اقدامات لازم از تشخیص تا درمان پرنده بیمار (2 نکته مهم)
روش شناسایی یک پرنده بیمار
پرنده به‌طور طبیعی بیماری خود را پنهان می‌کند و همیشه خود را سالم و قوی نشان می‌دهد. حتی وقتی که بیمار است، این موضوع در پرندگان خانگی نیز صدق می‌کند. این رفتار از نظر علمی به عنوان بقا یا «بقای اصلح» شناخته می‌شود.
وقتی که یک پرنده علائم بیماری را نشان می‌دهد، به احتمال زیاد مدتی قبل از بروز این علائم بیمار شده و بیماری در حال پیشرفت است. بنابراین، ضروری است که همه کسانی که پرنده نگهداری می‌کنند، نشانه‌های خفیف بیماری را بشناسند و قبل از اینکه دیر شود، اقداماتی برای درمان پرنده انجام دهند. یکی از شایع‌ترین دلایل بیماری در پرندگان خانگی، تغذیه نامناسب است.
عوامل دیگری مثل آسیب، نگهداری نامناسب، بهداشت پایین، استرس و ژنتیک نیز می‌توانند باعث بیماری شوند. نمی‌توان فقط بر اساس ظاهر پرنده گفت که او حتماً سالم است. هر علامتی که خارج از وضعیت طبیعی پرنده باشد، می‌تواند نشانه بیماری باشد.
تغذیه نامناسب، یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین دلایل بیماری در پرندگان خانگی به شمار می‌آید و بنابراین باید به این موضوع توجه ویژه‌ای شود.
مشخصه های عمومی پرنده بیمار
- ظاهر ضعیف و بی‌حال (نگاه مظلوم یا «موشی»)
- پَرهای پف کرده یا ژولیده (به نظر چاق می‌آید)
- بی‌اشتهایی (نمی‌تواند غذا بخورد و عادات غذایی‌اش تغییر کرده)
- تغییر در مقدار نوشیدنی (کم یا زیاد شدن آب یا سایر خوراکی‌ها)
- ضعف
- افتادگی بال‌ها
- بی‌حالی، عدم فعالیت، افسردگی
- عدم تمایل به حرکت (مدت طولانی در یک جا نشسته)
- خواب آلودگی (به طور مداوم چرت می‌زند)
- وجود توده، برجستگی، تورم یا برآمدگی در بدن
- زخم
- خونریزی
- تغییر در وزن (افزایش یا کاهش)
اقدامات لازم در مواقع صدمه دیدن یا بیمار شدن پرنده
در شرایط زیر باید بلافاصله با دامپزشک تماس بگیرید:
خونریزی غیر قابل کنترل
خونریزی که نتوان آن را متوقف کرد بسیار جدی است. از دست رفتن خون زیاد می‌تواند پرنده را ضعیف کند و حتی ممکن است باعث مرگ او شود. اگر امکان دارد، محل خونریزی را فشار دهید و فورا او را به دامپزشکی ببرید.
اگر خونریزی کم و سطحی باشد، مانند خونریزی از ناخن، می‌توانید با استفاده از پودر بندآورنده خون یا پودر نشاسته آن را کنترل کنید، اما باید مراقب باشید که این پودرها را مستقیماً روی زخم نریزید، زیرا ممکن است به بافت پر و غشای مخاطی آسیب بزند و درمان را دشوار کند.
وجود خون در استفراغ یا مدفوع
وجود خون در استفراغ یا مدفوع هیچ‌گاه طبیعی نیست و نیاز به مراجعه فوری به دامپزشک دارد.
سوختگی
سوختگی در پرندگان شایع است، به‌ویژه زمانی که پرنده در آزاد در محیط زندگی می‌کند. برای درمان سوختگی ابتدا محل آن را با آب سرد خنک کنید و سپس پرنده را به دامپزشکی ببرید. هیچ گونه پماد یا روغنی روی محل سوختگی نزنید، زیرا این مواد گرما را در محل نگه می‌دارند و به بافت آسیب می‌زنند. همچنین روغن می‌تواند خطر عفونت را نیز افزایش دهد.
زمین خوردن یا مشکل در حفظ تعادل
اگر پرنده شما تلو تلو می‌خورد، به دور خود می‌چرخد، در کف قفس دراز می‌کشد یا نمی‌تواند بلند شود، این می‌تواند نشانه‌ای از ضعف شدید، شوک یا بیماری، زخم یا جراحت عصبی باشد. همچنین لرزش و سفت شدن بدن ممکن است نشانه تشنج باشد. در چنین شرایطی، باید پرنده را در محیطی گرم، تاریک و آرام قرار دهید و به سرعت به دامپزشک ببرید.
خوردن مواد سمی
اگر پرنده شما به ماده سمی یا شیمیایی آسیب‌زایی دسترسی پیدا کرده است، در صورت امکان مقداری از این ماده را به دامپزشک نشان دهید. دامپزشک ممکن است نیاز داشته باشد که چینه‌دان پرنده را شستشو دهد و از زغال فعال برای جذب سم استفاده کند.
بلعیدن اشیای خارجی
اگر پرنده شما چیزی را بلعیده، بهتر است تا زمانی که هنوز در چینه‌دان است، آن را خارج کنید. اگر این کار را به تأخیر بیندازید، آن شی ممکن است به معده یا روده‌های پرنده منتقل شود که درآوردن آن از آنجا خطرناک و دشوار است.
هرگونه زخم یا جراحت عمیق
اگر زخم پرنده شما به‌ویژه بر اثر حمله حیوانی مانند سگ، گربه یا موش ایجاد شده باشد، نیاز به توجه فوری دامپزشک دارد. زخم‌های عمیق یا زخم‌هایی که در مناطق حساس مانند چشم، قفسه سینه یا شکم بوجود آمده‌اند، نیز باید فوراً درمان شوند. برای کاهش خونریزی بلافاصله بر روی زخم فشار دهید و سپس سریع به دامپزشک مراجعه کنید. اگر پا یا بال پرنده شکسته باشد، بهتر است قبل از انتقال به دامپزشکی آن ناحیه را باندپیچی کنید تا درد و آسیب بیشتر نشود.
مشکلات تنفسی
اگر پرنده شما هنگام نفس کشیدن خس خس می‌کند، به سختی نفس می‌کشد یا تنفسش صدا دارد، باید فوراً به دامپزشک مراجعه کنید. این علائم نشان می‌دهند که ممکن است راه تنفسی پرنده بسته شده باشد. در این مواقع، هیچ زمانی را هدر ندهید. ممکن است دامپزشک نیاز داشته باشد از لوله کیسه هوا برای کمک به پرنده استفاده کند. در این وضعیت به پرنده استرس وارد نکنید و سریع اقدام کنید.
تلاش زیاد و فشار مداوم
این علائم ممکن است به دلیل مشکلاتی در تخم‌گذاری یا بیماری چسبندگی روده باشد. در این حین که برای درمان با دامپزشک مشورت می‌کنید، پرنده را در محیطی گرم و مرطوب قرار دهید.
خارش بی وقفه
اگر پرنده شما مکرراً خود را می‌خاراند و به پوستش نوک می‌زند تا آن را زخمی کند، ممکن است به دلیل حساسیت یا تماس با ماده سمی باشد. در این صورت، پرنده را بشویید تا هر گونه آلودگی از پوست و پرهایش پاک شود و سپس برای درمان به دامپزشک ببرید.
زمان مراجعه به دامپزشک برای درمان پرنده
۱. مراجعه به دامپزشک در همان روز
اگر با علائم زیر مواجه شدید، سعی کنید در همان روز با دامپزشک مشورت کنید:
کم اشتهایی: اگر پرنده شما ناگهان کمتر بخورد، این می‌تواند نشانه‌ای از بیماری باشد، به ویژه اگر با افسردگی یا نشانه‌های دیگر همراه باشد.
برخی مشکلات تنفسی: اگر دم پرنده به سرعت بالا و پایین می‌رود و تنفسش سریعتر و سطحی‌تر از حالت عادی است، بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید. حرکات دم به معنای بالا و پایین رفتن آن هنگام نفس کشیدن است. ورم یا ترشحات اطراف نوک نیز می‌تواند نشانه معضلات تنفسی باشد که نیازمند درمان است.
مشکلات چشمی: اگر پلک پرنده نیمه باز یا کاملا بسته است، می‌تواند نشانه عفونت چشمی باشد. همچنین اگر قرنیه کدر یا رنگی متمایل به آبی و سفید دارد، ممکن است عفونت یا زخم باشد. بهتر است مشکلات چشمی را هر چه سریعتر درمان کنید.
زخم: زخم‌های سطحی می‌توانند عفونی شوند و نیاز به درمان دارند. مدفوع رقیق و نامنظم، نشانه اسهال است که می‌تواند باعث کم آبی در پرنده شود.
استفراغ: شما ممکن است آثار استفراغ را در قفس یا روی پرهای پرنده ببینید. استفراغ معمولاً نشانه‌ای شدیدتر از قی کردن است. اگر این دو مورد همراه با اسهال باشد، ممکن است به دلیل عفونت یا سموم باشد.
ضایعات پوستی: اگر قسمتی از بدن پرنده بدون پر است، این ممکن است نشانه عفونت یا زخم باشد. ورم پوستی می‌تواند به دلیل عفونت باشد. همچنین نباید از پمادهای روغنی برای این نواحی استفاده کنید، زیرا می‌تواند دمای بدن پرنده را تغییر دهد و باعث ریزش پرها شود.
۲. مراجعه به دامپزشک در زمانی دیگر
در موارد زیر می‌توانید تا ۲۴ ساعت برای تماس با دامپزشک صبر کنید:
کم اشتهایی بدون علائم دیگر: پرندگان سالم ممکن است برخی روزها کمتر بخورند، که می‌تواند به دلیل استرس باشد. اگر اشتهای پرنده بعد از ۲۴ ساعت به حالت عادی برنگشت، با دامپزشک تماس بگیرید.
خارش سطحی: اگر خارش به پوست آسیب نرساند و تشدید نشود، نگران کننده نیست. با حمام کردن پرنده می‌توانید آلودگی‌های بال و پر را از بین ببرید.
افراط در آب خوردن: اگر پرنده شما بیش از حد آب می‌نوشد، ممکن است به دلیل رژیم غذایی‌اش باشد. اما اگر این وضعیت بیش از ۲۴ تا ۴۸ ساعت ادامه یابد، باید تست‌های پزشکی انجام شود.
قی کردن بدون علائم دیگر: اگر پرنده فقط یک یا دو بار قی کند و نشانه دیگری نداشته باشد، طبیعی است. اما اگر قی کردن ادامه پیدا کند، بهتر است به دامپزشک مراجعه کنید.
اقدامات درمانی مناسب برای پرنده
درمان درست پرنده یکی از مهم‌ترین مراحل زمانی است که با بیماری یا جراحت او برخورد می‌کنید. این روند از زمانی که مشکل را می‌بینید شروع می‌شود و تا زمانی که پرنده به طور کامل بهبود یابد ادامه پیدا می‌کند.
اگر امکانش هست، سعی کنید پرنده بیمار را کمتر لمس کنید. چون این کار ممکن است به او استرس و شوک وارد کند و حتی باعث مرگش شود.
تا زمانی که پرنده به حالت عادی برنگشته، بهتر است درمان هر گونه جراحت کم‌خطر را به تأخیر بیندازید. اما اگر مشکل خیلی جدی شد، سریعاً باید اقدام کنید.
چگونگی گرم کردن پرنده
وجود یک منبع گرم برای پرنده در حال بیماری یا جراحت بسیار مهم است. وقتی پرنده بیمار می‌شود، دمای بدنش خیلی سریع پایین می‌آید. بنابراین باید او را گرم نگه دارید. پرنده را در جایی گرم با دمای بین ۲۶ تا ۲۹ درجه سانتی‌گراد، مرطوب، تاریک و تا حد امکان ساکت و آرام قرار دهید.
برای ایجاد محیطی گرم می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
قفس کوچکی را با حوله بپوشانید و آن را در جایی گرم در کنار یک پد گرم‌کننده با درجه کم قرار دهید. می‌توانید از لامپ‌های مادون قرمز هم استفاده کنید، اما باید اطمینان حاصل کنید که بیش از حد به پرنده گرم نمی‌رسد. توجه داشته باشید که هیچ قسمتی از پد گرم‌کننده در دسترس پرنده قرار نگیرد چون ممکن است آن را بجود.
می‌توانید دمای داخل قفس را با دماسنج آکواریوم اندازه‌گیری کنید، اما آن را دور از دسترس پرنده نگه دارید. اگر پرنده بال‌هایش را از بدنش دور نگه دارد و نفس‌نفس می‌زند، این نشانه‌ای است که بیش از حد گرم شده است. برای جلوگیری از این مشکل، پرنده باید به آب و محلول الکترولیت به راحتی دسترسی داشته باشد. این نکته خیلی مهم است چون پرنده بیمار ممکن است به خاطر نداشتن آب یا سرمایش، دچار کم‌آبی شود و محلول الکترولیت می‌تواند به سرعت این مشکل را حل کند.
مراقبت‌های غذایی برای درمان پرنده
یکی از بخش‌های ضروری درمان پرنده، مراقبت‌های غذایی است. پرنده بیمار یا زخمی معمولاً غذا کم می‌خورد. اگر پرنده به خوبی غذا نخورد، بدنش و سیستم ایمنی‌اش در برابر بیماری ضعیف می‌شود. مراقبت‌های غذایی اولیه به این معنی است که هر طور شده به پرنده‌تان غذا بدهید. پرنده بیمار باید همیشه به غذا دسترسی داشته باشد. اگر برایش مشکل است غذا بخورد، می‌توانید غذا را روی کف قفس بگذارید. سعی کنید از غذاهایی که او دوست دارد، استفاده کنید.
گاهی نیاز است که با دست به پرنده بیمار غذا بدهید و ممکن است از سرنگ یا قاشق کمک بگیرید. هرگز پرنده را مجبور به غذا خوردن نکنید چون این کار ممکن است منجر به مشکلات تنفسی یا حتی مرگش شود.
بیشتر بخوانید:
