همه چیز در مورد داروی بیهوشی سوفنتانیل (2 نکته مهم)

معرفی داروی سوفنتانیل

سوفنتانیل (Sufentanil) یک داروی مسکن قوی است که برای کاهش درد و همچنین برای بیهوشی در عمل‌های جراحی استفاده می‌شود. این دارو همچنین می‌تواند به‌صورت داخل نخاعی برای تسکین درد بعد از جراحی تجویز شود.

این دارو بیشتر در اتاق عمل و مکان‌های مراقبت ویژه استفاده می‌شود، به‌خصوص زمانی که نیاز به تسکین درد برای مدت زمان کوتاه وجود داشته باشد. خواص بی‌دردی و آرامبخشی سوفنتانیل باعث می‌شود که در طول روند بیهوشی از آن استفاده شود. معمولاً این دارو تحت نظر پزشک و از طریق وریدی تزریق می‌شود. در بعضی کشورها، این دارو فقط برای بی‌حسی اپیدورال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به خاطر قدرت بالای سوفنتانیل، این دارو اغلب برای بیمارانی که در حال جراحی هستند یا درد بعد از عمل دارند و به مواد مخدر مقاوم شده‌اند، تجویز می‌شود. در حال حاضر، سوفنتانیل قوی‌ترین مسکن مخدر است که برای انسان‌ها در دسترس است. اگرچه داروهای مخدر قوی‌تری هم وجود دارد، اما آنها تنها برای مسائل دامپزشکی تأیید شده‌اند.

از این دارو در جراحی و کنترل درد بعد از عمل برای بیمارانی که دوز بالای بوپرنورفین برای درد مزمن مصرف می‌کنند، استفاده می‌شود. زیرا تنها دارویی که قدرت و میل برای جابجایی این دارو از گیرنده‌های مخدری در سیستم اعصاب مرکزی را دارد، همین سوفنتانیل است.

مکانیسم اثر سوفنتانیل

سوفنتانیل می‌تواند باعث افزایش آستانه درد و تغییر در ادراک درد شود. این کار را از طریق باز شدن کانال‌های پتاسیم و مهار کانال‌های کلسیم انجام می‌دهد و همچنین می‌تواند مسیرهای درد را مهار کند.

فارماکوکینتیک سوفنتانیل

سوفنتانیل به آسانی از سد خونی – مغزی عبور می‌کند. این دارو می‌تواند در بافت‌های چربی تجمع پیدا کند که ممکن است باعث شود تأثیر آن طولانی‌تر شود. متابولیسم دارو عمدتاً در کبد انجام می‌شود و نیمه عمر آن تقریباً 2.7 ساعت است. زمان شروع اثر دارو حدود 1 تا 1.6 دقیقه بعد از تزریق وریدی است. این دارو به شدت به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود.

موارد و مقدار مصرف سوفنتانیل

الف) به عنوان داروی کمکی برای بیهوشی عمومی.

بزرگسالان: مقدار 1 تا 8 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، همراه با اکسید نیترو و اکسیژن، به‌صورت وریدی تزریق می‌شود. دوز نگهدارنده در صورت نیاز 10 تا 50 میکروگرم است.

ب) به عنوان بیهوش کننده اصلی.

• بزرگسالان: مقدار 8 تا 30 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، همراه با اکسیژن 100 درصد و یک داروی شل‌کننده عضلانی، به‌صورت وریدی تزریق می‌شود. دوز نگهدارنده 25 تا 50 میکروگرم است.
• کودکان: مقدار 10 تا 25 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم همراه با اکسیژن 100 درصد و یک داروی شل‌کننده عضلانی، به‌صورت وریدی تزریق می‌شود. دوز نگهدارنده حداکثر 25 تا 50 میکروگرم است.

عوارض جانبی سوفنتانیل

عوارض جانبی رایج و مهم سوفنتانیل شامل کاهش ضربان قلب، افت فشار خون و مشکلات تنفسی در حین و بعد از جراحی هستند. سایر اثرات عبارتند از:

• اعصاب مرکزی: لرز، خواب‌آلودگی.
• قلبی – عروقی: آریتمی، افزایش یا کاهش ضربان قلب، افت یا افزایش فشار خون.
• عضلانی – اسکلتی: حرکات غیرارادی عضلات در حین جراحی.
• پوست: خارش و قرمزی.
• دستگاه گوارش: تهوع و استفراغ.

“`html

• تنفسی: آپنه، اسپاسم ریوی، سفتی دیواره قفسه سینه.

توجه: اگر شما حساسیت شدید، تشنج یا مشکلات خطرناک قلبی دارید، باید فورا مصرف این دارو را متوقف کنید.

تداخلات دارویی سوفنتانیل

اگر شما همزمان با داروهایی که بر سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند مانند مواد مخدر، داروهای آرامبخش و خواب‌آور، آنتی‌هیستامین‌ها و الکل، سوفنتانیل را مصرف کنید، اثرات تنفسی و آرامبخشی این دارو بیشتر می‌شود.

استفاده از سایمیتیدین به همراه سوفنتانیل ممکن است اثرات تنفسی و عصبی را افزایش دهد و باعث گیجی، مشکل در تشخیص مکان، آپنه و حتی تشنج شود. بنابراین، ممکن است نیاز به کاهش دوز سوفنتانیل باشد.

• استفاده همزمان از آنتی‌کولینرژیک‌ها می‌تواند باعث مشکلات روده‌ای شود.
• بیمارانی که به این دارو وابسته‌اند، در صورتی که دوز بالایی از داروی دیگر (آگونیست-آنتاگونیست مخدر) یا یک دوز از داروی آنتاگونیست مخدر مصرف کنند، ممکن است دچار علائم جدی قطع مصرف شوند.
• اگر سوفنتانیل با داروهای بیهوشی ترکیب شود، ممکن است مشکلات قلبی-عروقی زیادی به وجود آید.
• اکسید نیترو در صورتی که با دوز زیاد سوفنتانیل مصرف شود، می‌تواند مشکلات قلبی-عروقی ایجاد کند.

استفاده از پانکرونیوم همراه با سوفنتانیل و اکسیژن ممکن است ضربان قلب را افزایش دهد و به دوز مصرفی بستگی دارد. در این حالت بهتر است از دوز متوسط پانکرونیوم یا داروهای کمتر قوی استفاده شود. همچنین، اثر پانکرونیوم در بیمارانی که اکسید نیترو و سوفنتانیل مصرف می‌کنند، ممکن است کاهش یابد.

سوفنتانیل ممکن است باعث سفتی عضلانی به ویژه سفتی عضلات صاف شده که میزان آن به دوز مصرفی بستگی دارد. در صورتی که همزمان مصرف شود، باید یک داروی مناسب برای آرام کردن عضلات انتخاب گردد.

بتابلاکرها ممکن است نیاز به دوز بیشتری از سوفنتانیل را کاهش دهند و بهتر است در صورت استفاده از این داروها قبل از عمل، دوز کمتری تجویز شود.

مسمومیت با سوفنتانیل و درمان آن

تظاهرات بالینی: تجربه در مورد مسمومیت حاد با سوفنتانیل کم است، اما به طور کلی علائم آن شبیه به سایر مخدرهاست، با این تفاوت که مشکلات قلبی-عروقی ناشی از آن کمتر از دیگر مخدرهاست. رایج‌ترین علائم و نشانه‌های مصرف زیاد شامل ضعف تنفسی و عصبی و همچنین تنگی مردمک‌ها می‌باشد. دیگر علائم حاد شامل فشار خون کم، کاهش ضربان قلب، کاهش دمای بدن، شوک، آپنه، ایست قلبی، افت گردش خون، ورم ریه و تشنجات است.

درمان: ابتدایی‌ترین اقدام ایجاد تنفس کافی از طریق باز کردن مجرای هوایی و تهویه است. می‌توان از آنتاگونیست‌های مخدر (مانند نالوکسان) برای بهبود تنفس استفاده کرد. چون اثر نالوکسان کوتاه‌تر از سوفنتانیل است، ممکن است نیاز به تکرار مصرف نالوکسان باشد. انتظار می‌رود نالوکسان تنها در موارد کمبود شدید تنفسی یا مشکلات قلبی-عروقی تجویز شود. همچنین باید علائم بالینی به دقت بررسی شود.

درمان علامتی و حمایتی (مانند پشتیبانی از تنفس و اصلاح عدم تعادل مایعات و الکترولیت‌ها) ضروری است و باید علائم حیاتی و وضعیت نورولوژیک بیمار به دقت تحت نظر قرار گیرد.

هشدارها در مورد داروی سوفنتانیل

1- اگر شما مشکلی در کارکرد کبد دارید، باید با احتیاط از سوفنتانیل استفاده شود.
2- داروهای مخدر می‌توانند باعث بروز مشکلات تنفسی بیشتری شوند.
3- در بیماران
“““html

سالخوردگان، بیماران بسیار بیمار و همچنین کودکان جوان باید در مصرف این دارو بسیار احتیاط کنند؛ زیرا ممکن است علائم تنفسی ایجاد شود.
4. هنگام تجویز این دارو، باید امکانات لازم برای کنترل علائم مسمومیت احتمالی با آن، مانند داروهای ضد مخدر در دسترس باشد.
5. مقدار دارو برای هر بیمار باید به طور جداگانه و با توجه به سن، وزن، اندازه بدن، وضعیت سلامتی و داروهای همزمانی که مصرف می‌کند، تعیین شود.
6. این دارو ممکن است باعث سختی در تنفس عضلات قفسه سینه و شکم شود.
7. تزریق وریدی این دارو باید به آرامی و در مدت حداقل ۲ تا ۱ دقیقه انجام شود.
8. با اینکه مصرف بنزودیازپین‌ها ممکن است بیهوشی را بهتر کند، اما احتمال افزایش مشکلات تنفسی و یا افت فشار خون باید در نظر گرفته شود.
9. مصرف مداوم این دارو ممکن است به تحمل در برابر آن منجر شود. این دارو مانند دیگر مسکن‌های مخدر می‌تواند باعث وابستگی و اعتیاد شود.

توصیه‌های دارویی سوفنتانیل

1- تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف این دارو، اگر سرگیجه، خواب‌آلودگی، منگی یا تاری دید رخ داد، باید احتیاط کرد.
2- تا ۲۴ ساعت پس از مصرف، از مصرف الکل و دیگر داروهای مضعف CNS خودداری شود، مگر اینکه پزشک به طور خاص تجویز کرده باشد.

علاوه بر نکات مربوط به همه داروهای مخدر، رعایت موارد زیر نیز توصیه می‌شود:
1- تجویز سوفنتانیل باید فقط توسط افرادی که در استفاده از داروهای بیهوش کننده وریدی آموزش دیده‌اند، انجام شود.
2- در صورت مصرف بیش از ۸ میکروگرم، استفاده از پشتیبانی تنفسی بعد از عمل جراحی و مراقبت دقیق بیمار ضروری است (به خاطر مشکلات تنفسی بعد از عمل).
3- سوفنتانیل نسبت به فنتانیل اثر سریع‌تری دارد اما مدت اثر آن کمتر است.
4- دوز بالا ممکن است باعث سفتی عضلات شود و این مشکل می‌تواند با داروهای بلوک‌کننده عصبی- عضلانی درمان شود.
5- در بیمارانی که وزنشان بیش از ۲۰ درصد وزن ایده‌آل است، مقدار دارو باید بر اساس وزن ایده‌آل محاسبه شود.

نکات قابل توصیه به بیمار هنگام مصرف سوفنتانیل

• به همراهان بیمار توصیه کنید که وضعیت او را به دقت زیر نظر داشته باشند.
• استفاده در سالمندان: برای سالمندان معمولاً دوز کمتری تجویز می‌شود، زیرا به اثرات دارو حساس‌تر هستند.
• استفاده در کودکان: ایمنی و اثرگذاری این دارو فقط در تعدادی محدود از کودکان زیر دو سال بررسی شده است.

اثر سوفنتانیل بر آزمایش‌های تشخیصی

این دارو ممکن است باعث افزایش غلظت آمیلاز و لیپاز در خون و همچنین غلظت سرمی پرولاکتین شود.

شرایط نگهداری سوفنتانیل

این دارو باید در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد، دور از یخ زدگی و نور نگهداری شود.

بیشتر بخوانید:

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله رضیم