سوء‌ جذب چیست ؟ علائم و نشانه های سوء جذب مواد غذایی (2 نکته مهم)

سوء‌جذب چیست؟

سوء‌جذب می‌تواند به دلایلی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون و یا آسیب به روده اتفاق بیفتد. افرادی که از نظر خانوادگی سابقه بیماری دارند یا مصرف الکل زیادی دارند، بیشتر در معرض خطر این مشکل قرار دارند.
روده‌ی کوچک وظیفه‌ی جذب مواد مغذی از غذاهایی که می‌خوریم را دارد که به خون ما وارد می‌شوند.

سندرم سوء‌جذب به چند بیماری اشاره دارد که در آن روده‌ی کوچک نمی‌تواند به اندازه کافی مواد مغذی و مایعات خاص را جذب کند.
این مواد مغذی می‌توانند شامل پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و ویتامین‌ها و مواد معدنی باشند. سوء‌جذب می‌تواند باعث کمبود مواد مغذی و علائم گوارشی شود.

مراحل هضم و جذب غذا

فرایند هضم و جذب غذا در سه مرحله انجام می‌شود:

1. هیدرولیز داخلی بدن مواد غذایی (چربی‌ها، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌ها) با کمک آنزیم‌های صفراوی و لوزالمعده و افزایش حلالیت آن‌ها.
2. هضم با آنزیم‌ها و جذب مواد نهایی در روده.
3. انتقال مواد مغذی و ذخیره کردن آن‌ها در لنفاوی.

اگر هر یک از این مراحل مشکلاتی داشته باشد، باعث سوء‌جذب خواهد شد.

برخی اختلالات، عفونت‌ها و جراحی‌ها می‌توانند مانع از جذب مواد مغذی شوند. معمولاً برای تشخیص، به علائم توجه می‌شود و آزمایشاتی مثل بررسی مدفوع و گاهی بیوپسی از بافت روده‌ی کوچک انجام می‌شود.

درمان به دلیل مشکل بستگی دارد. عموماً غذاها هضم می‌شوند و مواد مغذی (پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی) عمدتاً در روده‌ی کوچک به خون منتقل می‌شوند.

بدن برای تولید انرژی، آنزیم‌ها، هورمون‌ها، پروتئین‌ها و سلول‌ها نیاز به یک منبع دائمی از مواد مغذی دارد تا بتواند خود را بسازد و ترمیم کند.

این مواد مغذی از رژیم غذایی تامین می‌شوند و شامل ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری هستند. هر گونه مشکل در این فرایند می‌تواند به بروز کمبودهای تغذیه‌ای منجر شود.

نوع و شدت مشکلات و علائم نیز به هضم و جذب کلی و یا بعضی از مواد مغذی خاص بستگی دارد.

علل اختلال سوء‌جذب

علت‌های سوءجذب می‌توانند متنوع باشند. برخی اختلالات مانند بیماری سلیاک، باعث جذب ناقص بیشتر مواد مغذی و ویتامین‌ها می‌شوند و مشکلاتی مثل اختلال پانکراس، جذب خیلی کمی بیشتر از ۹۰ درصد عملکرد طبیعی را مختل می‌کند.

علل سوء‌جذب در سالمندان مشابه جوان‌ترهاست، اما در آن‌ها ممکن است نارسایی لوزالمعده بدون دلیل مشهود وجود داشته باشد و رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده بدون مشکلی آناتومیک رخ دهد.

وقتی که صفرا به روده به اندازه کافی نرسد، چربی جذب نمی‌شود که ممکن است منجر به اسهال و کاهش وزن شود.

تاردی از ویتامین‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و کمبود ویتامین D ممکن است پیش بیاید. برخی از علل سوء‌جذب که در ادامه توضیح داده خواهد شد، شامل:

• آسیب به روده به دلیل عفونت، التهاب، آسیب یا جراحی؛
• مصرف طولانی مدت آنتی‌بیوتیک‌ها؛
• بیماری‌های گوارشی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، پانکراتیت مزمن یا فیبروز کیستیک؛
• کمبود آنزیم لاکتاز یا عدم تحمل لاکتوز؛
• نقص‌های مادرزادی مانند نقص صفراوی (که در آن مجاری صفراوی درست رشد نمی‌کنند و مانع از جریان صفرا از کبد می‌شوند)؛
• بیماری‌های کیسه صفرا، کبد یا لوزالمعده؛
• مشکل در ترشحات اسید صفراوی به دلیل زردی؛
• جراحی‌های معده و درمان برای چاقی؛
• کمبود یا عدم وجود آنزیم‌های خاص گوارشی؛
• عفونت‌های انگلی؛
• پرتودرمانی (که ممکن است به پوشش روده آسیب بزند)؛
• برخی داروها که به پوشش روده آسیب می‌زنند؛
• ویروس نقص ایمنی؛

هر گونه ضعف در عملکرد دستگاه گوارش (مثل تولید ناکافی از نمک صفرایی توسط کبد یا آنزیم‌های گوارشی به وسیله پانکراس) می‌تواند مانع از درست شدن و جذب کافی مواد غذایی شود.

یکی

“““html

یکی از دلایل اصلی نفخ، پانکراتیت مزمن است، که معمولاً به مصرف الکل مرتبط است. این وضعیت می‌تواند منجر به کاهش ترشح آنزیم‌های پانکراس شود و در نتیجه باعث کاهش جذب مواد غذایی، به ویژه چربی‌ها و پروتئین‌ها شود.

کاهش این آنزیم‌ها می‌تواند منجر به مشکلات در جذب چربی‌ها و برخی مواد مغذی شود. مشکلات پانکراس می‌تواند ناشی از بیماری‌های مثل فیبروز کیستیک، عفونت یا التهاب پانکراس، آسیب‌های ناشی از جراحی یا دیگر آسیب‌ها باشد.

همچنین، بیماری‌های کبدی مثل سیروز و کلستاز می‌توانند باعث کاهش تولید صفرا شوند و یا مانع از انتقال نمک‌های صفرا به بخش اول روده یعنی دوازدهه شوند که این نیز باعث مشکلات در جذب مواد غذایی می‌شود.

عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و انگلی، مانند گاستروانتریت، نیز ممکن است به سلول‌های روده آسیب برسانند.

عفونت‌های باکتریایی مزمن در روده‌ی کوچک و بیماری دیورتیکولیت غیر معمول هستند.

باکتری‌های روده می‌توانند از ویتامین B12 و دیگر مواد مغذی استفاده کنند یا بر سیستم‌های آنزیمی تأثیر بگذارند و باعث آسیب به بافت روده شوند.

علائم و نشانه‌های سوء‌ جذب مواد غذایی

علائم سوء‌ جذب به عواملی مانند علت اصلی و نوع و شدت کمبود مواد مغذی بستگی دارد.

این علائم ممکن است به سرعت ظاهر شوند یا به آرامی و به مرور زمان بدتر شوند.

برخی مواد مغذی مانند ویتامین B12 در بدن ذخیره می‌شوند و علائم ناشی از کمبود آن بعد از آسیب جدی بروز می‌کند.

علائم ناشی از کاهش آنزیم‌های پانکراس ممکن است به وجود نیاید تا زمانی که تقریباً ۹۰ درصد از ظرفیت تولید آن مختل نشده باشد.

علائم مشهود سوء‌ جذب شامل اسهال، التهاب شکم و نفخ است. دیگر علائم ممکن است ناشی از کمبود مواد مغذی باشد.

افرادی که با وجود خوردن غذاهای مناسب، وزن خود را از دست می‌دهند، معمولاً این مشکل را دارند. اسهال مزمن شایع‌ترین علامت محسوب می‌شود و معمولاً علت مراجعه بیماران به پزشک است.

داشتن مدفوع چرب یکی از نشانه‌های نقص در جذب مواد غذایی است و این موضوع زمانی تأیید می‌شود که بیش از هفت گرم چربی در روز دفع شود. این مشکل باعث مدفوع رنگ پریده، حجیم و چرب می‌شود.

زمانی که چربی‌ها به طور ناقص جذب شوند، مدفوع ممکن است نرم، چرب و بدبو باشد، به گونه‌ای که روی سطح کاسه توالت شناور بماند یا به آن بچسبد و سخت جدا شود.

جذب ناقص قندهای خاص نیز می‌تواند منجر به اسهال، نفخ و حالت‌های دیگر شود. کمبود ویتامین و مواد معدنی بیشتر در مراحل پیشرفته دیده می‌شود.

علائم کمبود مواد مغذی خاص متفاوت هستند. به عنوان مثال، کمبود ویتامین B12 ممکن است در برخی از سندرم‌ها مشاهده شود.

کمبود آهن ممکن است تنها علامت بیماری در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن باشد. افراد دچار ضعف قلبی معمولاً با وجود مصرف کافی مواد غذایی، وزن کم می‌کنند یا در افزایش وزن با مشکل مواجه هستند.

علائم کمبود هر ماده مغذی خاص به صورت زیر است:

1. کمبود آهن: ایجاد کم خونی (ماکروسیتیک) و احساس خستگی و ضعف.
2. کمبود ویتامین B12 و فولات: خونریزی، کبودی و پتشی.
3. کمبود فولات (اسید فولیک): خستگی و ضعف به دلیل کم خونی.
4. کمبود ویتامین‌های K و C: اسپاسم، ضعف، خونریزی لثه، کبودی و خونریزی.
5. کمبود Ca و Mg: ادم و تورم.
6. کمبود پروتئین: گلوسیت، تورم و تجمع مایع (ادم) در بدن، پوست خشک و ریزش مو.
7. کمبود ویتامین B2 و B12، فولات، نیاسین: شب کوری، اسهال، مشکلات پوستی، شکاف در لبه‌های دهان، سردرگمی، درد زبان و احساس سوزن سوزن شدن.
8. کمبود ویتامین ۱B: احساس سوزن سوزن شدن در پوست.

“““html

خصوصاً در پاها و نارسایی قلبی

• کمبود ویتامین A: این کمبود می‌تواند باعث درد در اعضای بدن، درد در استخوان‌ها و شکستگی‌های غیرمعمول شود.
• کمبود K، Mg، Ca و ویتامین D: این کمبودها ممکن است منجر به درد عصبی در ناحیه‌های مختلف بدن، مشکلات استخوانی، احتمال بیشتر شکستگی‌ها (به دلیل نازک شدن استخوان‌ها یا پوکی استخوان)، گرفتگی عضلانی، تغییر رنگ دندان‌ها و حساسیت بیشتر به پوسیدگی و درد دندان‌ها شود.

همچنین آمنوره (قطع قاعدگی) نیز ممکن است به دلیل سوءتغذیه باشد و این یک علامت مهم از بیماری سلیاک در زنان جوان محسوب می‌شود.

در کودکان، وزن کنونی یا میزان افزایش وزن آن‌ها معمولاً بسیار کمتر از سایر کودکانی است که همسن و همجنس آن‌ها هستند. به همین دلیل، کودک قادر به رشد مناسب نخواهد بود.

يکی از نشانه‌های جذب ناقص غذا در کودکان این است که آن‌ها به طور عمدی از خوردن برخی غذاها خودداری می‌کنند.

بزرگسالان نیز ممکن است نتوانند به خوبی رشد کنند یا اگر وزن خود را از دست بدهند، ممکن است عضلات و بافت‌های عضلانی را نیز از دست بدهند و به مشکلاتی در تمرکز دچار شوند.

بیشتر بخوانید :

سایت رضیم
“`