راهنمای کاشت و تکثیر درخت گلابی (2 نکته مهم)

روش نگهداری درخت گلابی

گلابی یک درخت گلدار از خانواده گل سرخیان است و حدود ۳۰ نوع مختلف دارد. نوع معمولی یا اروپایی این درخت با نام علمی communis معروف است. این درخت معمولاً بین ۲۰ تا ۳۰ متر ارتفاع دارد و پوست تنه و شاخه‌های آن ضخیم و دارای ترک‌های طولی است. برگ‌های آن نازک و دارای دمبرگ بلند هستند. گل‌های گلابی به رنگ سفید تا صورتی روشن هستند و میوه‌ای که تولید می‌کند، به شکل کشیده و کروی است.

گلابی نیاز به مراقبت کمی دارد و در این زمینه شباهت‌هایی به درخت سیب دارد. گل‌های این درخت با برگ‌هایش همزمان رشد می‌کنند و میوه‌ای که می‌دهد، شیرین و آبدار است.

گلابی حاوی ویتامین‌های E، C و کلسیم است و برای کمک به دفع سموم بدن مفید است. بلندی درخت آن بین ۲۰ تا ۳۰ متر است و پوست تنه و شاخه‌های آن ضخیم و دارای ترک‌های طولی است.

گیاه شناسی درخت گلابی

گلابی یک درخت گلدار از خانواده گل سرخیان است که حدود ۳۰ نوع دارد. نوع معمولی یا اروپایی آن، با نام علمی communis شناخته می‌شود و دراز و دانه‌های سنگینی دارد.

بلندی این درخت بین ۲۰ تا ۳۰ متر بوده و پوست تنه و شاخه‌هایش ضخیم و دارای ترک‌های طولی است. برگ‌های آن نازک و دمبرگ‌های بلندی دارند. گلبرگ‌های گلابی به رنگ سفید تا صورتی و میوه آن به شکل کشیده و کروی است.

بیشتر انواع گلابی اروپایی شاخه‌هایی بدون خار دارند، اما در برخی نمونه‌ها ممکن است خارهای کوچکی وجود داشته باشد. برگ‌های آن بین ۱۲ تا ۲ سانتی‌متر طول دارند و حاشیه برگ‌ها می‌تواند صاف یا دندانه‌دار باشد.

ارقام گلابی

درخت گلابی انواع مختلفی دارد که هر یک از آنها از نظر اندازه، شکل تاج، رنگ و زمان رسیدن میوه با هم تفاوت دارند. گونه P.communis که تحت عنوان گلابی اروپایی شناخته می‌شود، رایج‌ترین نوع در کاشت و پرورش است.

گونه P. pyrifolia که به گلابی آسیایی (چینی) معروف است، میوه‌هایی گرد و شبیه سیب دارد و به همین دلیل گاهی به آن گلابی سیب شکل نیز گفته می‌شود.

همچنین گونه P.serotina به گلابی شرقی و P.ussuriensis که بومی سیبری است و به گلابی سیبریایی معروف است نیز می‌باشد. این نوع میوه‌های بی‌مزهای تولید می‌کند و بیشتر در پیوند زنی گلابی‌ها به عنوان پایه استفاده می‌شود.

در میان ارقام مهم ایرانی می‌توان به گلابی درگزی، گلابی اسپادانا، گلابی وحشی، گلابی نطنز، گلابی شاه میوه و گلابی بیروتی اشاره کرد.

نیاز‌های اکولوژیک درخت گلابی

آبیاری:

در سال اول بعد از کاشت، باید به دقت درخت جوان آب دهید تا ریشه‌هایش خوب رشد کنند. معمولاً در فصل رشد می‌توانید هر هفته دو بار درخت را آبیاری کنید. درختان بالغ می‌توانند با فاصله‌های بیشتری آبیاری شوند.

اگر بیش از اندازه به درخت آب بدهید، برگ‌ها زرد می‌شوند و می‌ریزند یا حتی ممکن است طوقه درخت دچار پوسیدگی شود. از طرف دیگر، کمبود آب نیز باعث می‌شود نوک و حاشیه برگ‌ها خشک شوند و گیاه پژمرده شود یا غنچه‌ها و میوه‌ها بریزد.

نور:

نور برای رشد و تولید گل درختان گلابی بسیار مهم است. بنابراین، باید درختان را در جایی بکارید که در طول روز به خوبی نور خورشید دریافت کنند.

“““html

درختان گلابی نیاز به نور مستقیم آفتاب دارند. یکی از دلایلی که جوانه‌های گل درست نمی‌شوند یا غنچه‌ها ریزش می‌کنند، کمبود نور است.

دما:

درختان گلابی در زمستان نسبت به سرما به شکل‌های متفاوتی رفتار می‌کنند. برخی از انواع این درختان می‌توانند دماهای بین ۲۵- تا ۴۰- درجه سانتی‌گراد را تحمل کنند. جوانه‌های گلابی برای اینکه در بهار باز شوند و میوه بدهند، به حدود ۱۵۰۰ تا ۶۰۰ ساعت دمای زیر ۷ درجه سانتی‌گراد نیاز دارند.

به همین خاطر در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نمی‌توان این درختان را کشت، چون در این مناطق سرما وجود ندارد و درختان نمی‌توانند جوانه گل و میوه تولید کنند. عدم بارندگی و هوای گرم به کنترل بیماری آتشک (Fire blight) که یکی از بیماری‌های مهم گلابی است کمک می‌کند.

خاک:

درختان گلابی به خاکی با زهکش مناسب نیاز دارند و خاک‌های سنگین و رسی که رطوبت را در خود نگه می‌دارند برای این درختان مناسب نیستند. با این حال، درختان گلابی نسبت به دیگر درختان میوه بهتر می‌توانند شرایط بد زهکش را تحمل کنند. اگر می‌خواهیم عملکرد خوبی از این درختان بگیریم، باید خاک با زهکش مناسب برای آنها فراهم کنیم. برای کاشت درخت گلابی در باغ یا باغچه، پیشنهاد می‌شود که تا عمق حدود یک متر خاک را با ۱۰ تا ۲۰ درصد شن مخلوط کنیم تا زهکش مناسب برای ریشه‌های فعال این گیاه ایجاد شود.

اگر خاک خیلی شنی و سبک و سنگلاخی باشد، می‌توان از پایه‌های زالزالک برای درختان گلابی استفاده کرد. فاصله مناسب برای کاشت بر روی پایه‌های معمولی که درختان با تاج گسترده دارند، حدود ۷ تا ۸ متر است و برای درختان کوچک‌تر (مانند آنهایی که روی پایه قرار دارند) حدود ۳ تا ۴ متر می‌باشد.

کوددهی:

در مرحله اول کاشت، از کود NPK با فسفر بالا مثل ۱۰-۵۲-۱۰ به مقدار ۳ در هزار استفاده کنید. سپس از کود NPK کامل ۲۰-۲۰-۲۰ با نسبت ۳ درهزار و در مرحله آخر، یک هفته قبل از برداشت میوه، از کود NPK پتاس بالا ۳۶-۱۲-۱۲ یا ۳۰-۵-۱۵ به مقدار ۳ در هزار بهره ببرید.

روش کاشت گلابی

معمولاً برای تولید پایه‌های بذری و استفاده از آنها در پیوند زنی، از کاشت بذر (و همچنین قلمه) استفاده می‌شود. بذرها باید به مدت ۱۲ هفته در خاک اره یا پیت موس مرطوب و در دمای ۴-۲ درجه قرار بگیرند تا نیاز سرمایی آنها برطرف شود. بعد از آن، بذرها را می‌توان در مخلوطی از خاک برگ و شن در عمق حدود ۱٫۵ سانتیمتر کاشت و در مکانی روشن با دمای حدود ۲۰ درجه نگهداری کرد. وقتی گیاهان به ارتفاع ۱۰ سانتیمتر رسیدند، می‌توان آنها را در گلدانی بزرگ‌تر کاشت.

روش پیوند، روشی متداول برای تکثیر این گیاه است. برای پیوند زنی می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد که رایج‌ترین آنها روش پیوند شکمی است که در اواخر تابستان انجام می‌شود. روش دیگری که مخصوص گلابی‌های آسیایی است، پیوند زبانه‌ای نام دارد و معمولاً نتایج خوبی دارد. در روش پیوند، پیوندک را از درختانی که میوه‌های باکیفیت تولید می‌کنند، گرفته می‌شود و پایه را می‌توان از بین درختان گلابی (که به‌وسیله بذر یا قلمه به دست آمده‌اند) انتخاب کرد. پایه زالزالک نیز برای خاک‌های شنی و سنگلاخی مناسب است.

در بین انواع مختلف درختان گلابی، می‌توان بر اساس شرایط محیطی، از گونه‌های خاصی به عنوان پایه استفاده کرد. مثلاً پایه‌های بذری گلابی برای خاک‌هایی که بافت ریز دارند، مناسب هستند و از نظر زهکش شرایط خوبی دارند.

“`

درخت‌های گلابی به زیرمجموعه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. برای مثال، درخت گلابی سیبریایی (P.ussuriensis) و گلابی اروپایی (P.communis) نسبت به سرما مقاومت بیشتری دارند و بنابراین در مناطقی که در زمستان سرماهای شدید وجود دارد، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، گلابی شنی ژاپنی (P.pyrifolia) و گلابی نخودی کره‌ای (P.fauriei) به خاطر قد کوتاه و عملکردشان به عنوان پایه برای پیوند انتخاب می‌شوند.

نکته‌ای که در مورد درخت گلابی وجود دارد این است که برخی ارقام، مانند بارتلت و ویلیامز، با پایه‌های دیگر ناسازگاری دارند و ممکن است از بین بروند. اما روشی وجود دارد که این مشکل را برطرف می‌کند. در این روش، هنگام پیوند زدن از یک میان پایه مثل اولدهم (Old home) یا هاردی (Hardy) استفاده می‌شود. به این ترتیب، ابتدا پایه را ایجاد کرده و سپس این میان پایه را قرار می‌دهند و بعد پیوندک‌های گلابی‌هایی مانند بارتلت و ویلیامز را بر روی آن پیوند می‌زنند. پایه انتخابی بر کیفیت و طعم گلابی‌ها نیز تأثیر دارد؛ به عنوان مثال، اگر از پایه به استفاده کنیم، میوه نرم‌تر و شیرین‌تر می‌شود.

پیوند زدن درخت گلابی

برای پیوند زدن، ابتدا پیوندک را تهیه کرده و پایه را به شکل شکافی شبیه حرف T آماده می‌کنید. سپس پیوندک را در شکاف پایه قرار می‌دهید و نواحی اطراف آن را محکم بسته و در نهایت اجازه می‌دهید پیوندک رشد کند.

روش هرس درخت گلابی

اگر به تازگی و در اواخر زمستان درخت گلابی تازه‌ای را می‌کارید، بهترین کار این است که تنه اصلی آن را در فاصله ۶۰ تا ۷۵ سانتی‌متری از سطح زمین ببرید. همچنین تمامی شاخه‌هایی که کمتر از ۴۵ سانتی‌متر با زمین فاصله دارند را قطع کنید و حدود ۴ تا ۶ شاخه با فاصله مناسب در اطراف تنه اصلی باقی بگذارید.

در سال دوم، شاخه‌های پایینی را به صورت زاویه‌دار (۴۵ درجه) از تنه اصلی برش بزنید تا زاویه رشد و قرار گرفتن آنها بهتر شود. زیرا ساقه‌های گلابی معمولاً به سمت بالا رشد می‌کنند و اگر رها شوند، تاج درخت متراکم و بسته می‌شود. در زمستان سال دوم، شاخه‌های قوی را تا نصف ارتفاع‌شان و شاخه‌های ضعیف‌تر را تا دو سوم طول‌شان برش بزنید.

در زمستان سال سوم، پس از بررسی شاخه‌های اصلی و نسبی درخت، دوباره طول شاخه‌های قوی را به نصف و طول شاخه‌های ضعیف‌تر را به یک سوم کاهش دهید. این نوع هرس به بهبود شکل درخت کمک می‌کند و تاج آن را به صورت بوته‌ای پرورش می‌دهد.

هرس سیخک‌های درخت گلابی

میوه‌های گلابی در نوک سیخک‌ها تولید می‌شوند و با کمی هرس می‌توان شکل‌گیری سیخک‌ها را در درخت تحریک کرد. در سال اول کاشت، در زمستان، شاخه‌های کوچک را طوری برش بزنید که حدود ۴ تا ۵ جوانه روی آنها باقی بماند. در زمستان سال دوم، این شاخه‌های جانبی را بررسی کرده و اولین جوانه گل را پیدا کنید و بقیه ساقه را پس از آن جوانه قطع کنید.

جوانه‌های گل معمولاً گرد و گنبدی شکل هستند و با جوانه‌های برگ که نوک تیزی دارند متفاوتند. در سال سوم نیز همانند سال دوم عمل کنید. اگر این روش‌ها را در سه سال اولیه زندگی درخت به خوبی انجام دهید، به شکل‌گیری سیخک‌ها کمک خواهید کرد.

بعد از سال سوم، در چهارمین سال و با بالغ شدن درختان گلابی، هرس سالانه سبک برای آنها لازم است. ابتدا باید هر ساقه شکسته، آسیب‌دیده، ضعیف و هر شاخه‌ای که روی هم ساییدگی دارد را قطع کنید. همچنین اگر ساقه‌هایی به سمت مرکز درخت در حال رشد هستند، آن‌ها را نیز باید قطع کرد تا مرکز درخت باز و بدون تراکم باقی بماند. جوانه‌های سیخک‌های مسنی که چندین سال میوه داده‌اند نیز باید قطع شوند. به طور کلی هرس خاص دیگری برای درختان بالغ گلابی لازم نیست.

بیماری و آفات درخت گلابی

درخت گلابی ممکن است دچار آفات مختلفی شود. از جمله این آفات می‌توان به شته، شپشک‌های گیاهی و کنه‌ها اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین بیماری‌های این درخت، بیماری آتشک است که توسط باکتری به نام Erwinia amylovora ایجاد می‌شود. هوای گرم و خشک تابستان‌ها می‌تواند از شیوع این بیماری جلوگیری کند.

بیماری آتشک می‌تواند بر روی برگ‌ها، شاخه‌ها و گل‌ها تاثیر بگذارد و در این صورت این نواحی دچار چروک و سیاهی می‌شوند. اگر ساقه‌ها نیز آلوده شوند، ابتدا نوک ساقه دچار آلودگی می‌شود و سپس این آلودگی به سمت پایین پیش می‌رود و میوه‌ها هم قهوه‌ای و قرمز می‌شوند. گاهی ممکن است از مناطق مبتلا، شیره‌ای کرم‌رنگ خارج شود. برای پیشگیری از شیوع این بیماری، می‌توان قسمت‌های بیمار را در زمان هرس، یعنی در اواخر زمستان، به همراه ۱۵ سانتی‌متر از قسمت سالم قطع کرد. همچنین در این زمان بهتر است قیچی هرس را با الکل ضدعفونی کنید تا بیماری به سایر ساقه‌ها منتقل نشود. باکتری‌ها همچنین می‌توانند روی برگ‌های ریزش کرده و زباله‌های نزدیک درخت زمستان بگذرانند، به همین دلیل تمیز نگه داشتن پای درخت نیز به کاهش شیوع این بیماری کمک می‌کند.

بیماری زوال گلابی نیز به دلیل ناهماهنگی بین پایه و پیوندک درختان پیوندی گلابی ایجاد می‌شود و یکی از آفات گلابی، یعنی پسیل گلابی، این بیماری را گسترش می‌دهد. تنها گونه مقاوم به این بیماری، گونه P.betulaefolia است که به گلابی آنجو نیز معروف است. سایر انواع گلابی به این بیماری حساس هستند.

دیگر بیماری‌هایی که ممکن است درخت گلابی را تحت تاثیر قرار دهد، لکه سیاه گلابی و تعدادی از بیماری‌های قارچی هستند. این بیماری‌ها می‌توانند باعث کاهش رشد درخت و همچنین محصول آن شوند. لکه‌های تیره روی برگ‌ها و حتی میوه‌ها ظاهر شده و ممکن است به ترک خوردن میوه‌ها منجر شوند.

برای پیشگیری از این بیماری‌ها، مهم است که پای درخت را تمیز نگه دارید و از قارچکش‌هایی نظیر تیوفانات متیل به همراه مانکوزب از اوایل بهار و بعد از ریزش گلبرگ‌ها استفاده کنید. بیماری‌های دیگری که ممکن است بر درخت گلابی تاثیر بگذارند شامل پوسیدگی ریشه ناشی از قارچ فیتوفترا، قارچ عسلی، پوسیدگی تلخ، گال توقه و کلروز ناشی از وجود آهک در خاک هستند.

بیشتر بخوانید: