علت و درمان بسته شدن مجرای اشکی در نوزادان + فیلم جراحی (2 نکته مهم)
درمان بسته شدن مجرای اشکی
با مجله رضیم همراه باشید
بسته شدن مجرای اشکی چیست ؟
بسته شدن مجرای اشکی به مسدود شدن لوله‌ای کوچک گفته می‌شود که به طور طبیعی اشک را از چشم‌ها به داخل بینی تخلیه می‌کند.
تولید اشک
اشک توسط غده اشکی که بالای چشم قرار دارد، تولید می‌شود. با هر بار پلک زدن، اشک روی سطح چشم پخش می‌شود و مقدار اضافی آن از طریق سیستم تخلیه اشک به داخل بینی می‌رود.
اگر به گوشه داخلی چشم دقت کنیم، می‌توانیم یک منفذ بسیار ریز روی لبه پلک‌های پایین و بالا ببینیم که محل ورود اشک به سیستم تخلیه اشکی است.
این مجرای ریز، اشک را به کیسه اشکی در گوشه داخلی چشم وصل می‌کند.
اشکی که به کیسه اشکی می‌ریزد، از طریق مجرای بینی – اشکی (مجرای اشکی) به بینی تخلیه می‌شود. به همین دلیل، زمانی که گریه می‌کنیم، معمولاً دچار آبریزش بینی می‌شویم.
سیستم اشکی شامل غدد اشکی اصلی و فرعی، مجاری اشکی و مجرای بینی – اشکی است. معمولا انسداد در قسمت‌های انتهایی این مجرا رخ می‌دهد.
ریزش اشک به دلیل افزایش تولید اشک یا مشکل در تخلیه آن ایجاد می‌شود.
انواع بسته شدن مجرای اشک
- اکتسابی
- مادرزادی
نوع اکتسابی معمولاً به دلیل عفونت رخ می‌دهد که منجر به فیبروز و انسداد مجاری اشکی می‌شود.
نوع مادرزادی معمولاً بین ۳ تا ۱۲ هفتهگی خود را نشان می‌دهد، به شکل ریزش مداوم اشک از یک چشم و در موارد نادر از هر دو چشم. علت این انسداد وجود پرده‌ای در انتهای مجرای اشکی در سمت بینی است. زیرا غدد اشکی در دو هفته اول بعد از تولد، اشک تولید نمی‌کنند، نوزادانی که به انسداد مبتلا هستند، در چند هفته اول بدون علامت می‌مانند.
در کودکان، انسداد مجرای اشکی عموماً مادرزادی است و معمولاً خود به خود و با ماساژ کیسه اشکی تا یک سالگی برطرف می‌شود.
گاهی اوقات شکستگی استخوان‌های بینی یا صورت نیز می‌تواند باعث انسداد مکانیکی مجرای اشکی شود. انسداد طولانی‌مدت مجرای اشکی می‌تواند منجر به عفونت کیسه اشکی گردد.
علائم انسداد مجرای اشکی
افرادی که دچار انسداد مجرای اشکی شده‌اند، معمولاً با شکایت از ریزش مداوم اشک و گاهی خروج چرک از گوشه داخلی چشم به پزشک مراجعه می‌کنند.
در این بیماران، اشک از گوشه چشم مبتلا به طور دائم به روی صورت ریخته می‌شود و به همین دلیل، آنان مجبورند حتی در وقت استراحت در خانه نیز اشک چشم خود را با دستمال پاک کنند.
اگر انسداد مجاری اشکی ادامه پیدا کند، ممکن است عفونت و التهاب حاد کیسه اشکی رخ دهد که به صورت تورم سفت و قرمز و بسیار دردناک در گوشه داخلی چشم، بین چشم و بینی نمایان می‌شود و به درمان فوری و گاهی بستری در بیمارستان نیاز دارد.
تشخیص بسته شدن مجرای اشکی
در بیمارانی که از ریزش اشک شکایت دارند، پزشک با بررسی دقیق متوجه می‌شود که آیا این ریزش به دلیل افزایش تولید اشک است یا مشکل در تخلیه آن از مجاری اشکی.
با بازرسی دقیق و مطرح کردن علل افزایش تولید اشک (مانند وجود جسم خارجی، التهاب داخل و سطح چشم)، می‌توان بر روی مسیر خروجی اشک تمرکز کرد.
فشار دادن روی کیسه اشکی در قسمت داخلی چشم، در صورت وجود انسداد، مایع و چرک از منافذ اشکی بیرون می‌آورد.
می‌توان با استفاده از سرنگ مخصوص و تزریق مایع تلخ‌مزده به داخل منافذ، از باز بودن مجاری مطمئن شد. احساس تلخی در دهان نشان می‌دهد که مجرا باز است.
ویدیو عمل جراحی لاپاروسکوپی نوزاد
علت انسداد مجرای اشکی کدام است؟
در بچه‌ها، انسداد مجرای اشکی اکثراً از زمان تولد وجود دارد و معمولاً خود به خود و با ماساژ کیسه اشکی تا یک سالگی مشکلی ندارد. اما در بزرگسالان، به ویژه خانم‌های مسن، به دلیل افزایش سن و عفونت‌های مزمن بینی و دیگر التهاب‌ها، مجرای اشکی ممکن است تنگ و مسدود شود. همچنین گاهی شکستگی‌های صورت می‌تواند باعث انسداد مجرای اشکی شود. انسداد طولانی مدت مجرای اشکی می‌تواند به عفونت در کیسه اشکی منجر شود.
تشخیص انسداد مجرای اشکی چگونه صورت می‌گیرد؟
وقتی بیمار از اشک‌ریزش شکایت دارد، چشم‌پزشک با معاینه دقیق متوجه می‌شود که آیا دلیل اشک‌ریزش، تولید بیش از حد اشک است یا کاهش تخلیه آن. برای تشخیص، پزشک ممکن است کیسه اشکی را فشار دهد تا در صورت وجود انسداد، مایع و چرک از آن خارج شود یا مایع تلخی را به داخل مجرای اشکی تزریق کند و ببیند آیا به بینی می‌رسد یا خیر. اگر به بینی نرسد، یعنی مجرا بسته است. در بعضی مواقع از تصویربرداری‌های خاص هم برای کمک به تشخیص استفاده می‌شود.
درمان بسته شدن مجرای اشکی
انسداد مجرای اشکی در کودکان زیر دو تا سه سال با روش سونداژ قابل درمان است. اما در بزرگترها، سونداژ فقط برای شناسایی مشکل انجام می‌شود و به عنوان درمان موثر نیست. برای بزرگسالان، عمل جراحی به نام داکریوسیستورینوستومی (DCR) انجام می‌شود. در این عمل، مجرای اشکی به داخل بینی باز می‌شود.
جراحی به این شکل است که یک برش کوچک در ناحیه بین چشم و بینی انجام می‌شود و سپس یک قطعه کوچک از استخوان برداشته می‌شود. بعد از این مرحله، برش روی کیسه اشکی داده می‌شود و لبه‌های برش به مخاط داخلی بینی دوخته می‌شود تا مجرای اشکی و بینی مستقیماً به هم وصل شوند.
در طی این عمل یک لوله سیلیکونی هم به طور موقت در مجرا گذاشته می‌شود تا از انسداد مجدد پس از جراحی جلوگیری کند. این لوله هیچ دردی ایجاد نمی‌کند و برای بیمار مشکلی نخواهد داشت.
درمان غیرجراحی
بیشتر انسدادهای مادرزادی مجرای اشکی معمولاً در شش ماه اول تا یک سالگی بهبود می‌یابند. بهترین راه برای درمان انسداد، ماساژ کیسه اشکی است. اگر انسداد با عفونت همراه باشد، با استفاده از قطره‌های آنتی‌بیوتیک می‌توان عفونت را کنترل کرد.
با انجام ماساژ، ترشحات کیسه اشکی خارج می‌شوند و مانع از رشد میکروب‌ها در کیسه اشکی می‌شود. همچنین این روش به باز شدن دریچه اشکی کمک می‌کند. طریقه ماساژ به این شکل است که باید انگشت را در ناحیه بالای مجرای اشکی داخلی قرار دهید و مجرا را ببندید.
“““html
و سپس با فشار دادن و کشیدن انگشت به سمت پایین، می‌توانید به رفع انسداد کمک کنید. همچنین می‌توانید انگشت‌تان را روی کیسه اشکی قرار دهید تا مجرای اشکی بسته شود و با فشار به کیسه، ممکن است مجاری اشکی باز شوند.
نکته : اگر کودکی که نیاز به سونداژ دارد، قبل از یک سالگی این عمل را انجام دهد، شانس بهبودی او افزایش می‌یابد. هر چقدر که سونداژ به تأخیر بیفتد و پس از یک سالگی انجام شود، احتمال بهبودی کاهش می‌یابد. در بیشتر مواقع، با یک بار سونداژ، مجاری باز می‌شوند، اما در موارد نادر ممکن است نیاز به سونداژ دوباره و استفاده از روش‌های دیگر باشد.
ویدیو جراحی آندوسکوپی انسداد مجرای اشکی با بالون
انواع عمل جراحی
روش‌های جراحی فعلی دو نوع هستند:
یکی از طریق برش پوست بینی که فقط توسط چشم‌پزشکان انجام می‌شود.
روش دیگر با استفاده از دستگاه آندوسکوپ است که از طریق سوراخ بینی و بدون برش پوست انجام می‌شود.
اگر بیمار مشکلات دیگری مانند انحراف تیغه بینی یا انسداد سینوس‌ها داشته باشد، درمان این مشکلات باید همزمان توسط چشم‌پزشکان و متخصصان گوش، حلق و بینی انجام شود؛ در غیر این صورت ممکن است انسداد مجدد مجرای اشکی پیش بیاید.
در صورت وجود عفونت
استفاده از یک پماد یا قطره آنتی بیوتیکی که به صورت محلی مصرف می‌شود، مفید است، اما آنتی بیوتیک به تنهایی نمی‌تواند انسداد را برطرف کند.
اگر انسداد مجرای اشکی پس از چند ماه با این درمان‌ها رفع نشود، یا عفونت شدید ایجاد شود، لازم است عمل جراحی probing انجام شود. این عمل حدود 10 دقیقه به طول می‌انجامد و یک پروب نازک از داخل مجرای اشکی عبور داده می‌شود تا انسداد برداشته شود.
اگر probing موفق نباشد یا تنگی مجرا وجود داشته باشد، ممکن است به جراحی‌های بیشتر نیاز باشد، مانند کارگزاری لوله سیلیکون. در این روش، یک لوله سیلیکونی به مدت شش ماه در مجرای اشکی قرار داده می‌شود تا مجرا باز بماند و سپس طی یک جراحی کوچک از چشم خارج می‌شود.
یک روش جراحی جدیدتر این است که یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی قرار می‌گیرد. این بالون ابتدا با یک مایع استریل به مدت 90 ثانیه منبسط می‌شود و سپس مایع خارج می‌شود. سپس دوباره بالون به مدت 60 ثانیه منبسط می‌شود و در آخر مایع خارج می‌شود. میزان موفقیت این روش بین 80 تا 100 درصد گزارش شده است.
کدام روش درمان موفقیت بیشتری دارد؟
قبلاً تصور می‌شد که درمان از طریق برش پوست موفق‌تر از روش آندوسکوپی است، اما با پیشرفت روش‌های آندوسکوپی، موفقیت این روش‌ها اکنون در سطح بالایی قرار دارد.
“`
نتیجه‌گیری مثبت از عمل جراحی بینی بسیار بیشتر شده و در واقع نتیجه آن به اندازه عمل جراحی برش پوستی خوب و قابل قبول است.
در بیمارستان چشم پزشکی نور، اگر فردی به دلیل انسداد مجرای اشکی، همزمان نیاز به درمان مشکلات داخل بینی داشته باشد، یک تیم جراحی شامل چشم پزشک و متخصص گوش، حلق و بینی به‌طور همزمان هر دو مشکل را درمان خواهد کرد.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این است که در صورت انجام عمل جراحی از طریق پوست، جای زخم آن باقی می‌ماند. این موضوع برای افرادی که زخم‌ها در آنها دیرتر بهبود می‌یابند، بسیار اهمیت دارد. البته اندازه برش کمتر از یک سانتی‌متر است و برای حل این مشکل، داروهایی برای بهبود محل برش تجویز می‌شود.
تهیه و گردآوری مجله رضیم
مرضیه ملایری
