گیاه دارویی کنجک ؛ از خواص دارویی تا عوارض آن (2 نکته مهم)
“`html
خواص ریشه و گیاه دارویی کنجک
کنجک به طور سنتی در غذاهای ژاپنی و طب چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه دارای ریشه‌ای نشاسته‌ای است که به عنوان مکمل غذایی و همچنین برای تهیه آرد و فیبر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آرد کنجک: با آسیاب کردن دانه‌های خشک کنجک می‌توان آردی تهیه کرد که در تهیه رشته‌فرنگی به کار می‌رود.
ژله کنجک: پس از پردازش بیشتر، این آرد می‌تواند برای تهیه ژل یا آدامس به کار رود که جایگزین ژلاتین در غذاها می‌شود.
فیبر محلول کنجک: هنگامی که ژله کنجک بیشتر تصفیه می‌شود، می‌توان آن را به فیبر محلول تبدیل کرد که به عنوان مکمل غذایی استفاده می‌شود.
گلوکومانان چیست؟
گلوکومانان ماده‌ای است که از ریشه گیاه کنجک به دست می‌آید. بخش خوراکی این گیاه ریشه‌اش است که پودر گلوکومانان از آن استخراج می‌شود. غده کنجک شکلی بیضی دارد و برای تبدیل ریشه به ماده‌ای خوراکی، ابتدا آن را خشک و سپس پودر می‌کنند. محصول نهایی، فیبری خوراکی به نام آرد کنجک است که همچنین به عنوان پودر گلوکومانان شناخته می‌شود. کنجک خشک شده حدود ۴۰ درصد صمغ گلوکومانان دارد و کالری آن بسیار کم و فیبر آن بسیار زیاد است.
پودر گلوکومانان طعمی خوشمزه دارد و می‌توان آن را به ماکارونی اضافه کرد. این پودر می‌تواند تا ۵۰ برابر وزن خود آب جذب کند. از نظر شیمیایی، فیبر گلوکومانان از ترکیب مانوز و گلوکز تشکیل شده است و در مقایسه با دیگر فیبرها، بالاترین ویسکوزیته و وزن مولکولی را دارد.
زمانی که پودر گلوکومانان را در آب می‌ریزید، به شدت متورم شده و به ژل تبدیل می‌شود. برخی از باکتری‌های مفید روده مانند Aerobacter mannaolyticus، Clostridium butyricum و Clostridium beijerinckii می‌توانند گلوکومانان را به دی‌ساکارید و در نهایت گلوکز و مانوز تبدیل کنند.
فیبرهای رژیمی شامل بخش‌های غیرقابل هضم گیاهان و کربوهیدرات‌ها هستند و در تمام مواد غذایی گیاهی مثل میوه‌ها، سبزیجات، غلات، دانه‌ها و حبوبات وجود دارند. به طور کلی، فیبرها به دو دسته محلول در آب و نامحلول تقسیم می‌شوند. فیبرهای محلول باعث کند شدن فرآیند هضم و کمک به جذب ریزمغذی‌ها از غذاها می‌شوند، در حالی که فیبرهای نامحلول حجم مدفوع را افزایش می‌دهند و عبور غذاها از مجرای گوارشی را تسریع می‌کنند.
گلوکومانان یک فیبر طبیعی و محلول در آب است که در مکمل‌های تجاری و محصولات غذایی مانند پاستا، آرد و رشته فرنگی استفاده می‌شود.
خواص کنجک
مردم آسیای شرقی به مدت هزاران سال از فیبر کنجک در طب سنتی بهره برده‌اند. افراد بومی چین برای درمان آسم، سرفه، درد قفسه سینه، فتق، سوختگی و اختلالات پوستی از کنجک استفاده می‌کنند. مطالعات جدید علمی نشان داده‌اند که کنجک یا گلوکومانان می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی میزان کلسترول در خون را کاهش دهد، متابولیسم کربوهیدرات را بهبود بخشد، حرکات روده را تحریک کند و به سلامت روده کمک کند.
کنجک دارای خواص زیادی است که در زیر به آنها خواهیم پرداخت. این خواص به دلیل میزان بالای گلوکومانان، فیبر غذایی محلول در این گیاه است.
دیابت
کنجک می‌تواند به بیماران دیابتی کمک کند تا پروسه تخلیه طبیعی معده را به تأخیر بیندازند. این تأخیر منجر به جذب تدریجی قند و کاهش سطح قند خون بعد از خوردن غذا می‌شود.
مطالعات انجام‌شده در این زمینه در مجله Diabetes Care محدود بوده‌اند، اما همگی اثرات مثبت بسیار خوبی از فیبر کنجک نشان داده‌اند. در این مطالعات به افرادی که معمولاً تحت رژیم کم چرب و درمان دارویی بودند، بیسکویت‌های حاوی فیبر کنجک داده شد. در نهایت، محققان نتیجه‌گیری کردند که افزودن فیبر کنجک به درمان‌های معمول بازده قند خون، پروفایل چربی و فشار خون سیستولیک در بیماران دیابتی را بهبود می‌بخشد. آنها بر این باورند که فیبر کنجک می‌تواند تأثیر درمان‌های معمول دیابت نوع ۲ را افزایش دهد.
“““html
می‌شوند را بهبود بخشد.
به طور کلی، محققان نتیجه گرفتند که فیبر کنجک در پیشگیری و درمان هیپرگلیسمی، که به معنی قند خون بالا است، بسیار کمک‌کننده است. این وضعیت معمولاً در افرادی با دیابت دیده می‌شود و در آن، میزان قند خون افزایش می‌یابد.
لاغری
فیبر گلوکومانان یکی از موثرترین فیبرها به شمار می‌آید و به گروه فیبرهای محلول در آب تعلق دارد. این فیبر می‌تواند آب را به خوبی در معده جذب کند و به همین دلیل حجم آن افزایش می‌یابد و می‌تواند بخشی از معده را پر کند. این ویژگی را می‌توان با اضافه کردن مقداری از این فیبر به یک لیوان آب مشاهده کرد که در این حالت، فیبر گلوکومانان به شکل ژله‌ای درمی‌آید و بزرگ‌تر می‌شود. به همین دلیل این فیبر در مکمل‌های کاهش وزن استفاده می‌شود.
ویژگی‌های گلوکومانان در زمینه لاغری:
کالری کمی که در این فیبر وجود دارد.
افزایش حجم در معده که احساس سیری ایجاد می‌کند و در نتیجه باعث کاهش غذادری در وعده‌های غذایی می‌شود. خاصیت امولسیون کننده گلوکومانان باعث می‌شود که هضم آن کندتر انجام شود و در معده گشادتر شود که ممکن است احساس سیری بیشتری به وجود آورد، اشتها را مهار کند و هوس غذاهای ناسالم را کاهش دهد.
این فیبر همچنین باعث تاخیر در تخلیه معده می‌شود و احساس سیری را بیشتر prolong می‌کند.
کاهش جذب پروتئین و چربی (مانند سایر فیبرهای محلول در آب). فیبرها در تغذیه باکتری‌های مفید روده مهم هستند و به کمک این باکتری‌ها به اسیدهای چرب کوتاه زنجیر مانند بوتیرات تبدیل می‌شوند که در بعضی مطالعات بر روی حیوانات نشان داده شده است که این ترکیبات می‌توانند در برابر جذب چربی از بدن محافظت کنند.
کلسترول
کلسترول بالا به این معنا است که افراد ممکن است بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی یا سکته مغزی قرار داشته باشند. فیبرهای محلول در آب معمولاً برای کنترل کلسترول و وزن توصیه می‌شوند. گلوکومانان تأثیر مهمی بر روی کلسترول، LDL کلسترول، تری گلیسیرید، و همچنین وزن بدن و قند خون ناشتا دارد. به هر حال، کلسترول HDL یا فشار خون را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد.
یبوست
یبوست یک مشکل رایج است که معمولاً به دلیل رژیم غذایی کم فیبر، کم آبی و عدم تحرک به وجود می‌آید. گلوکومانان ممکن است در درمان یبوست مؤثر باشد. وقتی این ماده به عنوان یک پری بیوتیک مصرف می‌شود، به بهبود سلامت حرکات روده کمک می‌کند.
گلوکومانان به عنوان یک ملین طبیعی در بدن عمل می‌کند.
گلوکومانان می‌تواند تحرک روده را در بزرگسالان تا ۳۰ درصد افزایش دهد. مکمل‌های فیبر غذایی محلول می‌توانند به بهبود سلامت روده در افرادی که یبوست دارند، کمک کنند.
فیبرها می‌توانند دفع مدفوع را از طریق سه مکانیزم افزایش دهند:
افزایش محتوی کولون
تحریک حرکات کولون
افزایش رویش بیفیدو باکتری‌ها و لاکتو باسیل‌ها (باکتری‌های مفید روده)
پوست
گلوکومانان به عنوان درمانی موضعی برای آکنه مفید است.
زخم
گلوکومانان همچنین به بدن کمک می‌کند که زخم‌ها سریع‌تر بهبود یابند، زیرا سیستم ایمنی را تقویت می‌کند.
موارد احتیاط و منع مصرف کنجک
همانطور که گفته شد، گیاه کنجک و مکمل‌های آن می‌توانند باعث تحرک معده و روده شوند و افرادی که بعد از مصرف آن دچار اسهال و نفخ می‌شوند، باید نگران نباشند زیرا این امر طبیعی است.
عوارض جانبی ناشی از مصرف گلوکومانان معمولاً زیاد نیست، اما خطرناک‌ترین آنها ممکن است خفگی باشد. اگر گلوکومانان قبل از رسیدن به معده حجیم شود، ممکن است باعث انسداد گلو یا مری شود. به همین دلیل، برای پیشگیری از این مورد، باید بعد از مصرف مکمل حاوی گلوکومانان، ۱-۲ لیوان آب یا مایعات دیگر بنوشید.
هرگز محصول گلوکومانان را بدون آب مصرف نکنید.
یکی دیگر از عوارض جانبی گلوکومانان کاهش قند خون است. اگر دیابت دارید و از گلوکومانان استفاده می‌کنید، باید سطح قند خون خود را به دقت کنترل کنید، زیرا ممکن است قند خون شما کاهش یابد. مصرف این ماده با داروهای کاهش‌دهنده قند خون نیز ممکن است باعث کاهش بیشتر قند خون شود.
با توجه به تأثیرات این ماده بر قند خون، از مصرف آن حداقل دو هفته قبل از انجام عمل‌های جراحی پرهیز کنید.
اگر باردار یا شیرده هستید، بهتر است از محصولات حاوی گلوکومانان استفاده نکنید، زیرا ایمنی مصرف آنها مشخص نیست.
“`
در این وضعیت هنوز مشخص نیست. اگر بیماری خاصی دارید یا دارو مصرف می‌کنید، قبل از استفاده از گلوکومانان، حتماً با پزشک صحبت کنید.
پودر حاوی این ماده را در جایی نگهداری کنید که دسترسی کودکان به آن آسان نباشد.
گیاه کنجک ممکن است خطر کم‌خونی را به ویژه در بچه‌ها افزایش دهد و دلیلش این است که آب زیادی را در بدن جذب می‌کند.
همچنین گلوکومانان ممکن است باعث شود برخی داروهای خوراکی مثل سولفونیل اوره‌ها (که دسته‌ای از داروهای کاهش‌دهنده قند خون هستند، مانند گلیپیزید) درست کار نکنند. برای جلوگیری از این مشکل بهتر است داروها را چهار ساعت بعد یا یک ساعت قبل از مصرف گلوکومانان بخورید.
غذاهای پری‌بیوتیک واقعاً برای سلامت روده و بهبود وضعیت کلی بدن مهم هستند. پری‌بیوتیک‌هایی مثل گلوکومانان، سیر، جیکما و کنگر فرنگی دارای نوعی فیبر غیرقابل هضم هستند. گلوکومانان هم مثل تمام پری‌بیوتیک‌ها از بخش ابتدایی دستگاه گوارش عبور می‌کند و در آنجا نمی‌تواند به طور کامل تجزیه شود. اما وقتی که پری‌بیوتیک‌ها به روده بزرگ می‌رسند، با کمک میکروفلور روده تخمیر می‌شوند و پروبیوتیک‌ها را تولید می‌کنند.
پودر ریشه کنجاک یک پری‌بیوتیک است که به تغذیه باکتری‌های مفید در روده کمک می‌کند. مکمل گلوکومانان باعث می‌شود که تعداد پروبیوتیک‌ها و به خصوص باکتری‌هایی مثل بیفیدوباکتریوم و لاکتوباسیل در بدن بیشتر شود.
منبع : طبایع
