کلستومی چیست چند نوع دارد و چگونه درمان میشود ؟ (2 نکته مهم)
“`html
کلستومی چیست ؟
کلستومی یک محل خروجی از روده بزرگ در روی شکم است که از طریق عمل جراحی ساخته میشود.
هدف اصلی کلستومی این است که اجازه دهد مدفوع از بدن خارج شود تا زمانی که بیمار بهبود یابد یا مشکل روده برطرف شود.
در افرادی که کلستومی دارند، مدفوع به جای اینکه از مقعد خارج شود، از این دهانه جدید که در شکم ایجاد شده، خارج میشود. جراح بخشی از روده بزرگ را از طریق شکم بیرون می‌آورد تا این دهانه را بسازد.
این دهانه‌ای که به وجود آمده، کلستومی نامیده میشود و می‌تواند در هر قسمتی از روده بزرگ ساخته شود.
محل ایجاد این دهانه بستگی به شرایط بیمار دارد و می‌تواند در نقاط مختلف روده مانند سکوم، کولون صعودی، کولون عرضی و سیگموئید باشد.
نقطه‌ای که برای ایجاد کلستومی انتخاب میشود زیر دنده‌ها و در کنار عضله رکتوس شکمی است. این محل قبل از عمل جراحی با توجه به وضعیت نشستن و ایستادن بیمار علامت‌گذاری میشود.
در انتخاب این محل، راحتی بیمار مهم است. اگر در حین عمل تصمیم به ایجاد کلستومی بگیرند، محل قرارگیری کلستومی در حالت خوابیده انتخاب میشود.
علل ایجاد کلستومی
- سرطان‌های روده بزرگ
- بیماری‌های مادرزادی دستگاه گوارش
- بیماری‌های التهابی روده بزرگ مثل کرون و کولیت
- آسیب‌های ناشی از ضربه به شکم
- انسداد روده
- عوارض دیررس اشعه درمانی
- اختلالات دفع شامل بی‌اختیاری و یبوست مزمن
انواع کلستومی
به طور کلی دو نوع کلستومی داریم:
- کلستومی موقت: در این نوع، گاهی لازم است قسمت‌هایی از روده بزرگ برای بهبودی استراحت کند و سپس با عمل جراحی دوباره به محل اصلی برگردانده میشود. این پروسه ممکن است چند ماه یا بیشتر طول بکشد.
- کلستومی دائمی : این نوع کلستومی دیگر به محل اصلی خود برنمی‌گردد.
کولون قسمت‌های مختلفی دارد و بر اساس آن چند نوع کلستومی داریم:
- کلستومی صعودکننده : در این نوع، قسمتی از کولون صعودکننده درگیر است و کلستومی در زیر دنده راست قرار می‌گیرد. مدفوع در این حالت مایع و غلیظ است.
- کلستومی عرضی : در این نوع، قسمتی از کولون عرضی برداشته شده و مدفوع به شکل مایع یا خمیری خواهد بود.
- کلستومی نزولی و سیگموئیدی : در این نوع، قسمتی از کولون نزولی یا سیگموئیدی درگیر است و مدفوع در این حالت کاملاً شکل‌گرفته است.
درمان کلستومی چیست ؟
روش جراحی کلستومی
این عمل جراحی می‌تواند به دو روش باز یا لاپاروسکوپی انجام شود. در روش باز، یک برش بزرگ در وسط شکم ایجاد میشود، در حالی که در روش لاپاروسکوپی تنها چند برش کوچک در نقاط مختلف شکم زده میشود.
- سکوستومی (Cecostomy): این عمل به دلیل عوارض شدید، به ندرت انجام میشود. در این روش، یک برش کوچک در ناحیه سکوم در شکم ایجاد میشود. بعد از کنار زدن پوست و بافت‌های زیرین، سکوم نمایان شده و یک برش روی آن ایجاد میشود.
در این مرحله، دو روش برای ایجاد استومی وجود دارد:
- در یک روش لبه سوراخ ایجاد شده به پوست دوخته میشود و استومی مستقیم به پوست باز میشود.
- در روش دیگر یک درن ماکوت یا پتزر داخل سوراخ ایجاد شده بر روی سکوم وارد شده و با بخیه‌ای ثابت میشود و انتهای پروگزیمال آن به سطح پوست باز میشود. سپس لایه سروزی سکوم به پریتوئن و فاسیا دوخته میشود تا از جابجایی سکوم و خارج شدن درن جلوگیری شود.
این روش برای کاهش فشار روده بزرگ در موارد انسداد استفاده میشود.
“`
وجود می‌آید اندیکاسیون دارد.
- کولوستومی انتهایی (End Colodtomy): این روش در ناحیه سکوم یا سیگموئید انجام میشود. در اینجا، قسمتی از کولون بریده میشود و انتهای دیستال (پایینی) آن مسدود میشود، در حالی که انتهای پروگزیمال (بالایی) به سطح پوست باز میشود. این نوع کولوستومی، به‌ویژه سیگمویدوستومی، رایج‌ترین نوع کولوستومی دائمی به‌شمار می‌آید.
- کولوستومی Double-barreled: این روش بیشتر برای جراحی کولون عرضی استفاده میشود. در این عمل، با ایجاد یک برش کوچک در وسط شکم، کولون عرضی به سطح پوست می‌آید. سپس کولون برش داده شده و از هر دو انتها برش به سطح شکم باز میشود. در این نوع کولوستومی، به جای یک سوراخ، دو سوراخ در پوست ایجاد میشود. انتهای پروگزیمال مواد دفعی معدی-روده‌ای را تخلیه کرده و انتهای دیستال ترشحات مخاطی قسمت انتهایی روده بزرگ را به بیرون می‌ریزد. این عمل موقتی است. در بعضی منابع، این روش به عنوان نوعی لوپ کولوستومی طبقه‌بندی میشود.
- کولوستومی لوپ (Loop Colostomy): در این روش، یک قسمت از روده بزرگ انتخاب شده و با برش کوچکی به سطح پوست آورده میشود تا مواد گوارشی از آن خارج شود.
مراقبت‌های بعد از عمل
بیمار باید به مدت ۳–۷ روز در بیمارستان بستری شود. اگر کولوستومی به‌صورت اورژانسی انجام شود، این مدت ممکن است بیشتر شود. در روز عمل، ممکن است بیمار به‌جای نوشیدن، با مکیدن تکه‌های یخ تشنگی خود را برطرف کند.
در روز اول بعد از جراحی به بیمار اجازه نوشیدن مایعات شفاف داده میشود و به تدریج می‌تواند مایعات و غذاهای دیگر را نیز بخورد. پس از دو روز، اکثر بیماران به رژیم غذایی عادی خود بازمی‌گردند. مدفوع در کیسه‌ای که به بدن وصل است جمع‌آوری میشود و نوع مدفوع به نوع کولوستومی و رژیم غذایی بیمار بستگی دارد.
مدفوع جمع‌آوری‌شده معمولاً بوی بدی دارد که به علت وجود چربی یا فعالیت باکتری‌هاست.
برای کاهش بوی بد پیشنهاد میشود بیمار از مصرف مواد غذایی حاوی سولفات، آمونیوم، متان و برخی ترکیبات دیگر که در حبوبات، پیاز، سیر، کلم، ماهی، غذاهای پر ادویه و بعضی مکمل‌های ویتامینی وجود دارند، خودداری کند.
بیمار باید رژیم غذایی‌اش را به‌صورت کم چرب تنظیم کند و به میزان کافی فیبر و مایعات مصرف کند تا از یبوست جلوگیری شود.
تغذیه درمانی برای بیماران کلستومی
باید از مصرف غذاهایی که باعث نفخ شکم می‌شوند (مانند ماهی، حبوبات، شکلات، انواع کلم، نوشابه‌های گازدار، ذرت، خیار، قارچ، اسفناج و تخم مرغ) کم‌تر استفاده شود. حبوبات باید حتماً قبل از مصرف خیس شوند و سپس به غذا اضافه گردند.
تعداد حرکات روده به مقدار کولون برداشته‌شده در جراحی بستگی دارد. اگر حرکات روده افزایش یابد، ممکن است منجر به اسهال شود.
اضطراب، استرس‌های احساسی، ادویه، پیاز، میوه‌ها، سبزیجات، قهوه و آبجو نیز می‌توانند باعث اسهال شوند.
اگر از مشکل اسهال رنج می‌برید، بهتر است از کیسه‌های بزرگتر و کیسه‌هایی که دارای دریچه هستند استفاده کنید تا محل استوما با مدفوع در تماس نباشد.
غذاهایی مانند سیب، موز، پنیر، ماست، بادام زمینی، ماکارونی، برنج، شیر و سبزیجات مانند کرفس و نارگیل می‌توانند کمک کنند تا مدفوع سفت‌تری داشته باشید.
تخم‌مرغ و برنج پخته‌شده می‌توانند حرکات روده را کاهش دهند و در نتیجه، یبوست ایجاد کنند. اگر یبوست دارید،
بهتر است ورزش‌های سبکی مانند پیاده‌روی انجام دهید تا حرکات روده افزایش یابد و مدفوع خارج شود. مصرف آب گلابی، انگور و آلو نیز مفید می‌باشد. همچنین، غذا را به‌خوبی بجوید، زیرا غذاهای خوب جویده‌شده باعث نرم‌تر شدن مدفوع می‌شوند.
“`html
عوارض بیماری کلستومی
حدود ۲۰٪ عوارض کلستومی‌ها است و از این بین، ۱۵٪ به جراحی اصلاح نیاز دارند. در هر نوع استومی، عوارض مشترکی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- کاهش جریان خون به ناحیه استوما
- افتادن استوما به بیرون
- کشیده شدن استوما به داخل
- فتق اطراف استوما
- ایجاد ارتباط غیرطبیعی بین دو عضو (فیستول)
- خونریزی در اطراف زخم
- ترشح مواد بدبو
- عفونت پوست (درماتیت)
- زخم در ناحیه استوما
- سنگ کیسه صفرا
- عفونت
- بزرگ شدن غیرطبیعی بافت (هایپرپلازی)
- انسداد ثانویه روده
خطرات بیماری کلستومی
خطرات متداول در تمام جراحی‌ها عبارتند از:
- عفونت زخم
- ایجاد لخته در وریدهای پا و احتمال انتقال آنها به ریه
- مشکلات تنفسی
- حمله قلبی یا سکته مغزی
خطرات خاص این عمل جراحی:
- احتمال خونریزی داخلی در شکم
- آسیب به ارگان‌های نزدیک
- از دست دادن آب بدن به دلیل دفع زیاد مایعات از طریق استومی
- مشکل در جذب مواد مغذی
- عفونت در مجاری ادرار، ریه و شکم
نحوه تعویض کیسه کلستومی
تخلیه یا تعویض کیسه بهترین راه برای جلوگیری از پر شدن کیسه کلستومی است. زمانی که کیسه به نصف پر شده، اقدام به تخلیه یا تعویض آن کنید.
کیسه کلستومی باید هر ۴ تا ۷ روز تعویض شود. اگر متوجه نشتی، خارش یا سوزش در زیر کیسه شدید، باید آن را تعویض کنید.
به رنگ استوما، وجود تورم، وضعیت پوست اطراف استوما، مقدار و نوع مواد دفعی و حساسیت به نوار چسب دقت کنید.
کیسه قبلی را از نظر نشت مواد دفعی بررسی کنید. زمان تعویض کیسه نباید همزمان با زمان غذا خوردن یا دیدار شما با دیگران باشد. بهتر است بعد از صرف غذا که غذا به خوبی هضم شده، کیسه تعویض گردد.
مراحل تعویض کیسه کلستومی
- به توالت بروید و روی یک صندلی بنشینید.
- دست‌های خود را بشویید.
- دستکش بپوشید.
- با یک دست پوست اطراف استوما را نگه‌دارید و با دست دیگر کیسه را به آرامی از پوست جدا کنید. سپس اطراف استوما را با آب گرم یا لیف تمیز نمایید.
- اگر از صابون استفاده می‌کنید، حتماً خوب آبکشی کنید تا صابون باقی نماند.
- اجازه دهید پوست خشک شود سپس کیسه جدید را بچسبانید. از خمیر مناسب اطراف استوما استفاده کنید تا سطح همواری برای چسباندن فراهم شود.
- یک تا دو دقیقه صبر کنید تا خمیر خشک شود و در این زمان استوما را با دستمال کاغذی بپوشانید تا محتویات روی پوست نریزد.
- اگر می‌توانید از محافظ سخت صفحه‌ای شکل اطراف استوما استفاده کنید. با استفاده از راهنمای اندازه‌گیری دهانه کلستومی، سایز آن را اندازه بگیرید.
- اگر راهنما ندارید، یک کاغذ را روی استوما بگذارید و با مداد اطراف استوما را رسم کنید.
- دایره‌ای که رسم کرده‌اید را پشت صفحه محافظ بگذارید و ۰.۳ تا ۰.۴ سانتی‌متر بزرگتر از دایره استوما رسم کنید و با قیچی ببرید.
- قسمت چسبناک صفحه محافظ را در حالی که استوما از سوراخ مرکزی آن خارج شده، به اطراف استوما بچسبانید به طوری که هیچ گونه هوا یا چروکیدگی در آن وجود نداشته باشد.
- اگر از مایع محافظ استفاده می‌کنید، صبر کنید تا مایع خشک شود.
- همان دایره‌ای که روی ماده محافظ کشیده‌اید را روی کیسه جدید نیز رسم کنید.
“`
- کیسه را بزنید و حتما حواستان باشد که آن را پاره نکنید.
- می‌توانید از مایع یا قرص ضد بو داخل کیسه استفاده کنید. قسمت چسبناک کیسه را به گونه‌ای بچسبانید که استوما از سوراخ وسط آن بیرون آمده باشد.
- وقتی کیسه را می‌زنید، برای جلوگیری از تجمع هوا داخل آن، با آرامی بر روی کیسه فشار دهید تا هوا خارج شود.
- به آرامی قسمت چسبناک را روی پوست فشار دهید و از مرکز به سمت بیرون حرکت کنید تا هیچ چروک یا هوایی باقی نماند.
- از استفاده از کرم‌ها و صابون‌های معطر روی استوما خودداری کنید.
اگر از کیسه‌های چندبار مصرف استفاده می‌کنید، به روش زیر عمل کنید:
- وسیله محافظ پوست که هر دو طرف آن چسب دارد را دور دهانه استوما بچسبانید.
- نوار کاغذی حلقه‌ای شکل را درون دهانه کیسه قرار دهید، طوری که تمام دهانه‌ی کیسه را از داخل بپوشاند و چند میلی‌متر از آن بیرون باشد.
- بیرون زدن کاغذ کمک می‌کند کیسه راحت‌تر روی استوما قرار گیرد.
- این نوار کاغذی بعدا داخل کیسه حل میشود. باقی مراحل را مانند تعویض کیسه یکبار مصرف انجام دهید و در انتها انتهای کیسه را با کلامپ ببندید.
بیشتر بخوانید:
