روش کاشت گیاه چای ترش و نحوه برداشت آن (2 نکته مهم)
راهنمای کاشت چای ترش
چای ترش یا چای قرمز یک گیاه دارویی است که علاوه بر استفاده‌های دارویی، در آشپزی نیز کاربرد دارد. این گیاه معمولاً برای درمان فشار خون بالا، حفظ سلامت کبد و از بین بردن بوی بد دهان استفاده می‌شود. چای ترش از کاسبرگ‌های گیاه چای ترش تهیه می‌شود و در بسیاری از نقاط دنیا به شکل نوشیدنی گرم یا سرد مصرف می‌شود. در ابتدا، این کاسبرگ‌ها سبز هستند و پس از بلوغ به رنگ قرمز در می‌آیند. گیاه چای ترش دارای گل‌های زرد رنگ است و معمولاً به ارتفاع 2 تا 3 متر می‌رسد. چای ترش خواص زیادی دارد و شامل آنتی اکسیدان‌های مفید، ویتامین C و اسید سیتریک می‌باشد. این گیاه همچنین دارای مقادیر زیادی آنتوسیانین است که به مبارزه با سرطان کمک می‌کند و فشار خون را کاهش می‌دهد. کاسبرگ‌های چای ترش قرمز می‌توانند به همراه چای زنجبیلی جوشانده شوند تا طعم و رنگ بهتری به چای ببخشند. همچنین می‌توانید از این گیاه برای تهیه سس، شربت، مربا و در پخت شیرینی‌ها استفاده کنید. برگ‌های آن هم می‌توانند در سالادها به کار روند.
چای ترش در مناطق سرد به عنوان گیاهی یکساله و در مناطق گرم به عنوان گیاهی چند ساله رشد می‌کند. این گیاه اگر دما به زیر 4 درجه سانتی‌گراد برسد، از بین می‌رود. چای ترش را می‌توان در گلدان‌های بزرگ نیز کاشت و در منزل نگهداری کرد.
برای تکثیر چای ترش، معمولاً از بذر استفاده می‌شود، اما گاهی اوقات می‌توان آن را به سادگی از طریق قلمه نیز پرورش داد. این روش گیاهان کوتاه‌تری را به وجود می‌آورد که به صورت مخلوط با درختان و گیاهان دیگر کاشته می‌شوند (برای مثال، همراه با سه محصول دیگر) و در هند این روش بیشتر رایج است. اما عملکرد کاسبرگ‌ها در این روش معمولاً کمتر است. برای آماده‌سازی بستر بذر چای ترش، شخم عمیق تا عمق ۲۰ سانتی‌متر توصیه می‌شود.
بهترین زمان کاشت چای ترش
اگر هدف از کشت چای ترش فقط تولید کاسبرگ باشد، زمان مناسب برای کشت در مناطق گرمسیر، ماه اردیبهشت است. به طور کلی، کاشت چای ترش در مناطق معتدل و گرمسیر معمولاً از فروردین تا اواخر مرداد صورت می‌گیرد. اگر برای تولید شاخ و برگ کاشته شود، بذرها را می‌توان در اسفند و بدون نیاز به تنک کردن کاشت.
برای باغچه‌های خانگی، بذرهای چای ترش معمولاً در ۱۵ اردیبهشت به صورت مستقیم در ردیف‌ها کاشته می‌شوند و پس از جوانه زنی، با فاصله یک متری تنک می‌شوند. بذرهای چای ترش بیشتر در ابتدای بهار در گلخانه‌های گرم کاشته می‌شوند و به سرعت رشد می‌کنند. اگر بخواهیم در طول سال به آنها نگاه کنیم، در ابتدای تابستان قسمت‌های اصلی گیاه شکل می‌گیرد و باید با چارچوبی از آنها محافظت کنیم تا رشدشان به طور کامل ادامه یابد.
اگر قصد داریم چای ترش را به عنوان یک گیاه چند ساله بکاریم، باید سال اول رشد آن را در گلخانه نگهداری کنیم و در اوایل تابستان از گلخانه خارج نماییم. قلمه‌های چای ترش باید در ماه‌های تیر و مرداد در چارچوب قرار بگیرند. در طول زمستان، گیاه چای ترش باید در گلخانه‌های گرم پرورش داده شود و پس از آخرین سرما از گلخانه خارج گردد.
میزان بذر مورد نیاز کاشت چای ترش
میزان بذر بستگی به روش کاشت و نوع بهره‌برداری دارد و معمولاً بین ۱۱ تا ۲۲ کیلوگرم در هکتار متغیر است. وجود رطوبت کافی در خاک در زمان کاشت چای ترش ضروری است و باید بین ۳۲-۲۰ درصد باشد. ازدیاد چای ترش معمولاً از طریق بذر انجام می‌شود. در هند، معمولاً دو روش برای کاشت بذر وجود دارد:
۱- دست‌پاش
۲- خطی
کشاورزان در هند بیشتر از روش دست‌پاش برای کاشت چای ترش استفاده می‌کنند. بدین شکل که پس از آماده‌سازی زمین، بذرها به صورت تصادفی پخش می‌شوند و سپس با ماله روی آنها پوشانده می‌شود. میزان بذر مصرفی در هکتار در روش دست‌پاش بین ۱۵ تا ۱۷ کیلوگرم و در روش خطی بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم توصیه شده است. در روش خطی، فاصله بین ردیف‌ها باید ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر و فاصله بین دانه‌ها در ردیف ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر باشد.
مراحل نگهداری گیاه چای ترش
۱- کوددهی به گیاه چای ترش
برای رشد بهتر گیاه چای ترش، از کودهای شیمیایی با فرمول NPK، به نسبت ۷-۶-۴ استفاده کنید. افزودن آمونیاک به رشد گیاه کمک می‌کند اما ممکن است تولید میوه را کاهش دهد. باید به یاد داشته باشید که این گیاه نیاز به کوددهی مشابه سایر سبزیجات دیگر دارد.
۲- از بین بردن علفهای هرز در مزرعه چای ترش
در ابتدای فصل رشد، باید علفهای هرز را از بین ببرید. اما هنگامی که گیاه به ارتفاع ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر رسید، شاخ و برگ آن به حدی می‌رسد که سایه می‌اندازد و به همین دلیل، علفهای هرز دیگر نمی‌توانند رشد کنند. معمولاً اولین مرحله وجین یک ماه بعد از کاشت و تا هفته پنجم از عمر گیاه انجام می‌شود.
۳- زمان گلدهی چای ترش
گلدهی گیاه چای ترش از اواخر شهریور یا اوایل مهر شروع می‌شود و در آبان و آذر کاسبرگ‌ها آماده برداشت هستند. اگر میوه‌ها به روش چینی برداشت شوند، جوانه‌های جدیدی ایجاد می‌شود و زمان گلدهی تا اواخر بهمن ادامه دارد. اما اگر به روش سودانی برداشت شود، این گیاه تمام می‌شود.
روش برداشت چای ترش
۱ – برداشت کاسبرگ چای ترش
سه هفته بعد از شروع گلدهی، اولین میوه‌های چای ترش آماده برداشت می‌شوند. میوه‌ها باید قبل از اینکه بافت چوبی پیدا کنند جمع‌آوری شوند. در این زمان کاسبرگ‌ها نازک و گوشتی هستند و به راحتی جدا می‌شوند. تقریباً ۴۰ تا ۵۰ روز بعد از ریزش گلبرگ‌ها، کاسبرگ‌ها به حداکثر اندازه خود می‌رسند. باید مراقب باشید که کاسبرگ‌ها را سریعاً جدا کرده و خشک کنید تا مانع فساد آنها شوید. این میوه‌ها معمولاً از پایین به بالا برداشت می‌شوند و بهتر است برداشت در صبح انجام شود.
۲- برداشت شاخ و برگ چای ترش
برای استفاده از شاخ و برگ گیاه چای ترش به عنوان علوفه دام‌ها، باید برداشت در سه مرحله انجام شود. اولین مرحله از ۶ هفته بعد از نشاء کردن آغاز می‌شود و ساقه از ارتفاع ۷.۵ تا ۱۰ سانتی‌متر قطع می‌شود. مراحل بعدی حدود چهار هفته بعد انجام می‌شود تا گیاهان رشد کنند و میوه‌هایشان به عنوان محصول دوم برداشت شود.
۳- فیبر چای ترش
بهترین نوع فیبر چای ترش وقتی به دست می‌آید که گیاه گل بدهد. این زمان معمولاً حدود ۳ تا ۴ ماه بعد از کشت گیاه اتفاق می‌افتد. ساقه‌ها از زمین جدا می‌شوند و در دسته‌های مرتب داخل آب خیس می‌شوند. سپس فیبر از ساقه‌ها با استفاده از دست یا ماشین جدا می‌شود. الیافی که از پوست به دست می‌آید برای استفاده در مراحل بعدی آماده می‌شود.
4- برداشت دانه چای ترش
برای برداشت دانه‌های چای ترش، میوه‌هایی که در قسمت گل قرار دارند، باید کاملاً رسیده باشند. بعد از اینکه بوته‌ها قطع شدند، چند روز در حالت طبیعی رها می‌شوند تا خشک شوند. سپس دانه‌ها از طریق کوبیدن و جداسازی بدست می‌آیند.
خشک کردن چای ترش
خشک کردن چای ترش را می‌توان به روش‌های متفاوتی انجام داد. یکی از روش‌ها، خشک کردن با تهویه مناسب و با استفاده از حصیرهای گونی، نایلونی یا بافتنی است. این کار باعث می‌شود تا چای توسط نور خورشید پخته نشود که کیفیتش کم نشود. همچنین می‌توان از یک صفحه تمیز پلاستیکی که روی زمین قرار می‌گیرد و قشر نازکی از کاسبرگ چای روی آن پخش می‌شود، استفاده کرد. اما این روش ممکن است با ورود حشرات، قارچ‌ها و کپک‌ها همراه باشد. پهن کردن کاسبرگ‌ها روی پرده‌ها یا در یک مورد هوادهی، تهویه را بهتر کرده و زمان خشک کردن را کاهش می‌دهد. اگر از روش‌های حرارتی برای خشک کردن استفاده می‌شود، باید دقت کرد که دما بیشتر از ۴۳ درجه سانتی‌گراد نشود.
الف- خشک کردن طبیعی کاسبرگ‌های چای ترش
در این روش، کاسبرگ‌ها بعد از جدا شدن از کپسول‌ها، روی گونی یا صفحات مشبک که هوا از دو طرف آنها عبور می‌کند، در سایه قرار می‌گیرند تا خشک شوند.
ب- خشک کردن مصنوعی کاسبرگ‌های چای ترش
در این روش از دما و جریان هوای مصنوعی برای خشک کردن کاسبرگ‌ها استفاده می‌شود. بهترین دما برای این کار کمتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد است و استفاده از جریان هوای قوی، به‌ویژه در مراحل اولیه خشک کردن، توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید:
