آشنایی با درخت راش و راههای تکثیر آن (2 نکته مهم)
معرفی درخت راش
راش درختی است که در خانواده‌ی فاگاسه یا راشیان قرار دارد و در مناطق مختلفی از اوراسیا در شرق اروپا و غرب آسیا رشد می‌کند. این درخت یکی از درختان مهم و با ارزش در جنگل‌ها به شمار می‌آید و در حال حاضر حدود ۱۳ نوع مختلف از آن در نقاط گوناگون جهان شناخته شده است. هر یک از این انواع راش با وجود شباهت‌هایی که دارند، تفاوت‌هایی نیز دارند که شامل شکل درخت، ویژگی‌ها و نوع آب و هوای محل زندگی آن‌ها می‌شود.
راش درختی است که در مناطق دل‌پذیر و کم ارتفاع به ندرت دیده می‌شود، اما در کوهستان‌ها بسیار رایج است. در ایران، جنگل‌های خالص این درخت بیشتر در گیلان و مازندران در ارتفاعات بالای ۲۰۰۰ متر از سطح دریا وجود دارد. راش درختی است که سایه دوست است و به همین خاطر دارای شاخ و برگ فراوانی است. نهال‌های جوان آن به سرمای شدید حساس هستند و به ویژه سرمای بهاره می‌تواند برگ‌های آن را آسیب بزند. همچنین گرما هم برای این درخت مضر است. در مناطق سرد به خوبی رشد نمی‌کند، اما در مناطق گرم تا حدودی بهتر رشد می‌کند.
خصوصیات ظاهری درخت راش
درخت راش دارای ریشه‌های سطحی است و برای جنگل‌هایی با خاک کم‌عمق و آهکی مناسب است. این درخت در جنگل‌های انبوه از سنین ۶۰ تا ۸۰ سالگی میوه می‌دهد و در محیط‌های باز از ۴۰ تا ۵۰ سالگی. در خاک‌های خوب، هر ۵ یا ۶ سال یک بار و در شرایط آب و هوایی نامناسب هر ۱۵ سال میوه تولید می‌کند. میوه این درخت دارای ۵ تا ۷ درصد روغن است. ارتفاع این درخت می‌تواند به ۳۵ متر برسد و قطر آن نیز به ۱٫۵ متر خواهد رسید. عمر تقریبی آن بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال است. چوب آن برای ساخت در و پنجره، میز و صندلی، مبل و همچنین صندوق و وسایل دیگر استفاده می‌شود و بیشتر از چوب‌های دیگر مورد مصرف قرار می‌گیرد.
- درخت راش درختی با شکوه است که می‌تواند تا ارتفاع 30 متر برسد. پوست تنه آن نرم و به رنگ خاکستری ملایم است. برگ‌ها به شکل تخم‌مرغ هستند. این گیاه یک پایه است و دارای گل‌های نر و ماده است و میوه‌اش به شکل فندقه هرمی است.
- گل‌های این درخت مخروطی شکل و میوه‌اش شبیه فندق است. نهال‌ها پس از اینکه زیر سایه درختان مادری قرار گرفتند، به تدریج رشد می‌کنند.
- زمانی که نهال راش به ارتفاع مناسب رسید و دیگر نیازی به نور نداشت، باید درختان مادری که مانع نوررسانی و رشد نهال هستند، قطع شوند. این درخت هر پنج سال یک بار دانه‌های زیادی تولید می‌کند.
- راش در جنگل‌های ایران یافت می‌شود. بسیاری از تحقیقات انجام شده درباره جنگل‌های شمال کشور به این درخت مربوط می‌شود زیرا چوب آن یکی از باکیفیت‌ترین چوب‌ها در ایران است و در اکثر مناطق جنگل‌های شمالی رشد می‌کند.
گیاه شناسی درخت راش
درخت راش یک گیاه تک پایه است. گل‌های آن همزمان با ظهور برگ‌ها نمایان می‌شوند. گل‌های نر از شاتون‌های کوتاه و گرد و یا کروی تشکیل شده‌اند و به وسیله دمگل‌های بند بند به درخت آویزان هستند. پوشش گل‌های نر در قسمت بالا از کرک‌های سیاه رنگ و در پایین از کرک‌های سفید رنگ پوشیده شده است. پرچم‌ها ضخیم و کوتاه هستند و بساک آن‌ها بلندتر است. دمگل‌های نر معمولاً بین 20 تا 50 میلی‌متر طول دارند و تعداد پرچم‌ها در هر گل بین 8 تا 12 عدد است. گل‌های ماده معمولاً به صورت شاتون نیستند و در گریبانه نزدیک به هم قرار دارند.
میوه درخت راش به شکل فندقه خشک و سه‌وجهی است. معمولاً دو عدد میوه در گریبانه‌ای چهارلبه قرار می‌گیرد. گریبانه پوشیده از فلس‌های باریک و بلند است که به شکل نوار یا قاشق هستند. معمولاً فلس‌های پایینی نسبت به فلس‌های بالایی بلندتر هستند.
راش جزء درختان با بذر سنگین به شمار می‌آید. یک درخت راش تقریباً 4-5 کیلوگرم و یا حدود 30000 بذر در سال تولید می‌کند.
ریشه‌های این درخت در دوران جوانی به عمق خاک فرو می‌روند، اما به تدریج در سنین پیری به سطح زمین نزدیک‌تر می‌شوند. راش دارای طول عمر متوسط است و عمر طبیعی آن بین 150 تا 300 سال می‌باشد.
شرایط محیط رشد برای درخت راش
- خاک مناسب برای درخت راش باید نرم و دارای زهکشی خوبی باشد.
- این درخت به سایه علاقه دارد و در نواحی سایه می‌تواند به خوبی رشد کند. به همین دلیل شاخ و برگ‌های زیادی دارد.
- نهال‌های جوان راش در برابر سرمای شدید آسیب‌پذیرند و به خصوص سرما در فصل بهار ممکن است به برگ‌های آن آسیب بزند. همچنین گرمای زیاد هم بر روی آن اثر منفی دارد.
- درخت راش در مناطق سرد به خوبی رشد نمی‌کند، اما در مناطق گرم‌تر رشد بهتری دارد. ریشه‌های این درخت سطحی هستند و برای جنگل‌های با خاک‌های کم عمق و آهکی مناسب است.
- درخت راش خاک حاصلخیز، کنار آب و هوای مرطوب و سرد را ترجیح می‌دهد.
نحوه تکثیر درخت راش
درخت راش با بذرهایی که خود درخت در طبیعت رها می‌کند، به‌طور طبیعی تکثیر می‌شود (دانه‌ها در اطراف درخت‌ها می‌ریزند). همچنین می‌توان بذرها را در پاییز یا زمستان در زمین اصلی کاشت.
خواص و کاربردهای درخت راش
درخت راش به کنترل فرسایش خاک، تنظیم آب و هوا، تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسید کربن کمک می‌کند و خدمات زیادی به محیط زیست ارائه می‌دهد. این درخت یکی از درختان مهم برای ایجاد جنگل‌ها است و در طراحی پارک‌ها و زیبایی منظر نقش زیادی دارد. انواع مختلفی از این درخت وجود دارد، از جمله نوع معروف به راش قرمز یا مسی که از قرن هجدهم کاشته می‌شود.
چوب درخت راش در بسیاری از کارهای خانگی و روستایی استفاده می‌شود. در روستاها از این چوب برای ساخت در، پنجره، تیرک، ستون، کفش‌های چوبی، گهواره و وسایل چوبی دیگر استفاده می‌کنند. همچنین از چوب آن برای ساخت جعبه، روکش، قایق و حتی تهیه زغال برای باروت بهره‌برداری می‌شود.
برگ‌های جوان درخت راش طعمی خوب دارند. دانه‌های خام آن را می‌پزند و می‌توان به عنوان خوراکی استفاده کرد. دانه‌ها همچنین دارای روغن غنی‌اند. می‌توان دانه‌های راش را آسیاب کرد و در پخت نان و برای طعم‌دار کردن غذای استفاده نمود. از الیاف آن پارچه‌های نرم و ابریشمی تهیه می‌شود و زغال و هیزم آن نیز کیفیت بالایی دارند.
بیشتر بخوانید:
