سندرم کوشینگ -آیا بیماری کوشینگ کشنده است؟ (2 نکته مهم)

بیماران مبتلا به کوشینگ بخوانند

نشانگان کوشینگ (Cushing’s syndrome) به خاطر فعالیت زیاد قشر غده آدرنال به وجود می‌آید. این بیماری به هایپرکورتیزولیسم (افزایش کورتیزول) نیز معروف است. این وضعیت ممکن است به دلیل مصرف زیاد کورتیکواستروئیدها، ترشح بیش از حد ACTH یا بزرگ شدن غده آدرنال ایجاد شود. افزایش تولید کورتیکو استروئیدهای درون‌زا (آندوژن) می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله تومور هیپوفیز که ACTH ترشح می‌کند و این باعث افزایش هورمون‌های قشر آدرنال بیشتر از حد طبیعی می‌شود.

تعریف سندروم کوشینگ

افزایش ترشح هورمون گلوکوکورتیکوئیدی کورتیزول منجر به سندرم کوشینگ می‌شود، که اختلال متابولیک نامیده می‌شود و متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سندرم کوشینگ با چاقی، فشار خون بالا و سطح بالای کورتیزول شناخته می‌شود. افزایش طبیعی کورتیزول در زمان استرس در سه ماهه آخر بارداری و برای افرادی که ورزش سنگین می‌کنند، موجود است. حالت پاتولوژیک افزایش کورتیزول شامل سندرم کوشینگ اگزوژن (برون‌زا) یا آندروژن (درون‌زا) و همچنین برخی شرایط روانی مثل افسردگی، بی‌اشتهایی عصبی، اختلال پانیک و اعتیاد به الکل می‌باشد.

علل سندروم کوشینگ

در بیشتر موارد، علت سندرم کوشینگ آندوژن، بزرگ شدن غده آدرنال است که به دلیل ترشح زیاد هورمون ACTH (آدرنوکورتیکوتروپین) از غده هیپوفیز و تولید غیر طبیعی ACTH توسط منبعی غیر از هیپوفیز ایجاد می‌شود. میزان بروز بزرگ شدن غده آدرنال به دلیل هیپوفیز در زنان سه برابر بیشتر از مردان است و شایع‌ترین سن شروع آن، دهه‌های سوم و چهارم زندگی می‌باشد.

شایع‌ترین علت سندرم کوشینگ اگزوژن، مصرف استروئیدها است.

مصرف طولانی‌مدت ACTH، هیدروکورتیزون یا نسخه‌های دیگر آن باعث بروز علائم مشابهی به این اختلال می‌شود که به آن سندرم کوشینگوئید می‌گویند. سندرم کوشینگوئید بیشتر با مصرف خوراکی یا تزریقی داروهای کورتیکواستروئید مرتبط است. در این سندرم، مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدها باعث افزایش چربی در بدن می‌شود که دلیل آن افزایش دریافت انرژی و کاهش متابولیسم است. بنابراین، در بررسی علت چاقی بیماران، باید به تاریخچه داروهای مصرفی آنها توجه شود.

تظاهرات بالینی

افزایش بیش از حد کورتیزول باعث ذخیره چربی در برخی نقاط خاص بدن می‌شود؛ به ویژه در قسمت بالای صورت (که چهره ” ماه مانند ” را شکل می‌دهد)، منطقه بین دو کتف (که به آن کوهان بوفالو می‌گویند) و قسمت میانی بدن که به ” چاقی تنه‌ای “ معروف است. دلیل این نوع توزیع چربی مشخص نیست، اما این حالت با مقاومت به انسولین و افزایش سطح انسولین ارتباط دارد.

صورت بیمار ممکن است گلگون باشد، که این حالت حتی بدون افزایش در سطح گلبول‌های قرمز خون قابل مشاهده است. مبتلایان به سندرم کوشینگ ممکن است احساس ضعف در عضلات داشته باشند و ناتوانی در بلند شدن از وضعیت چمباتمه به وضوح قابل مشاهده است. در زنان، مشکل قاعدگی ممکن است زودتر از دیگر علائم کوشینگ بروز کند، در حالی که مردان معمولاً از کاهش میل جنسی شکایت دارند. وجود آکنه‌ای که در بزرگسالی شروع می‌شود یا هیرسوتیسم (پُرمویی) در زنان می‌تواند پزشک را به سمت تشخیص سندرم کوشینگ راهنمایی کند.

خطوطی
“““html

به رنگ بنفش (ارغوانی یا قرمز تیره) روی پوست افرادی که به سندرم کوشینگ مبتلا هستند، دیده می‌شود. این خطوط معمولاً حداقل یک سانتی‌متر عرض دارند. نتایج آزمایش‌های انجام شده بر روی این بیماران شامل افزایش آلکالن فسفاتاز، افزایش تعداد گلبول‌های سفید، بالا رفتن کلسترول، افزایش تری‌گلیسرید و مشکلات در تحمل گلوکز می‌باشد.

تشخیص سندروم کوشینگ

این بیماری با استفاده از آزمایش خون و اندازه‌گیری سطح هورمون کورتیزول و هورمون محرک ترشح کورتیزول تشخیص داده می‌شود. این آزمایشات می‌تواند تشخیص اولیه را به‌دنبال داشته باشد و در ادامه با انجام تصویر برداری مثل ام.آر.آی از مغز یا سی‌تی‌اسکن شکم و آزمایش‌های تخصصی دیگر، به تشخیص دقیق‌تری دست خواهیم یافت.

نکات تغذیه‌ای

1. اخیراً، مردم بیشتر به فواید رژیم غذایی متعادل و ارتباط آن با سلامتی توجه کرده‌اند. این موضوع مخصوصاً در دوران بیماری اهمیت زیادی دارد. در زمان بیماری، بدن برای بهبود به مواد مغذی بیشتری نیاز دارد. سندرم کوشینگ باعث تغییر نیاز و استفاده بدن از چربی، سدیم، کلسیم و قند می‌شود.
2. بسیاری از افرادی که به سندرم کوشینگ مبتلا هستند، اضافه وزن پیدا می‌کنند. مقدار این اضافه وزن در افراد مختلف متفاوت است، اما معمولاً تجمع چربی در ناحیه مرکزی بدن دیده می‌شود در حالی که اندازه و مقدار چربی در پاها و بازوها تغییری نمی‌کند. اگرچه می‌توان از اضافه وزن نسبی جلوگیری کرد، اما با اصلاح رژیم غذایی و کنترل کالری دریافتی می‌توان وزن را به حداقل کاهش داد. زمانی که علت بیماری شناسایی و کنترل شود، افراد می‌توانند زیر نظر یک رژیم‌شناس به کاهش وزن بپردازند.
3. حدود 70 درصد از بیماران مبتلا به سندرم کوشینگ، چربی خون بالا دارند. اگرچه بیماری معمولاً حفظ چربی خون در محدوده طبیعی را مشکل می‌سازد، اما با رعایت توصیه‌های عمومی مانند مصرف کمتر از 300 میلی‌گرم کلسترول در روز و کمتر از 10 درصد کالری روزانه از چربی‌های اشباع، می‌توان به بهبود کمک کرد.
4. از عوارض دیگری که در سندرم کوشینگ ممکن است ایجاد شود، فشار خون بالا و احتباس مایعات است. برای جلوگیری از این مشکلات باید از مصرف بیش از حد سدیم پرهیز کرد. همچنین در زمان استفاده از استروئیدها باید میزان سدیم دریافتی کاهش یابد.
5. بعضی افراد مبتلا به سندرم کوشینگ ممکن است دچار هیپرگلیسمی شوند و به انسولین یا داروهای کاهش‌دهنده قند خون نیاز پیدا کنند. در این موارد، رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای برای دیابتی‌ها می‌تواند مفید باشد.
6. پیشگیری از هیپوکالمی (کاهش پتاسیم خون) و استئوپروز (پوکی استخوان) نیز از دیگر چالش‌های سندرم کوشینگ است. برای جلوگیری از این عوارض، بیماران باید مقادیر کافی کلسیم و پتاسیم دریافت کنند. استفاده از داروهای گلوکوکورتیکوئید معمولاً خطر استئوپروز و افزایش دفع کلسیم را به همراه دارد.
7. همچنین بیماران نیاز به مصرف مقدار مناسبی ویتامین D دارند. با این حال، به دلیل احتمال مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین D، بهتر است این ویتامین به مدت طولانی استفاده نشود.
8. اگر در این بیماری، دفع پروتئین از بدن افزایش یابد، بیماران باید نگران مصرف کافی پروتئین باشند. مصرف یک گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا بیشتر برای این بیماران مورد پیشنهاد قرار می‌گیرد.

درمان بیماری کوشینگ

درمان عمده این بیماری، جراحی و خارج کردن تومور است. این تومور ممکن است در هیپوفیز، غده فوق کلیه یا دیگر نقاط بدن ایجاد شده باشد که خوشبختانه با روش‌های جدید جراحی، در بسیاری از موارد موفقیت‌آمیز بوده و بیماران می‌توانند به زندگی عادی خود برگردند. باید گفت که بیماری کوشینگ از نوعی بیماری‌های نسبتاً نادر است که به کادر پزشکی غدد درون ریز مرتبط می‌شود و تشخیص آن معمولاً دشوار است، اما در صورت تشخیص صحیح، درمان آن امکان‌پذیر است.