قره کلیسا، کلیسای ایرانی،میراث جهانی (+ تصاویر)

قره کلیسا یکی از مکان‌های مذهبی ارامنه است که در جنوب ماکو و 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران، در کنار یک روستای به نام قره کلیسا واقع شده است. این مکان در تاریخ ۷ ژوئیه سال ۲۰۰۸ به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد و شامل سه کلیسای اصلی به نام‌های قره کلیسا (سانت تادئوس)، سنت استپانوس و دزور دزور می‌باشد.

الیت سیر:The قره کلیسا یا کلیسای طاطائوس در شمال‌شرق شهرستان چالدران و جنوب ماکو در استان آذربایجان‌غربی قرار دارد. طبق گفته منابع ارمنی، این کلیسا به اوایل دوران مسیحیت برمی‌گردد و یکی از معتبرترین و پرنقش و نگارترین کلیساهای ارامنه در ایران است که شهرت جهانی دارد. هر ساله در تاریخ چهارم مرداد (معادل با 26 ژوئن میلادی)، ارامنه از سرتاسر دنیا برای زیارت کلیسای طاطائوس مقدس به ایران می‌آیند، و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران نیز در این مناسبت شرکت می‌کنند. نام “قره” در زبان آذری به معنای “سیاه” است، که به رنگ سیاه بخشی از این کلیسا اشاره دارد. به طور کلی، کلیسا با سنگ‌های سیاه ساخته شده است، اما در برخی قسمت‌ها سنگ‌های سفیدی جایگزین شده تا مردم از شکل اولیه آن آگاه شوند.

این کلیسا در دوره‌های مختلف به دلیل حملات و بلاهای مختلف آسیب دیده و دوباره بازسازی شده است. در سال 1230 میلادی (616 هجری)، بخشی از آن در پی حمله چنگیز ویران شد، ولی بعد از آن، خواجه نصیرالدین طوسی در زمان هلاکوخان مغول آن را مرمت کرد. همچنین در سال 1319 میلادی، این کلیسا در زلزله‌ای آسیب دید و طبق گفته آندرانیک هویان، در سال 1329 زکریای قدیس تعمیراتی بر روی آن انجام داد. این کلیسا در سال 1691 با سنگ‌های سیاه ساخته شد، سپس در سال 1810 به دستور اسقف ماکو، به نام سیمون بزنونی با سنگ‌های سفید ترمیم شد و در زمان قاجار به دست عباس میرزا بازسازی شد.

قره کلیسا از نظر معماری ارمنی ویژگی‌های خاصی دارد و به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. این مکان با شهرت جهانی، هر ساله میزبان بسیاری از ارامنه برای انجام مراسم مذهبی خود است.

کتاب مقدس سنگی

تادئوس یا طاطائوس یکی از حواریون مسیح است که در سال ۴۰ میلادی به ارمنستان آمد و به تبلیغ مسیحیت پرداخت. بسیاری از مردم، از جمله پادشاه ساناتروک و دخترش ساندخت، به مسیحیت گرایش پیدا کردند. اما پادشاه بعداً از این کار پشیمان شد و دستور قتل تادئوس، ساندخت و حدود ۳۵۰۰ نفر دیگر که به مسیحیت گرویده بودند، را صادر کرد.

در سال 302 میلادی، در دوران پادشاهی تیرداد، مسیحیت به عنوان دین رسمی ارمنستان شناخته شد. ارامنه به یاد شهادت تادئوس و ساندخت در مکانی که آنها فرار کردند، کلیساهایی ساختند که قره کلیسا یکی از آنهاست. ارامنه بر این باورند که کلیسای طاطائوس اولین کلیسای جهان است که به دستور مبشرین و حواریون ساخته شده و از آنجا که شهادت را بزرگترین نعمت می‌دانند، هر ساله در روزهای پایانی تیر و اوایل مرداد، که مصادف با شهادت تادئوس و پیروان مسیحی‌اش است، مراسم خاصی در قره کلیسا برپا می‌شود.

امروزه، قره کلیسا در تابستان میزبان جشنی سالانه است که ارامنه ایران و کشورهای همسایه در آن شرکت می‌کنند. در هفته اول مرداد، ارامنه از شهرهایی همچون تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان و قزوین به صورت خانوادگی به این مکان می‌آیند. همچنین خانواده‌هایی از آشوریان و به ندرت خانواده‌های کاتولیک نیز در این جشن شرکت می‌کنند.

یکی از آداب این زیارت سه روزه، مراسم غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی در این کلیسا است. برخی بر این باورند که تعمید در نخستین کلیسای حضرت مسیح و محل شهادت حواری او، برکات زیادی به همراه دارد. بنابراین، سن غسل تعمید در این مکان گاهی به ۱۵ تا ۲۰ سال هم می‌رسد.

ایام اقامت خانواده‌ها در قره کلیسا متفاوت است. رسم بر این است که برای سه روز (از اول تا سوم مرداد) در آنجا بمانند، اما کسانی که از دور می‌آیند، گاهی بیش از سه روز می‌مانند. خانواده‌هایی نیز…

“`html

بازدیدکنندگان از شهرهای نزدیک ممکن است تنها برای روز دوم در آنجا بمانند و سپس به خانه برگردند.

در اطراف کلیسا، با وجود جمعیت زیاد در روزهای جشن، هیچ ساختمانی برای اقامت زائران وجود ندارد. خانه‌های روستایی قره کلیسا که حدود سیصد متر با کلیسا فاصله دارند و شامل 10 تا 12 خانه هستند، متعلق به کشاورزان مسلمان روستا بوده و به عنوان محل استراحت مسافران استفاده نمی‌شوند. در روزهای جشن، خلیفه‌گری ارامنه چادرهایی در اطراف کلیسا برپا می‌کند که در اختیار مسافران قرار می‌گیرد. به علاوه، بسیاری از مسافران چادرهای مسافرتی خود را به همراه دارند تا در صورت لزوم دچار مشکل نشوند.

جشن قره کلیسا برای ارمنیان به نوعی مجموعه‌ای از انگیزه‌های مذهبی، قومی، سنتی، خانوادگی، احساسی و تفریحی است. همچنین فرصتی برای سفر و لذت بردن از آب و هوای زیبای منطقه و دیدار با دوستان و آشنایان است. درست کردن غذا و صرف آن، بخش اصلی سرگرمی خانواده‌ها در این سه روز به شمار می‌رود. در بیشتر اوقات روز و شب، سفره‌ها و غذاها در چادرها یا در ورودی چادرها پهن می‌شود و اینجا محلی برای جمع شدن خانواده‌ها و دوستان است. تجدید دیدار با دوستان و آشنایان هم یکی از ویژگی‌های برجسته این جشن سه روزه است؛ به گونه‌ای که برخی از ارامنه هر سال تنها در زمان جشن قره کلیسا همدیگر را می‌بینند. در این سه روز، آیین دعای کلیسا در روزهای اول و دوم مرداد هم صبح و هم عصر برگزار می‌شود، اما در روز سوم، فقط یکبار و با مراسم ویژه‌ای که به وسیله اسقف اعظم که از تهران می‌آید و اسقف تبریز انجام می‌شود، برگزار می‌شود. شرکت در مراسم مذهبی در روزهای جشن الزامی نیست و برخی افراد اصلاً در این مراسم شرکت نمی‌کنند.

در دو کیلومتری شمال غرب کلیسا، بر روی بلندی، نمازخانه‌ای وجود دارد که به عنوان محل شهادت ساندوخت، اولین شهیده مسیحی شناخته می‌شود و آن هم به قره کلیسا مربوط می‌شود. این کلیسا در انتهای جاده‌ای است که به طور خاص برای دسترسی به این کلیسا و یک روستای کوچک ساخته شده است.

کلیسای طاطائوس مقدس به شماره 405 در تاریخ 11/11/1334 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

سازمان میراث فرهنگی کشور در سال 1383 مدارک مربوط به کلیساهای طاطائوس مقدس، استپانوس مقدس و سه کلیسای مریم مقدس، گوداک مقدس و چوپان که در نزدیکی کلیسای استپانوس و مریم مقدس واقع شده‌اند، شامل تاریخچه، عکس‌های قدیمی و جدید، طرح‌های مدیریتی تهیه شده توسط استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، طرح‌های ساماندهی، مرمت و امکانات گردشگری را برای ثبت در فهرست میراث جهانی به سازمان یونسکو ارسال کرد. [آشنایی با 10 اثر ایرانی ثبت شده در یونسکو]

در سال 1384 به دلیل وجود اشکالات در پرونده کلیسای تاتووس، ثبت این کلیسا در فهرست میراث جهانی رد شد.

پس از رفع نواقص، در سال 1385 پرونده کلیسا دوباره مورد بررسی یونسکو قرار گرفت، اما به دلیل وجود نقص فنی، رد گردید.

پس از کامل شدن پرونده در بهمن‌ماه 1385 و ارسال آن به یونسکو، کلیسای طاطائوس مرحله اول تأییدیه را کسب کرد. کارشناس‌ها و مشاوران یونسکو به ایران آمدند و از کلیسا بازدید کردند و نظر کارشناسان به پرونده پیوست شد.

در نهایت، در تاریخ ۷ ژوئیه سال ۲۰۰۸، مجموعه قره کلیسا که شامل سه کلیسای اصلی با نام‌های قره کلیسا یا سنت تادئوس، سنت استپانوس و دزور دزور است، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.