مسجد و آشنایی با معماری آن

مسجد جایگاهی برای نیایش و دعا نسبت به خداوند است و از زمان آغاز اسلام، همیشه مکانی برای تجمع مردم بوده است. مسجد نماد سجده و فروتنی است که زیباترین شکل عبادت و بندگی محسوب می‌شود.

مساجد بهترین محل برای ارتباط انسان با خدا هستند. ساختار اصلی مساجد شامل دو عنصر مهم، یعنی گنبد و گلدسته‌ها یا مناره‌ها است. این دو عنصر عمدتا در قسمت مرکزی به نام محراب قرار دارند.

محراب جایی است که نمای مسجد در آن شکل می‌گیرد، بنابراین می‌توان گفت از گنبد و مناره‌ها آغاز و به محراب ختم می‌شود. در این متن به شرح سه عنصر گنبد، مناره و محراب خواهیم پرداخت.

با دیدن گنبد یا مناره، متوجه می‌شویم که در اینجا مسجدی وجود دارد. شکل غالب آنها معمولاً کروی است و نمی‌توان یک شروع و پایان مشخص برای آن تعیین کرد.

این شکل گرد نشانه کلیت و جامعیت است. بر روی گنبد میله‌ای به نام مقدم الله وجود دارد که بر روی آن زینت‌هایی وجود دارد و معمولاً در کنار مسجد، گلدسته‌ها قرار دارند که تعداد آنها می‌تواند متفاوت باشد. برخی مساجد نه گنبد دارند و نه گلدسته، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این دو عنصر اصلی بخشی از مسجد نیستند و عنصر مهم‌تری نیز وجود دارد.

در بالای گلدسته‌ها میله بلندی وجود دارد که کلمه «الله» روی آن نوشته‌شده است. معمولاً این گلدسته‌ها نمایانگر حرکت از زمین به سوی آسمان یا خدا هستند. نوشته «الله» روی گنبد یا مناره‌های مسجد نیز این مفهوم را تایید می‌کند. همچنین توجه به این نکته مهم است که این جهت‌یابی از پایین به بالا صورت می‌گیرد.

مسجد همچنین حرکت افقی هم دارد، که این زمانی اتفاق می‌افتد که نمازگزار به سمت قبله، یعنی کعبه روی زمین، تمایل دارد. بنابراین در مسجد، دو حرکت وجود دارد: یکی افقی (حرکت نمازگزار در سطح) و دیگری عمودی (حرکت از پایین به بالا). این دو حرکت می‌گویند که خداوند در همه جا حاضر است. به ورودی مسجد نگاه کنید که گنبد را به دو قسمت مساوی تقسیم کرده و ورودی به شکل هلالی دارد که شبیه محراب مسجد است.

مسجد و آشنایی با معماری آن

با بررسی ورودی مسجد، احساس بی‌پایانی را در خود حس می‌کنیم. معمولاً اطراف در ورودی با کلمات مقدس تزئین شده و اکثر مساجد با بافت شهری ادغام شده‌اند.

وقتی وارد مسجد می‌شویم، یک صحن را می‌بینیم که در اطراف آن اتاقک‌های کوچکی مثل محراب وجود دارد. این اتاقک‌ها تکرار شده‌اند و نماد پایداری و بی‌پایانی هستند. در این تکرار، علاوه بر نشان دادن بی‌پایانی، تمام این محراب‌های کوچک در دل یک هلال قرار دارند و در هلال یا دایره نمی‌توان شروع یا پایان را تشخیص داد.

باید به خاطر بسپاریم که این هلال درون خود دارای محراب‌های زیادی است و در یک چهارچوب مربع شکل قرار گرفته که آن نیز با واژه‌های مقدس زینت داده شده است، که نشان‌دهنده معنویت بسیار در معماری می‌باشد. در معماری مساجد، حرکت از بیرون به سمت داخل قابل مشاهده است.

در نهایت، محراب قلب و مغز و اصل و اساس مسجد است و معمولاً زمانی که وارد مسجد می‌شویم، محراب در جلو قرار دارد و محلی است که امام جماعت در مقابل آن یا در درون آن نماز می‌خواند. در محراب تناسب بین اجزا دیده می‌شود، به گونه‌ای که تمام عناصری که در سمت راست هستند، در سمت چپ نیز دیده می‌شوند.

از طرف چپ و راست به سمت مرکز هدایت می‌شویم و قبل از رسیدن به محراب، در دو ستون به هم می‌خوریم.

“`

در دو طرف مسجد، نوشته‌های مقدس وجود دارد. این نوشته‌ها و کلمات به این مکان معنای روحانی می‌بخشند و آن را زیبا می‌کنند. زیبایی این نوشته‌ها در خطوط‌شان هم دیده می‌شود که شبیه به تصویر است.

این فضا حس معنوی و خاصی دارد. نمی‌توان گفت که این نوشته‌ها از کجا شروع شده‌اند و به کجا می‌روند. مسجد یک مکان تکراری است و احساس جاودانگی را منتقل می‌کند. بالای محراب فضایی خالی وجود دارد که با واژه «الله» تزئین شده، و به این معناست که همه چیز به او ختم می‌شود و نشان‌دهنده اوج معنویت است.

در این مکان، حرکت افقی نماز گزار به یک حرکت عمودی تبدیل می‌شود. در محراب، مفهوم مسجد فراتر از این معانی است. همان‌طور که قبلاً گفتیم، ویژگی مهم محراب این است که نماز گزار به سمت کعبه حرکت می‌کند.

1- نماز گزار 2- کعبه 3- جهت گیری نماز گزار به سمت کعبه، این ویژگی در هیچ جای دیگری از مسجد وجود ندارد.