کدام حیوانات بدون جفت تولید مثل می کنند؟ (2 نکته مهم)

بکرزایی چیست ؟

بکرزایی (به انگلیسی: Parthenogenesis) یک روش reproducing است که در آن یک موجود زنده کامل از یک تخمک که لقاح نشده است، به وجود می‌آید. این پدیده در بسیاری از موجودات مانند جانوران بی‌مهره و مهره‌دارها رخ می‌دهد، شامل نماتودها، شکم‌پایان، سخت‌پوستان، حشرات (به ویژه زنبورهای عسل و زنبورهای بی‌عسل)، ماهی‌ها، دوزیستان و خزندگان.

در بعضی گونه‌ها، بکرزایی در شرایط خاص و به ندرت اتفاق می‌افتد. در این گونه‌ها معمولاً بکرزایی و تولید مثل جنسی به صورت متناوب انجام می‌شود. برای مثال، چندین نسل ممکن است به وسیله بکرزایی زاد و ولد کنند، و در شرایط خاص دوباره از طریق تولید مثل جنسی زاد و ولد کنند. بکرزایی در برخی از گونه‌ها به عنوان یک سازگاری برای بقا در شرایط سخت محیطی و کاهش شدید جمعیت رخ می‌دهد.

انواع بکرزایی :

---

1 – بکرزایی منظم :

بکرزایی منظم (به انگلیسی: Regular یا Physiologic یا Normal) نوعی از بکرزایی است که در آن بعضی از گونه‌ها به طور معمول با تخمک‌های لقاح‌نیافته نسل بعدی را تولید می‌کنند.

2 – بکرزایی اختیاری :

در بکرزایی اختیاری (به انگلیسی: Facultative)، تخمک‌ها می‌توانند چه بارور شوند و چه نشوند، به طور مستقل قادر به ایجاد موجودی جدید هستند، اما در این حالت تنها یک جنس به وجود می‌آید. در چند نوع حشره، بکرزایی از نوع اختیاری است و تخمک‌های بارور نشده تنها یک جنس را می‌سازند و جنس دیگر از تخم‌های بارور شده به وجود می‌آید.

برای مثال، در زنبور عسل اروپایی، همواره جنس نر از طریق بکرزایی و جنس ماده از طریق تولید مثل جنسی به وجود می‌آید. وضعیت لارو نیز بر اساس تغذیه‌اش تعیین می‌شود، که آیا به ملکه تبدیل خواهد شد (بالغ) یا به کارگر (غیر بالغ). اگر ملکه جفت‌گیری نکرده باشد یا ذخیره اسپرمش کم شده باشد، تمامی فرزندان نر خواهند بود یا اگر ملکه وجود نداشته باشد، کارگران تخم‌گذاری خواهند کرد و دوباره فرزندان نر به وجود می‌آیند.

شکل مشابهی در حشره ساس سپری وجود دارد که از تخمک‌های لقاح‌نیافته ماده‌ها موجوداتی به وجود می‌آید و در شپشک یا شته، تخم‌های لقاح نیافته می‌توانند به هر دو جنس نر و ماده تبدیل شوند.

3 – بکرزایی چرخه‌ای :

بکرزایی دگرزا یا چرخه‌ای (به انگلیسی: cyclic یا heterogeny) نوعی از چرخه زندگی است که در آن بکرزایی و تولید مثل جنسی به طور متناوب انجام می‌شود. در کرم‌های روتیفر و کک آبی، تخمک‌ها در صورت بارور شدن در زمستان به حالت غیرفعال باقی می‌مانند. این تخمک‌ها معمولاً بزرگتر و با زرده بیشتر هستند و به آرامی رشد می‌کنند، در حالی که تخمک‌های دیگر که در تابستان به تعداد زیاد تولید می‌شوند کوچک‌تر و سریع‌تر رشد می‌کنند و از طریق بکرزایی نسل بعدی را به وجود می‌آورند.

4 – بکرزایی هاپلوئیدی :

بکرزایی می‌تواند بر اساس تعداد کروموزوم‌های سلول‌های به وجود آمده نیز تقسیم‌بندی شود. در بکرزایی هاپلوئیدی (به انگلیسی: Haploid Parthenogenesis)، موجودات تازه‌متولد شده از تخمک‌های هاپلوئیدی به وجود می‌آیند، مانند زنبورهای نر که هاپلوئید هستند در حالی که کارگران و ملکه دیپلوئید می‌باشند. همچنین، بکرزایی هاپلوئید در برخی گیاهان گلدار مانند سیب خاردار، تنباکو، برنج، ذرت و گندم نیز دیده می‌شود.

5 – بکرزایی دیپلوئیدی :

بکرزایی دیپلوئیدی (به انگلیسی: Diploid Parthenogenesis) به چندین روش به وجود می‌آید. ممکن است هسته تخمک‌های هاپلوئیدی با یکدیگر یا با هسته جسم قطبی ثانویه ترکیب شوند یا در نتیجه عدم انجام کامل میوز، تخمک‌های دیپلوئید به وجود بیایند. بکرزایی دیپلوئیدی معمولاً بیشتر از نوع هاپلوئیدی است که در حشراتی مانند کرم‌های حلقوی و کرم کبد گوسفند و همچنین در گیاهان گلدار مانند گل قاصدک دیده می‌شود.

6 – بکرزایی غیرطبیعی :

بکرزایی به روش غیرطبیعی، به صورت مصنوعی (به انگلیسی: Artificial Parthenogenesis) نیز می‌تواند انجام شود.

“““html
) نیز قابل انجام است این عمل در اکثر شاخه‌های جانوری نظیر دوزیستان و پستانداران قابل انجام می‌باشد. در روش مصنوعی به روش می‌توان تخمک‌ها را وادار به تقسیم و رشد ونمو نمود. قرار دادن تخمک‌ها در محیط‌هایی با محلول نمکی هیپوتونیک یا هایپرتونیک، اسیدهای رقیق، مواد قلیایی، سموم، مواد مخدر یا با روش‌های فیزیکی نظیر تغییرات دمایی، تشعشع، شوک الکتریکی، پرتو فرابنفش یا وارد کردن سوزن می‌توان انجام داد.

7 – بکرزایی نادر :

بکرزایی نادر یا استثنایی (به انگلیسی: Exceptional) به گونه‌ای است که در برخی جانداران به‌طور معمول تخمک‌های لقاح نیافته از بین می‌روند و تنها به صورت تصادفی یا استثنایی در تخمکی بکرزایی انجام می‌شود.

معرفی سه گونه موجود زنده که با عمل بکرزایی باردار می شوند :

---

1 – باردار شدن مار بدون نیاز به جفت :

در سال ۲۰۱۲ میلادی، تلما، ۶ بچه را به صورت بکرزایی به دنیا آورد. بکرزایی که به جفت‌گیری نیاز ندارد در میان حیواناتی نظیر مارهای بوآ، پرندگان، کوسه‏‌ها و همین‏طور انواع دیگری از مارها، در حال رواج یافتن است!

تولید مثل بدون حضور پدر، که در حالت کلی نیازمند به دو مولفه‌ی نرینگی و ماده‌گی است را بکرزایی می‌نامند. به عنوان مثال می‌توان به پدیده‌ای اشاره نمود که در مورد بدن‌های یخ زده و یا سلول‌های تخمک باقی مانده در طبیعت حیوانات مرده یا مفقود شده صدق می‌کند. به این ترتیب که در این مواقع این بقایا به صورت اسپرم عمل کرده و با تخمک لقاح می‌یابند.

سر و صدایی که در مورد بکرزایی تلما به راه افتاد تا قبل از آن در مورد هیچ مار پیتونی اتفاق نیفتاده بود. این‌گونه بکرزایی هنوز به صورت یک راز باقی مانده است، اگرچه اینطور به نظر می‌رسد که کمبود جنس نر از لحاظ جغرافیایی تاثیر بسزایی در این روند گذاشته است.

1 – حامله شدن یک کوسه بدون جفتگیری با نر :

این کوسه که کوسه گورخری یا پلنگی نام دارد به گفته محققان بدون نیاز به اسپرم جنس نر و جفتگیری می تواند بارور شود که بسیار شگفت انگیز است.

این کوسه یکی از بی آزارترین و آرامترین کوسه‌های جهان است و در طول روز در حال استراحت در ماسه‌های کف دریا دیده می‌شود و شب‌ها برای یافتن غذا به جستجو در میان درزها و شکاف صخره‌ها می‌پردازد.

کوسه یاد شده که در اکواریومی در استرالیا زندگی می کند سه سال قبل از جفت خود که برای مدت طولانی با او به سر می برد، جدا شده، اما توانسته توانایی باروری را در خود ایجاد کند و بدون جفتگیری صاحب فرزندانی شود.
کوسه گورخری یا پلنگی بدون جفتگیری باردار می شود!

وی به مدت ۱۲ سال همراه با جفت خود در اکواریومی در شهر تانزویل استرالیا زندگی کرده و طی این مدت ۲۴ فرزند به دنیا آورده است. اما بعد از آن این کوسه به طور کامل از تمامی کوسه های نر جدا شد و حالا به ناگهان سه کوسه سالم به دنیا آورده است.

کریستین دادگون استاد دانشگاه کویینز لند استرالیا می گوید این کوسه به هیچ عنوان اسپرمی از کوسه های نر را در درون بدن خود ذخیره نکرده و بعد از انجام آزمایش هایی بر روی نوزدان وی مشخص شده که آنها تنها دارای دی ان ای مادر خود هستند. این امر به معنای ایجاد توانایی تولید مثل غیرجنسی در کوسه یاد شده است.

ظاهرا این توانایی در برخی گونه های دیگر از حیوانات مانند بوقلمون ها، اژدهای کومودو، برخی مارها و .. وجود دارد. اما نکته مهم این است که تولید مثل غیرجنسی در طول تاریخ برای حیواناتی رخ داده که هرگز سابقه تماس جنسی نداشته اند. وقوع موردی مشابه با این کوسه در تاریخ تنها دو بار سابقه دارد و یک بار در مورد نوعی ماهی و دیگر بار در مورد نوعی مار اتفاق افتاده است. تحقیقات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه وقوع این پدیده در جریان است.

---

2 – مارمولک Leiolepis ngovantrii بدون نیاز به جفت :

محققان اخیرا متوجه شدند مارمولك كوچكی كه به عنوان یكی از اقلام خوراكی رستوران های جنوب شرقی آسیا ـ ویتنام ـ شناخته می شد، قادر است از طریق غیرجنسی تولید مثل كند.

این مارمولك به نام علمی Leiolepis ngovantrii توسط نگو وان تری از دانشكده علوم و فناوری ویتنام كشف و توسط لی كریسمر یكی از خزنده شناسان دانشگاه
“`

سیرا در کالیفرنیا شناسایی شد.

این نوع مارمولک قبلاً به عنوان یک گونه ناشناخته در علم شناخته نمی‌شد. با این حال، در منطقه دلتای مكونگ از زمان‌های بسیار دور به عنوان غذا استفاده می‌شده است.

نگو وان تری این مارمولک را در یکی از رستوران‌های ایالت ریا وانگ تائو پیدا کرد، جایی که مارمولک‌های زنده در مخزن مخصوص نگهداری می‌شوند تا برای مشتریان پخته شوند. در نگاه اول، به نظر می‌رسید که همه مارمولک‌ها مشابه هستند.

پس از اینکه او عکس‌ها را به دانشگاه سیرا در کالیفرنیا ارسال کرد، کريسمر، همکار نگو وان تری، اعتقاد داشت که احتمالاً این گونه به گروه Leiolepis تعلق دارد، اما در این گروه رنگ مارمولک‌های نر و ماده متفاوت است و فقط نمونه نر در عکس‌ها دیده می‌شد.

این موضوع باعث شد متخصصان تصور کنند که این گونه جدید تنها شامل جنس ماده است. کريسمر به سرعت با پرواز به شهر هوشی‌مین رفت و با رستورانی که مارمولک‌ها در آن نگهداری می‌شد تماس گرفت و درخواست کرد تا ۸ ساعت بعد از آن، تعدادی مارمولک زنده را نگه دارند.

پس از رسیدن به آنجا، آنها توانستند چند مارمولک را پیدا کنند و با کمک دانش‌آموزان محلی، تعدادی دیگر را نیز در طبیعت یافتند. مجموعاً ۷۰ مارمولک که همگی ماده بودند، جمع‌آوری شد.
در پاهای جلویی این مارمولک‌ها لایه‌های استخوانی گسترش یافته‌ای مشاهده شد. این گونه در ناحیه‌ای بین سواحل ماسه‌ای و مناطق پوشیده از خار زندگی می‌کردند. ممکن است این موضوع به وجود آمدن پیوندی از دو گونه مرتبط مادری و پدری باشد که در مناطق جداگانه زندگی می‌کردند.

آزمایش‌های ژنتیکی DNA میتوکندری نشان داد که گونه مادری آنها L.guttata است، اما گونه پدری آنها تاکنون شناسایی نشده است.

این گونه جدید شناخته‌شده تنها گونه‌ای نیست که از طریق تولیدمثل غیرجنسی تکثیر می‌شود، بلکه حدود یک درصد از تمام مارمولک‌های موجود در دنیا به این صورت و بدون وجود نر، تولیدمثل می‌کنند.

در این فرآیند، تخمک شامل همه کروموزوم‌های لازم بوده و بدون نیاز به بارور شدن به مرحله جنینی می‌رسد.

تولیدمثل از طریق تخمک بارور نشده به صورت نادر در ماهی‌ها و برخی از بی‌مهرگان، به ویژه حشرات مانند شته، و همچنین از طریق تحریک مصنوعی در موش‌ها دیده شده است. اگرچه تعداد مارمولک‌های جدید کشف‌شده در مناطق زیستشان کم نیست، اما خزنده‌شناسان معتقدند به دلیل کاهش تنوع ژنتیکی از یک نسل به نسل دیگر، این خزنده ممکن است در خطر انقراض قرار داشته باشد.

البته مورد فوق اصلاً هرمافرودیت نیست. هرمافرودیت به موجوداتی اطلاق می‌شود که هم اسپرم و هم تخمک دارند (یعنی هم نر و هم ماده هستند).

در این مورد، موجود ماده در واقع نیمه‌کلون خود را تولید می‌کند. به طور ساده‌تر، او از خودش شبیه‌سازی می‌کند، نه اینکه موجود جدیدی تولید کند.

این پدیده همچنین در مارها، به خصوص در بواها، بارها مشاهده شده است.

بیشتر بخوانید :

کاربر گرامی اگر در مورد ” حیوانات بکرزایی ” سوالی دارید، لطفاً در قسمت نظرات این صفحه با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.

تهیه و گردآوری مجله رضیم

جهان باورصاد