راهنمای کاشت و تکثیر گیاه خرزهره (2 نکته مهم)
“`html
معرفی گیاه خرزهره
خرزهره ، درختچه‌ای سمی و همیشه سبز است که معمولاً در پارک‌ها برای زیبایی کاشته می‌شود. به این گیاه در فارسی نام‌های دیگری مثل گیش، شبرنگ، جار، پهی و پی خوره نیز می‌گویند. برگ‌های خرزهره شبیه برگ بید هستند، اما بزرگ‌تر و ضخیم‌ترند. این گیاه گل‌های سرخ و سفیدی دارد و اگر حیوانات برگ‌های آن را بخورند، می‌میرند. خرزهره به خاطر وجود ترکیبات سمی به نام «گلیکوزیدهای قلبی»، به ویژه اولئاندرین، خطرناک است.
این درختچه در جنوب ایران، مثل جیرفت، جهرم، لار و جزایر خلیج فارس و بندرعباس و سیرجان یافت می‌شود. گل‌های خرزهره شباهت زیادی به درخت زیتون دارند. این گیاه در اکثر نقاط کشور رشد می‌کند و بیشتر در پارک‌ها کاشته می‌شود و دارای گل‌های بنفش، سفید و صورتی است.
یک نوع دیگر از خرزهره به نام (N.odorum) N.indicum که به خرزهره معطر معروف است نیز در استان‌های ایلام، لرستان، فارس، چهارمحال و بختیاری، کرمان، بلوچستان و نواحی جنوبی کشور وجود دارد. این نوع شبیه خرزهره معمولی است، اما رگبرگ‌های فرعی آن سبز-خاکستری هستند و از سایر رگبرگ‌ها متفاوت‌اند. گل‌های آن هم سفید و کمی خوشبو هستند.
مشخصات گیاه‌شناسی خرزهره
خرزهره یک درختچه زینتی است که برگ‌های آن تقریباً مانند نیزه هستند و به طور متراکم روی ساقه قرار می‌گیرند. به عبارتی، در هر بخش از ساقه، چندین برگ وجود دارد. گل‌های این گیاه معمولاً سفید یا صورتی هستند و منظره‌ی جذابی دارند. خرزهره در تمامی طول سال سبز است و به سرعت رشد می‌کند، به طوری که معمولاً سالی یک بار هرس می‌شود.
برگ‌های آن سبز تیره، با جنسی چرمی و رگبرگ‌های باریک و واضح هستند. طول هر برگ بین ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر است. گل‌های خرزهره در رنگ‌های مختلف شامل سفید، صورتی و قرمز در فصول گرم ظاهر می‌شوند. میوه این گیاه باریک و استوانه‌ای است و حاوی دانه‌هایی با موهای ابریشمی است. این گیاه در بسیاری از مناطق ایران کاشته می‌شود و در برخی مناطق هم به صورت خودرو یافت می‌شود.
سمی بودن گیاه خرزهره
تمام قسمت‌های خرزهره، از جمله برگ، گل، دانه، ساقه، پوست و ریشه، سمی هستند و حاوی گلیکوزیدهای قلبی می‌باشند. دانه‌های این گیاه دارای بالاترین غلظت از این مواد سمی هستند و حتی خوردن چند عدد از آنها می‌تواند به مرگ منجر شود. حتی پس از خشک شدن، سمیت این گیاه حفظ می‌شود و بعد از جوشانده شدن نیز همچنان سمی باقی می‌ماند.
علاوه بر این، بخار و دود حاصل از سوختن شاخ و برگ این گیاه نیز حاوی گلیکوزیدهای مضر برای قلب است. گلیکوزیدهای قلبی موجود در خرزهره به دسته کاردنولیدها تعلق دارند و شامل مواد مختلفی چون اولئاندرین و … هستند. اولئاندرین به احتمال زیاد مهم‌ترین گلیکوزید قلبی در این گیاه است.
مسمومیت به دلیل مصرف خرزهره معمولاً دیده می‌شود، چون این گیاه در دسترس عموم است و مردم آن را به دلیل اعتقاد به اینکه باعث دور کردن پشه‌ها از محیط می‌شود، در باغچه‌ها و پارک‌ها می‌کارند. اما باید از خطرات آن آگاه بود.
تمام قسمت‌های این گیاه، از جمله گل، دانه، برگ و ساقه‌اش، حاوی ماده‌ای سمی است که تأثیرات خطرناکی روی قلب دارد و می‌تواند باعث ایست قلبی و ضربان‌های نامنظم قلب شود.
“`
افرادی که نسبت به این گیاهان حساس هستند یا آنها را در باغچه خانه خود دارند، باید بسیار مراقب باشند. چرا که اگر بچه‌ها به این گل‌های زیبا دست بزنند یا آنها را بخورند، ممکن است دچار مسمومیت شوند. این گیاهان به شدت سمی و خطرناک هستند.
برای درمان مسمومیتی که با خرزهره ایجاد می‌شود، متاسفانه روش‌های خاصی وجود دارد که بسیار گران‌قیمت است و ممکن است زمان زیادی برای شروع درمان لازم باشد. این تأخیر می‌تواند به از دست رفتن جان افراد منجر شود.
روش‌های کاشت و تکثیر خرزهره
1. کاشت با بذر: برای کاشت بذر، باید یک بستر سبک و با زهکشی مناسب تهیه کنید. بذرها را روی آن قرار دهید، ولی آنها را با خاک نمی‌پوشانید زیرا بذرها برای جوانه‌زنی به نور احتیاج دارند. در ابتدا باید به صورت مه‌آلود آبیاری شوند تا بذرها جابجا نشوند. وقتی گیاه چند برگی شد، می‌توان آن را به زمین اصلی منتقل کرد.
2. کاشت با قلمه: این روش یکی از متداول‌ترین روش‌های تکثیر این گیاه است. در فصل بهار یا تابستان، از ساقه‌های نیمه چوبی بدون گل، قلمه تهیه می‌شود. سپس برگ‌های پایین قلمه‌ها را حذف کرده و آنها را در آب یا خاک مناسب قرار می‌دهند تا ریشه‌دار شوند.
هرس خرزهره به شکل بوته
اگر می‌خواهید گیاه شما به شکل بوته‌ای رشد کند، باید چند ساقه قدیمی را نزدیک سطح زمین قطع کنید تا شاخه‌های جدید و جوان که گل‌های بیشتری تولید می‌کنند، رشد کنند. اگر در بهار هرس کنید، این باعث می‌شود که در تابستان گیاه گل‌های بیشتری بدهد.
در تابستان، بعد از پایان گلدهی، برای جلوگیری از بلند شدن بیش از حد شاخه‌ها، باید آنها را کوتاه کنید. همچنین برای جلوگیری از شلوغی مرکز گیاه، می‌توانید پاجوش‌ها را نیز کوتاه کنید.
هرس خرزهره به شکل درختچه
اگر می‌خواهید گیاه شما به شکل درختچه‌ای بلند با چند شاخه اصلی باشد، باید تمامی شاخه‌ها به جز شاخه اصلی را قطع کنید و برگ‌های قسمت پایین شاخه اصلی را نیز حذف کنید. برای متراکم‌تر کردن تاج گیاه، می‌توانید انتهای شاخه‌های بالایی را کوتاه کنید تا شاخه‌های جانبی بالایی رشد کنند و شاخه‌های پایینی را نیز قطع کنید.
این گیاه همیشه سبز و بومی مناطق نیمه گرمسیری جنوب شرق آسیا است. برگ‌های آن بسیار شبیه به برگ‌های درخت زیتون است. پوست ساقه‌های بالغ به رنگ خاکستری و ساقه‌های سال اول به رنگ سبز مایل به زرد هستند. در فصل تابستان، خوشه‌های گل به رنگ‌های مختلفی مانند قرمز، کرم، صورتی، نارنجی، سفید، زرد و بنفش در انتهای ساقه‌ها ظاهر می‌شوند. میوه این گیاه به شکل کپسول‌هایی است که بذرها را درون خود دارند. به خاطر داشتن مواد سمی در بارزهای آن، به‌ویژه در برگ‌ها، توصیه می‌شود که این گیاه در دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار نگیرد.
هرس خرزهره به شکل درخت تک تنه
اگر می‌خواهید که گیاه فقط یک تنه داشته باشد، همه شاخه‌ها به جز قوی‌ترین آنها را قطع کنید. همچنین انتهای این شاخه را نیز کوتاه کنید تا شاخه‌های جانبی تحریک شوند و گیاه دارای تاجی پر و انبوه گردد. در این روش، ارتفاع گیاه بستگی به مقدار فضایی دارد که از قسمت پایین تنه خالی می‌کنید. همچنین این روش نیاز به حمایت دارد تا تنه اصلی در اثر بار سنگین تاج گیاه نشکند.
“`html
نیازهای اکولوژیک خرزهره
اقلیم: این گیاه در مناطق بسیار سرد خوب رشد نمی‌کند. بهترین رشد را در آب و هوای گرم دارد، اما تا حدی سرما را هم تحمل می‌کند. در زمین‌هایی که کشاورزی نمی‌شوند، اگر آب کافی به آن برسد، به خوبی رشد می‌کند.
میزان نور و دما: برای بهترین رشد نیاز به نور کامل آفتاب دارد و مناطق با بادهای شدید را نیز می‌تواند تحمل کند.
آبیاری: اگرچه این گیاه قادر است دوره‌های طولانی خشکی را تحمل کند، اما در هوای خشک با آبیاری منظم به بهترین رشد خود می‌رسد.
کوددهی: این کار بسیار ضروری نیست، ولی اگر خاک خیلی فقیر و شنی باشد، می‌توان در اوایل بهار از کودهای کامل گیاهی استفاده کرد.
گل دهی: این گیاه معمولاً از اواخر بهار تا تابستان و حتی بعضی اوقات در پاییز گل می‌دهد.
خاک : خاک باید سرشار از مواد آلی باشد و مقدار رس آن نیز بالا باشد تا ریشه‌ها به خوبی در آن قرار بگیرند. گیاه خرزهره در سال دوم پس از کاشت گل می‌دهد.
آفات و بیماری‌ها و عوارض خرزهره
در مناطق گرم، شته‌ها ممکن است به این گیاه حمله کنند. شپشک‌ها هم با گرفتن شیره گیاه، آن را ضعیف می‌کنند. لاروهای حشرات نیز از برگ‌ها تغذیه می‌کنند. حشره سپردار گاهی در پشت برگ‌ها پنهان می‌شود و شیره گیاه را می‌خورد. برای مقابله با این آفات باید از سموم سیستمیکی استفاده کرد که شیره گیاه را آلوده می‌کند.
از بیماری‌ها، بیماری گال می‌تواند ایجاد اشکالاتی در قسمت چوبی گیاه کند یا باعث رشد برگ‌های بیشتری از یک نقطه روی ساقه شود (جاروی جادوگر). برای درمان باید ساقه را 15 سانتیمتر زیر بخش بیمار قطع کرد تا بیماری به دیگر قسمت‌ها منتقل نشود.
در بیماری سوختگی برگ باکتریایی، اطراف و نوک برگ‌ها قهوه‌ای و سوخته می‌شوند. برای درمان این بیماری سم خاصی موجود نیست و باید ساقه را 30 تا 40 سانتیمتر پایین‌تر از قسمت آلوده برید.
مراقبت‌ها در رابطه با گیاه خرزهره
- این گیاه به طور کلی سمی است، بنابراین اگر در خانه کاشته شود، باید از کودکان مراقبت کرد.
- دود ناشی از سوزاندن این گیاه، مواد سمی را در هوا منتشر می‌کند.
- اگر برگ‌های این گیاه توسط کودکی خورده شود، ممکن است مشکلات قلبی ایجاد کند.
- اگر گیاه دچار کمبود مواد غذایی شود، رشد آن کاهش می‌یابد و برگ‌ها کوچک می‌شوند یا می‌ریزند و گلدهی نیز کاهش می‌یابد، بنابراین در این حالت باید از کود یا محلول کودی استفاده شود.
قسمت‌های مورد استفاده از گیاه خرزهره
برگ خرزهره با رعایت احتیاط خاصیت دارویی دارد.
1.درمان کچلی و بیماری‌های پوستی : برای این منظور می‌توان از جوشانده برگ خرزهره در روغن و همچنین از خیسانده آن در آب استفاده کرد. باید توجه داشته باشید که برای درمان مشکلات پوستی باید به شکل خارجی از آن استفاده کنید.
2.تقویت قلب و تنظیم ضربان قلب : برای این کار، باید عصاره خرزهره را در الکل و آب حل کرده و سپس آن را به شکل قرص‌های خیلی کوچک 0.5 گرمی درآورده و روزانه 2 تا 4 عدد از این قرص‌ها مصرف شود.
بیشتر بخوانید:
سایت رضیم
“`
