ریتم شبانه روزی چیست و چه تاثیری بر خواب دارد؟
ریتم شبانه روزی یک چرخه 24 ساعته است که به ساعت درونی بدن مربوط می‌شود و وظیفه‌اش کنترل فعالیت‌ها و فرآیندهای ضروری بدن است. یکی از مهم‌ترین نوع‌های آن چرخه خواب و بیداری است.
بدن ما دارای سیستم‌های متعددی است که این ریتم‌ها را دنبال می‌کنند و با ساعت اصلی بدن در مغز هماهنگ هستند. این ساعت اصلی به صورت مستقیم با نشانه‌های محیطی، به‌ویژه نور روز، تنظیم می‌شود و به همین دلیل است که ریتم‌های شبانه‌روزی تحت تأثیر چرخه روز و شب قرار دارند.
اگر ریتم شبانه روزی به‌درستی تنظیم شود، می‌تواند خواب خوبی را به همراه داشته باشد. اما وقتی این ریتم با مشکل مواجه شود، ممکن است به خواب آلودگی و بی‌خوابی منجر شود. تحقیقات نشان می‌دهند که این ریتم‌ها نقش حیاتی در سلامت جسمی و روانی ما دارند.
نحوه کار ریتم شبانه روزی
ریتم‌های شبانه‌روزی به بدن کمک می‌کنند تا در طول 24 ساعت به‌خوبی و به درستی کار کند. این ریتم‌ها در همه موجودات زنده وجود دارند. برای مثال، به گل‌ها کمک می‌کنند تا در زمان مناسب باز و بسته شوند و از خروج برخی از حیوانات در طول روز جلوگیری می‌کنند تا در معرض خطر شکارچیان قرار نگیرند.
در انسان‌ها، ریتم‌های شبانه روزی به هماهنگی سیستم‌های فیزیکی و روانی در بدن کمک می‌کنند. به عنوان مثال، سیستم گوارش پروتئین‌های خاصی را در زمان مصرف غذا تولید می‌کند و سیستم غدد درون‌ریز نیز هورمون‌هایی متناسب با نیاز روزانه بدن تولید می‌کند.
این ریتم‌ها به یک ساعت اصلی در سراسر بدن متصل می‌شوند. این ساعت اصلی در هسته فوق چلیپا (SCN) که بخشی از هیپوتالاموس است، قرار دارد و در زمان‌های مختلف سیگنال‌هایی برای تنظیم فعالیت‌های بدن ارسال می‌کند. SCN به نور بسیار حساس است که به عنوان یک نشانه بیرونی مهم عمل می‌کند و همین نور روی سیگنال‌های ارسالی اثر می‌گذارد. به همین دلیل، ریتم‌های شبانه روزی ارتباط نزدیکی با شب و روز دارند. هرچند نشانه‌های دیگری مانند ورزش، فعالیت‌های اجتماعی و دما نیز می‌توانند ساعت اصلی را تحت تأثیر قرار دهند، اما نور قوی‌ترین تأثیر را بر این ریتم‌ها دارد.
تفاوت ریتم شبانه‌روزی و ساعت بیولوژیک
ساعت بیولوژیک به تنظیم زمان فرآیندهای بدنی کمک می‌کند و بخشی از آن شامل ریتم‌های شبانه‌روزی است. یک ریتم شبانه‌روزی نتیجهٔ ساعت بیولوژیکی است، اما تمام ساعت‌های بیولوژیکی لزوماً شبانه‌روزی نیستند. مثلاً گیاهان از ساعت بیولوژیکی خود برای هماهنگی با تغییرات فصلی استفاده می‌کنند که در مقایسه با چرخه 24 ساعته متفاوت است.
تأثیر ریتم شبانه روزی بر خواب
زمانی که مردم دربارهٔ ریتم شبانه‌روزی صحبت می‌کنند، معمولاً خواب هم به آن اشاره می‌شود. چرخه خواب و بیداری یکی از نمونه‌های روشنی است که اهمیت ریتم‌های شبانه‌روز را نشان می‌دهد.
در طول روز، تابش نور به ساعت اصلی ما پیامی می‌دهند تا ما هشدار بگیریم و بیدار و فعال بمانیم. با آمدن شب، سیگنال‌ها به ما کمک می‌کنند تا شب‌ها به خواب برویم.
در این روند، ریتم شبانه‌روزی خواب و بیداری ما را با روز و شب هماهنگ می‌کند تا یک چرخه راحت از استراحت ایجاد شود که به فعالیت روزانه ما کمک کند.
ریتم شبانه‌روزی بر چه چیزی علاوه بر خواب تأثیر می‌گذارد؟
در حالی که چرخه خواب و بیداری یکی از مهم‌ترین ریتم‌های شبانه‌روزی است، ساعت‌های داخلی 24 ساعته تقریباً در تمام بخش‌های بدن نقش حیاتی دارند.
تحقیقات به بررسی جزئیات بیشتری دربارهٔ ریتم‌های شبانه‌روزی ادامه دارند، اما مسلم است که این ریتم‌ها بر سوخت و ساز بدن و وزن تأثیر می‌گذارند و قند خون و کلسترول را تنظیم می‌کنند. همچنین بر سلامت روانی مانند بیماری‌های مرتبط با سلامت روان نیز اثر دارد. بیماری‌هایی مانند افسردگی و اختلال دو قطبی می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های مغزی مانند زوال عقل را افزایش دهند.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این ریتم‌ها تأثیر عمده‌ای بر سیستم ایمنی و همچنین فرآیندهای ترمیم DNA دارند که در جلوگیری از زوال عقل مؤثر است. تحقیقات اولیه نشان می‌دهند که این چرخه‌ها می‌توانند تأثیرات داروهای ضد سرطان را تحت تأثیر قرار دهند و ممکن است داروهای جدیدی برای بهبودی از سرطان با تنظیم ساعت‌های بیولوژیکی طراحی شوند.
