریچه داخلی مقعد و کاهش شدید خونرسانی به محل زخم اشاره کرد. این مشکلات می‌توانند زخم فیشر را عمیق‌تر کنند.

در فیشر مزمن، دو لبه زخم به هم نزدیک می‌شوند، اما به دلیل عدم خونرسانی مناسب، این لبه‌ها به هم جوش نمی‌خورند و معمولاً یک زائده گوشتی به نام زائده نگهبان در ابتدای زخم تشکیل می‌شود.

درمان شقاق (فیشر) چگونه است؟

برای درمان باید چرخه درد، اسپاسم و بی‌خونی شکسته شود. اولین قدم درمانی تجویز ملین‌هایی است که مدفوع را حجیم و نرم می‌کنند و همچنین نشستن در لگن آب گرم توصیه می‌شود.

در این مرحله، پیشنهاد استفاده از پماد آنتی هموروئید (حاوی مواد بی‌حس‌کننده، کورتون و نرم‌کننده) و یا ژل لیدوکائین می‌تواند مفید باشد. معمولاً با چنین درمانی، شقاق حاد بهبود می‌یابد. اگر درمان مؤثر نبود و یا شقاق مزمن بود، می‌توان از داروهای دیگری استفاده کرد.

نیتروگلیسیرین با کارکردی مشابه به شل کردن عضلات عروق کرونر، می‌تواند عضله اسفنکتر داخلی را هم شل کند و از اسپاسم جلوگیری کند. پماد 0.2% برای درمان شقاق استفاده می‌شود و به طور موقت عمل اسفنکتروتومی شیمیایی را انجام می‌دهد و خونرسانی به ناحیه زخم را نیز افزایش می‌دهد.

یکی از معایب آن ایجاد سردرد است و بهتر است در حالت خوابیده استفاده شود. در ایران گاهی به اشتباه به بیمار پماد 2% داده می‌شود که منجر به سردرد بسیار شدیدی می‌شود. پماد ایزوسورباید و یا دیلتیازم موضعی و خوراکی هم می‌توانند به بهبود شقاق کمک کنند و سردرد ایجاد نمی‌کنند. درمان دارویی شقاق مزمن در حدود 60% موارد مؤثر است.

تزریق موضعی سم بوتولینیوم (بوتاکس) نیز می‌تواند با فلج موقت عضلات اسفنکتر داخلی، یک نوع اسفنکتروتومی شیمیایی موقت ایجاد کند که توانایی بهبود شقاق را دارد، اما در درازمدت تا 41% احتمال عود وجود دارد.

در مورد نقش لیزر در درمان فیشر باید گفت که تبلیغات پیرامون آن بیشتر از واقعیت است و در محافل و مقالات علمی نباید انتظار جایگاه قابل توجهی برای آن داشت. اگر درمان دارویی مؤثر نبود، بهترین درمان، جراحی است، که باید توسط جراح متخصص صورت گیرد.

درمان جراحی در مواردی که درمان دارویی مفید نباشد و یا بهبودی گرفته و دوباره عود کند، توصیه می‌شود. بهترین روش جراحی، اسفنکتروتومی لترال است. قبلاً از دیلاتاسیون تدریجی مقعد تحت بیهوشی استفاده می‌شد که تا 40% احتمال عود داشت. در اسفنکتروتومی لترال، حدود 30% از فیبرهای عضله اسفنکتر داخلی در سمت راست یا چپ مقعد قطع می‌شوند.

بیش از 95% بیمارانی که اسفنکتروتومی انجام داده‌اند، بهبود خوبی را تجربه می‌کنند.

“““html

بسیاری از افراد با این روش درمانی بهبود می‌یابند و احتمال عود بیماری کمتر از ۱۰ درصد است. با این عمل ممکن است فرد در کنترل دفع گاز مشکل داشته باشد و این عارضه بین ۵ تا ۱۵ درصد گزارش شده است. عمل اسفنکتروتومی لترال به دو روش باز و بسته انجام می‌شود. طبق اطلاعات موجود، روش بسته معمولاً عوارض کمتری دارد.

درمان‌های خانگی شقاق

بهداشت

بعد از استفاده از دستشویی، ناحیه مقعد را با آب بشویید و به آرامی خشک کنید. از صابون برای شستشوی ناحیه زخم‌ شده استفاده نکنید، زیرا می‌تواند باعث التهاب بیشتری شود.

نوشیدنی زیاد بنوشید

بزرگسالان باید روزانه حداقل دو لیتر مایع مصرف کنند. بیشتر مایعات از طریق ادرار دفع می‌شود، اما مقداری از آن‌ها به نرم کردن مدفوع کمک می‌کنند. اکثر نوشیدنی‌ها این خاصیت را دارند، اما نوشیدنی‌های الکلی باعث کم آبی بدن می‌شوند که مناسب نیستند.

مکمل‌ها و ملین‌های فیبری

سعی کنید غذای پرفیبر بخورید. فیبر در میوه‌ها، سبزیجات، غلات و نان وجود دارد. اگر با رژیم غذایی پرفیبر مشکل‌‌تان حل نشد، می‌توانید مکمل‌های فیبری مانند متیل سلولز استفاده کنید. این مکمل‌ها به نرم شدن مدفوع کمک می‌کند و شما می‌توانید آن‌ها را از داروخانه‌های بدون نسخه تهیه کنید یا از پزشک بخواهید تا تجویز کند. در بعضی موارد، ملینی‌هایی مثل لاکتوز نیز تجویز می‌شود.

رفتن به دستشویی

احساس نیاز به رفتن به دستشویی را نادیده نگیرید. بعضی از افراد این احساس را سرکوب می‌کنند و به تأخیر می‌اندازند که می‌تواند باعث شود مدفوع بزرگ‌تر و سفت‌تری ایجاد شود که دفع آن سخت‌تر است.

از مصرف داروهای حاوی کدئین مانند کوکدامول پرهیز کنید، زیرا ممکن است باعث یبوست شود. برای تسکین درد شقاق می‌توانید از پاراستامول استفاده کنید.

درمان در کودکان

اقدامات گفته شده برای کودکانی که شقاق مقعدی دارند نیز استفاده می‌شود. در کودکان، معمولاً درد باعث می‌شود که مدفوع خود را نگه دارند که می‌تواند منجر به بزرگ‌تر و سفت‌تر شدن مدفوع شود و درد بیشتری ایجاد کند.

به همین دلیل، علاوه بر اقدامات فوق، مصرف ملین‌ها برای کودکان مبتلا به شقاق در مقعد برای مدت کوتاهی تجویز می‌شود تا مطمئن شویم که مدفوع آن‌ها نرم باشد. این کار به بهبود آن‌ها کمک می‌کند.

پزشکان مربوط به درمان شقاق مقعدی

دکتر امیر کشوری

آدرس: تهران – خیابان شریعتی – بالاتر از سیدخندان – روبروی خیابان خواجه عبدالله انصاری – ساختمان ۱۰۳۰ – طبقه ۵ – واحد ۱۹

تلفن: ۲۲۸۵۲۶۵۰ – ۰۲۱

تلفن همراه مطب: ۶۰۷۶۲۷۸ – ۰۹۱۹

دکتر سید امیر منصور رضا دوست

“““html

آدرس: تهران، خیابان شریعتی، خیابان شهید دستگردی (ظفر)، بعد از نفت شمالی، پلاک 177، ساختمان شمس، واحد 17

تلفن‌های تعیین وقت

۰۹۱۹۵۳۷۳۷۳۰

021-88931392

021-22908154

دکتر ابراهیم دین محمدی

آدرس: تهران – میدان ونک (ضلع جنوبی) – خیابان بیستم – ساختمان پزشکان – پلاک 14، طبقه 3، واحد 7

تلفن تماس ویژه خانم‌ها

574 90 887 -021

تلفن تماس ویژه آقایان

88791628 -021

جمع‌آوری شده از مجله اینترنتی رضیم

مرجان امینی