آشنایی با روش های تشخیص پوکی استخوان (2 نکته مهم)
“`html
تکنیک های تشخیص پوکی استخوان
روش های تشخیص پوکی استخوان موضوعی است که امروز در مورد آن صحبت می‌کنیم. پوکی استخوان یعنی استخوان‌ها بیش از حد رقیق و ضعیف شده‌اند. این بیماری یک مشکل تدریجی استخوان است که باعث کم شدن جرم و چگالی استخوان می‌شود و در نتیجه استخوان‌ها سست و شکننده می‌شوند.
این بیماری می‌تواند در هر سنی و برای هر دو جنس مرد و زن اتفاق بیفتد. با این حال، زنان بیشتر از مردان در معرض پوکی استخوان قرار دارند، به ویژه بعد از یائسگی که سرعت پیشرفت این بیماری افزایش می‌یابد.
تشخیص پوکی استخوان با تست تراکم استخوان
تست‌های دقیق و بدون درد می‌توانند قبل از بروز مشکلات جدی، اطلاعات مفیدی را در مورد سلامت استخوان‌ها به شما بدهند. یکی از بهترین روش های تشخیص پوکی استخوان، تست تراکم استخوان است.
آزمایشات بررسی دانسیته مواد معدنی استخوان (BMD) که به آنها DXA نیز گفته می‌شود، از اشعه ایکس برای اندازه‌گیری چگالی استخوان در نواحی مانند ستون فقرات، مفصل ران یا مچ دست استفاده می‌کنند.
پزشک ممکن است هر یک از این آزمایشات را به شما پیشنهاد کند. تمام زنان بالای 65 سال باید این آزمایش را انجام دهند. همچنین، زنانی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند، ممکن است در سنین پایین‌تر نیاز به انجام این اسکن داشته باشند.
مردان بالای 70 سال یا کسانی که در سنین پایین‌تر در معرض خطر هستند نیز باید نگاهی ویژه به تست تراکم استخوان داشته باشند.
پزشکان با استفاده از نتایج این آزمایشات، روش‌های درمانی مناسب را برای کسانی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، پیشنهاد می‌کنند. برخی ممکن است نیاز به تغییر در سبک زندگی داشته باشند و برخی دیگر ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشند.
فیزیوتراپی به دلیل تقویت استخوان‌ها و عضلات، بهبود تعادل، بهبود روش ایستادن و کمک به مدیریت درد، در درمان و کنترل پوکی استخوان مؤثر است.
تفسیر آزمایش سنجش تراکم استخوان
نتایج ارزیابی تراکم استخوان به صورت Tscore و Zscore گزارش می‌شود. Zscore تراکم استخوان را با میانگین تراکم استخوان در سن و جنس مشابه مقایسه می‌کند.
Tscore تراکم استخوان را با حداکثر تراکم استخوانی در اوایل بزرگسالی برای همان جنس مقایسه می‌کند.
اگر تراکم استخوان در محدوده یک انحراف معیار نسبت به حداکثر دانسیته استخوان باشد، نتیجه نرمال است. اگر تراکم استخوانی بین یک تا دو و نیم انحراف معیار کمتر از حداکثر تراکم استخوانی باشد، فرد دچار استئوپنی (مرحله قبل از پوکی استخوان) است.
اگر تراکم استخوانی بیش از دو و نیم انحراف معیار کمتر از حداکثر تراکم استخوانی باشد، فرد دچار استئوپروز یا پوکی استخوان است.
تشخیص پوکی استخوان با آزمایش استاندارد طلایی (DEXA)
آزمایشی که برای تشخیص پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد، به عنوان آزمایش استاندارد طلایی شناخته می‌شود. این تست با استفاده از روش‌های تصویربرداری انجام می‌شود و به آن اسکن DEXA گفته می‌شود که چگالی استخوان را در نواحی ستون فقرات، مفصل ران، لگن و مچ دست بررسی می‌کند.
این مناطق بیشترین احتمال شکستگی را دارند و معمولاً بیماران با شکستگی در این نواحی به پزشک مراجعه می‌کنند و تازه متوجه می‌شوند که دچار پوکی استخوان شده‌اند.
این تست نیز برخی محدودیت‌ها دارد و نتایج آن ممکن است غیر منتظره باشد. برای مثال، برخی افراد سالم ممکن است در این آزمایش دچار شکستگی استخوان نشان داده شوند و برخی از افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است هیچ نشانه‌ای از شکستگی نداشته باشند.
پروفسور Kholsa از دانشگاه روچستر می‌گوید: آزمایش DEXA به شما می‌گوید که چه مقدار استخوان دارید، اما نمی‌تواند درباره ساختار داخلی استخوان اطلاعاتی بدهد.
پزشکان در تلاشند تا راهی پیدا کنند که بتوانند با دقت بالا خطر شکستگی را پیش‌بینی کرده و افرادی که ممکن است دچار پوکی استخوان شوند را شناسایی کنند و سریعاً به اقدامات پزشکی لازم بپردازند.
در یک روش جدید، محققان به دنبال ویژگی‌های ساختاری استخوان هستند که به آنها این امکان را بدهد تا بیماران را قبل از اینکه وضعیت آنها حاد شود، شناسایی کنند. در این روش از تصویربرداری با سی تی اسکن استفاده می‌شود تا تصویر دقیقی از وضعیت استخوان‌ها تهیه شود.
“`
این بخش به بررسی سه‌بعدی استخوان‌های ستون فقرات، مفصل ران و لگن می‌پردازد.
سپس تصاویر تهیه‌شده با استفاده از برنامه‌های کامپیوتری و روش‌های تحلیل پزشکی را ارزیابی می‌کنند. آنها استحکام هر بخش از استخوان‌ها را بررسی می‌کنند و با مدل‌های استاندارد مقایسه می‌کنند تا احتمال شکستگی استخوان را پیش‌بینی کنند قبل از اینکه واقعاً اتفاق بیفتد.
در حال حاضر این روش یکی از پیشرفته‌ترین شیوه‌ها (پرتونگاری مقطعی) برای تشخیص بیماری‌های پوکی استخوان به شمار می‌رود. البته باید توجه داشت که شدت تابش پرتو در این روش بسیار زیاد است و به همین خاطر بیشتر برای بخش‌هایی مانند مچ دست که اعضای حیاتی بدن نزدیک به آن نیستند، مناسب است.
CTX یک فاکتور خونی مهم در ارزیابی پوکی استخوان
آزمایش فاکتورهای شیمیایی خون و در برخی موارد ادرار می‌تواند برای تشخیص زودهنگام و پیگیری وضعیت بیماری‌های مربوط به متابولیسم استخوان استفاده شود و به دلیل راحتی و هزینه کم آن نسبت به روش‌های دیگر، گزینه خوبی برای تشخیص پوکی استخوان است.
زمانی که سلول‌های استئوکلاست فعالیت می‌کنند و کلاژن را تجزیه می‌کنند، اسیدهای آمینه در بخش C-Terminal جدا می‌شوند و به خون وارد می‌شوند که به این موارد CTX یا B-cross laps می‌گویند.
بنابراین، مقادیر بالای CTX در خون نشان‌دهنده افزایش جذب استخوان (تحلیل استخوان) است که می‌تواند به دلیل فعال شدن غده پاراتیروئید، کاهش هورمون استرادیول، و به‌طور جزئی تحت تأثیر هورمون تستوسترون و همچنین هورمون SHBG به عنوان یک پروتئین حامل این دو هورمون باشد.
اندازه‌گیری CTX به عنوان یک نشانگر تحلیل استخوان، به خصوص در ارزیابی نتایج درمان نیز می‌تواند کمک کننده باشد اما نیاز است که سطح آن قبل از شروع درمان نیز اندازه‌گیری شود. کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی CTX پس از ۳ ماه از آغاز درمان‌های ضد تحلیل استخوان نشان‌دهنده این است که درمان مؤثر است.
در یک تحقیق مشترک که توسط گروه تحقیقاتی دانشگاه پزشکی بقیه‌الله اعظم و همکاری آزمایشگاه جردن در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸ انجام شد، تأثیر یک داروی درمانی برای پوکی استخوان بررسی شد و در این تحقیق میزان تأثیر دارو با استفاده از دو روش اسکن استخوان و CTX مقایسه شد.
نتایج نشان داد که مارکر CTX به مراتب سریع‌تر به درمان انجام‌شده در بیماران پاسخ می‌دهد.
همچنین در تشخیص اولیه پوکی استخوان، افزایش CTX نسبت به مقادیر نرمال جامعه می‌تواند نشانه خطر پوکی استخوان در افراد باشد و توصیه می‌شود که افراد بالای ۵۰ سال به ویژه در زمان یائسگی و مادران در دوران شیردهی سالانه این آزمایش را انجام دهند.
استئوکلسین نیز پروتئینی دیگر است که در ساختار ماتریکس استخوانی وجود دارد و به مانند CTX در فرآیند جذب استخوان، به خون وارد می‌شود که این فاکتور هم در آزمایشگاه قابل اندازه‌گیری است.
آزمایش‌های دیگر مانند اندازه‌گیری کلسیم و فسفر در خون و ادرار نیز می‌توانند به بررسی وضعیت استخوان‌سازی کمک کنند.
آزمایش CTX با استفاده از روش پیشرفته الکتروکمولومینسانس (ECL) به صورت روزانه در آزمایشگاه انجام می‌شود و نیازی به ناشتا بودن قبل از آزمایش نیست و بیماران می‌توانند در هر ساعت برای نمونه‌گیری مراجعه کنند.
