GFR چیست و چه کاربردی دارد ؟ (2 نکته مهم)
“`html
همه چیز درمورد GFR
GFR چیست ؟
نرخ فیلتراسیون گلومرولی (GFR) مقدار خونی که در هر دقیقه از طریق کلیه‌ها عبور می‌کند را اندازه‌گیری می‌کند. با بررسی آن، می‌توانیم بفهمیم که کلیه‌ها چقدر سالم هستند.
عملکرد کلیه‌ها با ارزیابی GFR سنجیده می‌شود. GFR حجم پلاسماست که در هر دقیقه از یک مایع خاص (که نه در کلیه ترشح می‌شود و نه بازجذب) تصفیه می‌شود. همچنین، کلیرانس به همین شکل تعریف می‌شود. کلیرانس یعنی مقدار پلاسما که در یک دقیقه از یک ماده خاص پاک می‌شود.
با توجه به وضعیت و شرایط هر نفر، روش‌های مختلفی برای افزایش میزان GFR وجود دارد که می‌تواند شامل تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی باشد.
اما اگر کسی GFR بسیار پایینی داشته باشد و کلیه‌هایش مشکل داشته باشند، باید به یک پزشک متخصص مراجعه کند و درمان‌های لازم را دریافت کند.
معمول‌ترین روش برای اندازه‌گیری GFR، استفاده از کلیرانس کراتینین است. کراتینین ماده‌ای است که از تجزیه کراتین در عضلات به دست می‌آید و وزن مولکولی‌اش 113Da است. مقدار کراتینینی که روزانه تولید می‌شود به حجم عضلات و همچنین سن، جنس و وزن بدن بستگی دارد.
کراتینین همچنین از غذاهای حاوی گوشت که در رژیم غذایی ما وجود دارد به دست می‌آید. تولید کراتینین در طول روز معمولا ثابت است و به پلاسما متصل نمی‌شود. این ماده از طریق گلومرول‌ها فیلتر می‌شود و در لوله‌های کلیوی دوباره جذب نمی‌شود و به مقدار کمی در لوله‌ها ترشح می‌شود، بنابراین ماده‌ای مناسب برای اندازه‌گیری به حساب می‌آید.
به خاطر ترشح اندک کراتینین در لوله‌های کلیوی، کلیرانس کراتینین کمی از GFR واقعی بیشتر خواهد بود.
نحوه محاسبه GFR
GFR نمی‌تواند به طور مستقیم اندازه‌گیری شود، برای محاسبه آن به کلیرانس یک ماده نیاز داریم که در کلیه نه ترشح شود و نه دوباره جذب گردد. معمولاً برای محاسبه GFR از کلیرانس کراتینین کمک می‌گیریم.
این کار نیاز به اندازه‌گیری کراتینین خون و کلیرانس کراتینین دارد. مقدار خونی که کلیه‌ها می‌توانند در هر دقیقه از کراتینین پاک کنند به عنوان کلیرانس کراتینین شناخته می‌شود. برای بدست آوردن کلیرانس کراتینین، باید ادرار ۲۴ ساعته جمع‌آوری شود تا ببینیم در یک روز چقدر کراتینین دفع شده است.
سپس کراتینین موجود در ادرار ۲۴ ساعته را ضربدر حجم ادرار ۲۴ ساعته کرده و تقسیم بر کراتینین پلاسمای خون می‌کنیم.
cr×V÷ Pcr
در اینجا کلیرانس کراتینین در ۲۴ ساعت محاسبه می‌شود اما GFR در یک دقیقه تعریف می‌شود. چون می‌دانیم ۲۴ ساعت معادل ۱۴۴۰ دقیقه است، برای بدست آوردن GFR ، حاصل را بر ۱۴۴۰ تقسیم می‌کنیم تا نتیجه به صورت CC/min باشد.
GFR=Ucr*v/Pcr*1440
کلیرانس کراتینین در افراد جوان و سالم حدود ۱۲۵ میلی‌لیتر در دقیقه است. GFR بستگی به سن، جنس و اندازه بدن دارد. معمولاً کلیرانس کراتینین تخمین خوبی از GFR به دست می‌دهد.
پزشکان برای تعیین شدت بیماری کلیوی مزمن از یک سیستم مرحله‌بندی استفاده می‌کنند که بر اساس GFR انجام می‌شود:
مرحله ی ۱: GFR 90 و یا بالاتر (عملکرد طبیعی کلیه‌ها)
مرحله ی ۲: GFR 60 تا ۹۰ (افت خفیف در عملکرد کلیه‌ها)
مرحله ی ۳: GFR 30 تا ۵۹ (افت متوسط در عملکرد کلیه‌ها)
مرحله ی ۴: GFR 15 تا ۲۹ (افت شدید در عملکرد کلیه‌ها)
مرحله ی ۵: GFR کمتر از ۱۵ (نارسایی کلیوی، شخص معمولا نیاز به دیالیز دارد)
افراد بالای ۶۰ سال ممکن است…
“`
ممکن است فردی سطح کراتینین نرمال داشته باشد، اما GFR و کلیرانس کراتینین او پایین باشد.
دلایل افزایش GFR
GFR تحت تأثیر چند عامل است. سن و جنس فرد از جمله عوامل مهم آن هستند. با گذشت سن، توانایی کلیه‌ها در فیلتر کردن کاهش می‌یابد. بعد از 50 سالگی، این مقدار به ازای هر 10 سال حدود 7 میلی‌لیتر در دقیقه کمتر می‌شود.
در کودکان، میزان نرمال با توجه به سن متفاوت است. اگر میزان GFR از استانداردها خارج شود، ممکن است نشانه وجود پروتئین‌های غیرطبیعی در سیستم ادراری باشد و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
مقدار GFR بیشتر از 40-50 میلی‌لیتر در دقیقه به عنوان بالا در نظر گرفته می‌شود. این بدان معناست که کلیه‌ها به دلیل افزایش تعداد نفرون‌ها در لوله‌ها، خون بیشتری را فیلتر می‌کنند. به همین خاطر، بخشی از مواد مغذی که باید در خون باقی بمانند، از طریق ادرار دفع می‌شوند.
علائم این وضعیت ممکن است شامل احساس تشنگی، ادرار مکرر و ورم (ادم) در بدن باشد. به دلیل کمبود مواد مفید، فرد ممکن است احساس خستگی و ضعف کند.
میزان فیلتر کردن کلیه‌ها ممکن است به عللی از جمله افزایش حجم خون و جریان آن یا افزایش تعداد عروق، بالا رود. این افزایش به انحرافات غیرطبیعی مربوط می‌شود و نیاز به شناسایی دقیق علت آن دارد.
برخی از دلایل اصلی افزایش GFR عبارتند از:
- فشار خون بالا؛
- بارداری؛
- سوختگی؛
- رژیم غذایی پروتئینی؛
- دیابت قندی.
درمان بستگی به علت اصلی کاهش GFR دارد و توسط پزشک تجویز می‌شود.
تشخیص بیماری با GFR
سرعت فیلتر کردن گلومرولی کلیه تنها معیار اصلی عملکرد کلیه است. این معیار به شناسایی آسیب‌های اولیه به ارگان‌های داخلی کمک می‌کند. برای تعیین این شاخص، از نمونه‌های خون و ادرار استفاده می‌شود.
با استفاده از فرمول‌های خاص، بر اساس مقادیر مواد موجود در این نمونه‌ها، GFR محاسبه می‌شود. میزان کراتینین و انولین از اهمیت بالایی برخوردارند.
جمع‌آوری صحیح نمونه‌های ادرار نقش مهمی در تشخیص دارد. اگر دستورالعمل‌ها به درستی رعایت نشوند، ممکن است نتایج دستخوش تغییرات و تشخیص اشتباه شوند. برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است آزمایش‌های اضافی ادرار و خون و همچنین بررسی‌های تصویربرداری نیاز باشد.
GFR کمک می‌کند تا بیماری‌های زیر شناسایی شوند:
- دیابت؛
- لوبوس اریتماتوز؛
- فرآیندهای التهابی؛
- نفروپاتی؛
- آملوئیدوز کلیوی؛
- نفروپاتی کلیوی؛
- نارسایی کلیوی.
سیستم ادراری مسئول پاکسازی بدن از سموم و مواد مضر است. میزان فیلتراسیون گلومرولی نشان دهنده کارکرد اصلی کلیه‌ها بوده و به شناسایی بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند.
اگر مشکلی با کلیه‌ها دارید، بهتر است به یک متخصص مراجعه کنید و آزمایشات لازم را انجام دهید. پس از تشخیص، پزشک درمان مناسب را تجویز خواهد کرد.
بیشتر بخوانید:
