آشنایی با مزایای مصرف و عوارض داروی سالبوتامول (2 نکته مهم)

سالبوتامول و مزایای مصرف آن

سالبوتامول (SALBUTAMOL) یکی از داروهای گشادکننده مجاری هوایی است. اصلی‌ترین کاربرد این دارو در پیشگیری و درمان تنگی نفس در افرادی است که به آسم مبتلا هستند. همچنین این دارو برای افرادی که به آسم ورزشی، برونشیت مزمن، آمفیزم و دیگر بیماری‌هایی که باعث سختی در تنفس می‌شوند نیز استفاده می‌شود.

سالبوتامول با شل کردن عضلات مجاری هوایی، باعث باز شدن آن‌ها و در نتیجه تسهیل در تنفس می‌شود. این دارو به صورت اسپری، شربت، محلول برای استنشاق، قرص و تزریقی تولید می‌شود.

موارد مصرف سالبوتامول

• کاهش اسپاسم برونش در بیمارانی که به بیماری انسدادی برگشت‌پذیر راه‌های هوایی مبتلا هستند
• پیشگیری از اسپاسم برونش ناشی از ورزش

مکانیسم اثر سالبوتامول

سالبوتامول به طور خاص به رسپتورهای بتا آدرنرژیک برونش‌ها می‌چسبد و موجب گشاد شدن راه‌های هوایی می‌شود.

فارماکوکینتیک سالبوتامول

• جذب: به سرعت و به خوبی از سیستم گوارش جذب می‌شود.
• پخش: می‌تواند از سد خونی – مغزی عبور کند.
• متابولیسم: در کبد به متابولیت‌های غیر فعال تبدیل می‌شود.
• دفع: به سرعت از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شود.

طریقه مصرف سالبوتامول

• سالبوتامول دارویی است که بدون نسخه پزشک ارائه نمی‌شود. پزشک با توجه به مشکل شما، دوز مناسب را تجویز می‌کند.
• این دارو فقط برای تسکین علائم شما تجویز می‌شود و به هیچ وجه بیماری شما را درمان نمی‌کند.
• سالبوتامول را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز یا قطع آن بدون مشورت با پزشک پرهیز کنید.
• دستورالعمل‌های داخل بسته دارو را با دقت بخوانید.
• اسپری سالبوتامول برای پیشگیری و درمان حملات تنگی نفس استفاده می‌شود.
• اگر پزشک شما این دارو را برای پیشگیری از آسم ورزشی تجویز کرده، لازم است 15 تا 20 دقیقه قبل از شروع فعالیت ورزشی از آن استفاده کنید.

راهنمای مصرف اسپری: قبل از استفاده، اسپری را خوب تکان دهید. یک نفس عمیق بکشید و سپس هوا را کاملاً خارج کنید. بعد، قسمت دهانی اسپری را به‌طور کامل در دهان بگذارید و با دندان‌ها نگه دارید. در حالی که نفس عمیق می‌کشید، اسپری را فشار دهید تا یک پاف از سالبوتامول وارد گلو شما شود.

پس از آن، نفس خود را حداقل 5 تا 10 ثانیه نگه‌دارید و سپس به حالت عادی نفس بکشید. اگر پزشک از شما خواسته که هر بار دو پاف از دارو را استنشاق کنید، پاف دوم را حداقل 1 تا 2 دقیقه بعد بزنید. بعد از هر بار مصرف، دهان خود را خوب با آب بشویید.

در هنگام فشار دادن اسپری، مطمئن شوید که دارو مستقیماً وارد گلو می‌شود و به زبان یا دندان‌هایتان برخورد نمی‌کند. اگر برای کودک خود از اسپری استفاده می‌کنید، می‌توانید در حین اسپری کردن، بینی کودک را بگیرید تا دارو تنها وارد گلو شود.

اگر پزشک برای شما محلول استنشاقی دارو را تجویز کرده است، باید از یک نبولایزر (وسیله‌ای که دارو را به بخار تبدیل می‌کند) استفاده کنید. درباره استفاده از این دستگاه از پزشک یا داروساز سوال کنید.

مقدار مصرف

“““html

سالبوتامول

الف : اسپاسم برونش در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی برگشت پذیر راههای هوایی :

• بزرگسالان و کودکان با سن 12 سال و بیشتر : 2 تا 4 میلی گرم خوراکی 3 تا 4 بار در روز ، حداکثر دوز : 8 میلی گرم چهار بار در روز.
• افراد با سن بیشتر از 65 سال و افرادی که به تحریک بتا آدرنرژیک حساس هستند : با دوز 2 میلی گرم خوراکی ، 2 تا 3 بار در روز شروع می شود.
• کودکان 6 تا 12 سال : 2 میلی گرم خوراکی ، 3 تا 4 بار در روز ، حداکثر دوز روزانه 24 میلی گرم در دوزهای منقسم.

ب : روش مصرف محلول استنشاقی :

• بالغین و کودکان بزرگتر از 4 سال : 1 تا 2 پاف از اسپری استنشاقی هر 4 تا 6 ساعت استفاده شود. در بیماران با برونکواسپاسم حاد ، دوزهای بالاتری لازم است.

ج: روش تزریقی‌:

• به صورت زیر جلدی یا داخل عضلانی‌ ـ 500 میکروگرم از دارو تجویز می‌شود که درصورت لزوم هر 4 ساعت یکبار قابل تکرار است.
• تزریق آهسته وریدی‌ ـ 250 میکروگرم از دارو تجویز می‌شود که در صورت لزوم قابل تکرار است.
• انفوزیون داخلی وریدی‌ ـ در ابتدا 5 میکروگرم در دقیقه تجویز می‌گردد که برحسب پاسخ بیمار و ضربان قلب قابل تنظیم است و معمولاً در محدوده 3 تا 20 میکروگرم در دقیقه و در صورت لزوم بیشتر می‌باشد.

د : روش استنشاقی‌:

بزرگسالان‌: 100 تا 200 میکروگرم (1 تا 2 پاف) تا حداکثر 3 تا 4 بار در روز برای علایم پایدار تجویز می‌گردد. برای پیشگیری اسپاسم ناشی از ورزش، مقدار 200 میکروگرم (دو پاف) مصرف می‌شود.

کودکان‌: 100 میکروگرم (یک پاف) که درصورت لزوم تا 200 میکروگرم (دو پاف) قابل افزایش است. برای پیشگیری اسپاسم نایژه‌ای ناشی از ورزش، مقدار 100 میکروگرم (یک پاف) تجویز می‌شود.

ملاحظات غذایی : قرص و شربت سالبوتامول را می‌توانید با غذا یا معده خالی مصرف کنید.

عوارض جانبی شربت سالبوتامول

اعصاب مرکزی: ممکن است باعث تحریک سیستم عصبی، گیجی، سردرد، افزایش تحرک، عضلات پرتنش، افزایش حس، بی‌خوابی، کسالت، میگرن، عصبانیت، لرزش و ضعف شود.

قلبی – عروقی: ممکن است باعث افزایش فشار خون، تپش قلب و تند شدن ضربان قلب شود.

گوش، حلق ، بینی: ممکن است باعث خشکی و تحریک در بینی و گلو (با فرم استنشاقی)، خونریزی از بینی، تغییر صوت و احتقان بینی شود.

دستگاه گوارش: ممکن است باعث بی‌اشتهایی، سوزش سر دل، افزایش اشتها، حالت تهوع، تغییر در حس چشایی و استفراغ شود.

متابولیک: ممکن است به هایپوکالمی (کاهش پتاسیم خون) منجر شود به ویژه با دوزهای بالا.

عضلانی – اسکلتی: ممکن است باعث کرامپ‌های عضلانی شود.

“““html
سیستم تنفسی: برونشیت، اسپاسم برونش، سرفه، تنگی نفس، افزایش خلط و صدای ویز در نفس کشیدن.

عوارض دیگر: واکنش‌های حساسیتی.

اگر دوز سالبوتامول را فراموش کردید

اگر یک دوز سالبوتامول را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اما اگر زمان دوز بعدی نزدیک است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و به برنامه منظم خود ادامه دهید. هرگز مقدار دارو را دو برابر نکنید.

مسمومیت با سالبوتامول و درمان آن

علائم بالینی: مسمومیت با سالبوتامول می‌تواند عوارض جانبیی مانند درد قفسه سینه، فشار خون بالا، کمبود پتاسیم و تشنج را افزایش دهد. ایست قلبی ممکن است اتفاق بیفتد.
درمان: برای درمان، با احتیاط از داروهای بتابلوکر (مثل متوپرولول) استفاده کنید، زیرا این داروها می‌توانند باعث حملات آسم شوند. دیالیز در این حالت کارایی ندارد. به‌طور مرتب علائم حیاتی و سطح الکترولیت‌های خون را کنترل کنید.

مصرف سالبوتامول در بارداری و شیردهی

در بارداری: احتمال بروز مشکلاتی مانند شکاف کام و نقص‌های اعضاء وجود دارد، هرچند الگوی خاصی برای ناهنجاری‌های جنینی گزارش نشده است.
در شیردهی: بی‌خطر بودن این دارو در دوران شیردهی به‌طور قطع مشخص نشده است.

موارد منع مصرف سالبوتامول

اگر به هر یک از بیماری‌های زیر مبتلا هستید، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید و از مصرف شربت و قرص سالبوتامول خودداری کنید.

• بیماری‌های قلبی و عروقی
• فشار خون بالا
• پرکاری تیروئید
• بیماری دیابت
• بیماری ایسکمیک قلبی
• افزایش فاصله QT

تداخلات دارویی سالبوتامول

• استفاده همزمان از سالبوتامول و دیگوکسین می‌تواند خطر آریتمی قلبی را افزایش دهد.
• مصرف مسدودکننده‌های بتا مانند آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول همراه با سالبوتامول اثر این دارو را کاهش می‌دهد.
• همچنین اگر دچار آسم هستید، به‌هیچ عنوان از پروپرانولول استفاده نکنید.
• استفاده از آلکالوئیدهای ارگوت (مانند ارگوتامین و سوماتریپتان که برای درمان میگرن بکار می‌روند) در کنار سالبوتامول ممکن است فشار خون را به شدت افزایش دهد.
• مصرف سالبوتامول به همراه اپی‌نفرین و دیگر آمین‌های مقلد سمپاتیک ممکن است اثرات سمپاتیک را افزایش داده و خطر مسمومیت را بالا ببرد.
• استفاده همزمان با مهارکننده‌های آنزیم MAO و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای خطر عوارض جدی قلبی و عروقی را به دنبال خواهد داشت.

تأثیر سالبوتامول بر آزمایش‌های تشخیصی

سالبوتامول می‌تواند باعث افزایش موقتی سطح گلوکز خون پس از استنشاق شود و همچنین ممکن است سطح پتاسیم (در فرم وریدی و استنشاقی) را کاهش دهد.

هشدارهای مصرف سالبوتامول

• در صورتی که دچار بیماری‌های قلبی و عروقی مانند آریتمی، عدم کارایی میوکارد، بیماری عروق کرونر و فشار خون بالا هستید، باید احتیاط کنید و حتماً با پزشک مشورت کنید.

“““html

ایسکمی‌ قلبی‌، طولانی‌شدن‌ فاصله‌ QT ، پرکاری‌ تیروئید و دیابت‌ باید با دقت بسیار بالا تجویز شوند.

• استفاده‌ از داروهای محرک‌ گیرنده‌ بتا ممکن است باعث کاهش شدید سطح پتاسیم در خون شود. این اثر می‌تواند با مصرف هم‌زمان تئوفیلین و داروهای مشابه، کورتیکوستروئیدها، داروهای مدر و همچنین در شرایط کمبود اکسیژن افزایش یابد.
• داروها می‌توانند انقباضات رحم را مهار کنند، چه به صورت خوراکی چه به صورت تزریقی.

نکات توصیه‌شده برای سالبوتامول

1. استفاده از اسپری ممکن است باعث خشکی گلو و دهان شود، بنابراین شستن دهان با آب پس از هر بار استفاده می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.
2. استفاده مداوم از این دارو ممکن است برعکس باعث گرفتگی برونش‌ها شود.
3. اگر به استفاده از اسپری‌های کورتیکواستروئیدی (مانند بکلومتازون) نیاز دارید، بهتر است آن را 15 دقیقه پس از استفاده از سالبوتامول مصرف کنید.
4. افراد مسن ممکن است به دوزهای کمتری نیاز داشته باشند، زیرا آنها به داروهای مشابه سمپاتیک حساس‌تر هستند.
5. استفاده از قرص و شربت سالبوتامول برای کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شود.

شرایط نگهداری دارو

• سالبوتامول را در بسته مخصوص خود نگهداری کنید، کاملاً پوشیده و دور از دسترس کودکان.
• دارو باید در دمای اتاق، دور از نور مستقیم، حرارت زیاد و رطوبت نگهداری شود.
• پس از گذشت تاریخ اعتبار یا در صورت نیاز نداشتن به دارو، آن را دور بریزید.
• از سوراخ کردن اسپری و انداختن آن در آتش خودداری کنید.

بیشتر بخوانید: