“`html
بیماری مشمشه چیست ؟
مشمشه از زمان‌های خیلی قدیم شناخته شده و تا آنجا که بقراط آن را به عنوان بیماری خطرناک اسب‌سانان توصیف کرد، همیشه به عنوان یکی از مهمترین بیماری‌های تک‌سمیان مطرح بوده است.
قبل از انقلاب صنعتی، که از تک‌سمیان به عنوان وسایل حمل و نقل و باربری استفاده می‌شد و نقش مهمی در قواهای نظامی داشتند، مشمشه از شیوع بالایی برخوردار بود.
به‌گونه‌ای که در گذشته، علاوه بر وقوع طبیعی بیماری در تک‌سمیان و انسان‌ها، از باکتری عامل مشمشه به عنوان سلاح میکروبی در جنگ‌های جهانی نیز استفاده شده است.
از زمان‌های قدیم، مشمشه به عنوان یک بیماری مهم مشترک بین انسان و دام در بین دامپزشکان و کسانی که از اسب‌ها مراقبت می‌کردند، دیده می‌شد.
اما در سال‌های اخیر با اجرای برنامه‌های کنترل و ریشه‌کنی این بیماری در حیوانات توسط دامپزشکی کشورها، میزان شیوع جهانی آن در حیوانات به مقدار زیادی کاهش یافته و موارد نادری از بیماری در انسان‌ها گزارش شده است.
نشانه‌های بیماری مشمشه :
بطور کلی، مشمشه به سه شکل بالینی دیده می‌شود: شکل پوستی (بیماری فارسی یا سراجه با بروز ندول‌ها و زخم‌های پوستی)، شکل نازال (درگیری قسمت بالایی دستگاه تنفسی و بروز زخم‌های بینی) و شکل ریوی (ابتلای قسمت پایینی دستگاه تنفسی).
روند بیماری در تک‌سمیان می‌تواند به سه شکل حاد (با علائم شدید تنفسی، تورم غدد لنفاوی)، مزمن (با علائم بیماری در پوست و بینی) و مخفی (بدون علائم بالینی و تنها ابتلا به ریه‌ها) بروز کند. شکل حاد بیماری بیشتر در الاغ و قاطر اتفاق می‌افتد و نشانه‌های آن شامل تب بالا و علائم تنفسی است.
در اسب، معمولاً بیماری به شکل مزمن بوده و حیوانات آلوده می‌توانند چندین سال زنده بمانند. شکل‌های نازالی و ریوی مشمشه اغلب به صورت حاد بروز می‌کنند اما شکل پوستی (فارسی) معمولاً روند مزمن دارد.
ظاهر شدن دانه (ندول)ها و زخم‌ها در بینی باعث ترشحاتی زرد چسبناک از مجاری بینی می‌شود و جای زخم‌ها به صورت ستاره‌ای پس از بهبود باقی می‌مانند. با ایجاد ندول‌های ریوی، سرفه افزایش می‌یابد و حیوان هر روز ضعیف‌تر می‌شود.
عروق لنفاوی در شکل پوستی مشمشه بزرگ و گرد شده و در امتداد آنها ندول‌های آبسه‌ای ایجاد می‌شود که به مرور زمان زخم می‌شوند و چرخ زرد از آنها خارج می‌گردد. معمولاً ندول‌های آبسه‌ای در احشاء داخلی حیوان آلوده، مانند کبد و طحال نیز ایجاد می‌شوند که منجر به لاغری و مرگ حیوان می‌گردند.
مشمشه در انسان می‌تواند به اشکال بالینی موضعی، ریوی، سپتی‌سمی، منتشر و مزمن ظهور کند و ممکن است یک فرم بیماری به اشکال دیگر پیشرفت کند.
نشانه‌های عمومی متداول بیماری عبارت است از
- تب
- لرز
- سردرد شدید
- بی‌قراری
- کسالت
- دردهای عضلانی
- سرگیجه
- تهوع
- استفراغ
- اسهال
- تنفس سریع
- تعریق
احتمال بروز دانه‌ها و بثورات جلدی و سرباز کردن آنها در هر نقطه از بدن بیمار وجود دارد. انتشار عفونت به اندام‌های داخلی موجب بروز آبسه‌هایی در اندام‌های مختلف بدن می‌گردد.
علت شیوع بیماری مشمشه:
جانوران آلوده یا حاملینی که در ظاهر تندرست هستند و از بیماری جان به در برده‌اند، عمده‌ترین منابع عفونت به حساب می‌آیند. روش انتشار آلودگی به این صورت است که آسیب‌ها و ضایعات ششی درون برونشیول‌ها موجب عفونی شدن راه‌های تنفسی بالایی می‌شوند که با دفع شدن، امکان انتشار و انتقال آن فراهم خواهد شد.
انتشار بیماری بیشتر از طریق بلع مواد غذائی آلوده رخ می‌دهد و در این زمینه آبخوری‌های مشترک و آلوده نقش بسزایی دارند.
تماس مستقیم پوست با پوست آلوده و وسایل تیمار (مانند غشو) اگرچه ممکن است خطر آفرین باشد، گاهی اوقات موجب ایجاد بیماری پیشرونده می‌شود. همچنین انتشار بیماری از راه استنشاقی نیز ممکن است رخ دهد.
“““html
اتفاق بیافتد ولی این نوع آلودگی به‌ندرت در شرایط طبیعی رخ می‌دهد.
تشخیص مشمشه:
به خاطر شباهت علائم بالینی بیماری مشمشه با برخی بیماری‌های دیگر، نمی‌توان فقط با توجه به نشانه‌های بالینی به‌طور قطع این بیماری را تشخیص داد. بنابراین برای شناسایی بیماری نیاز است که از آزمایش‌های مشخصی استفاده شود.
کنترل و پیشگیری بیماری مشمشه
تا کنون هیچ دارویی برای درمان قطعی حیوانات مبتلا به مشمشه یا هیچ واکسن مؤثری برای پیشگیری از آن وجود ندارد. بنابراین، مهمترین راه‌های کنترل و مبارزه با این بیماری شامل شناسایی مشکلات بالینی و حذف حیوانات آلوده است. همچنین رعایت بهداشت مانند ضدعفونی کردن محیط، محل نگهداری حیوانات و تجهیزات نیز بسیار ضروری است.
کشورهای زیادی موفق شده‌اند با رعایت این موارد مشمشه را ریشه‌کن کنند، اما اگر قوانین بهداشتی رعایت نشود و اسب‌ها به طور غیرمنظم جابجا شوند، همیشه خطر شیوع مشمشه بخصوص در مناطقی که قبلاً عاری از این بیماری بوده‌اند، وجود دارد.
در ایران، برای کنترل این بیماری، هر سال حدود 17000 مورد از حیوانات توسط سازمان دامپزشکی کشور مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
تست مشمشه:
در این آزمایش از مایع مخصوصی به نام مالئین استفاده می‌شود که از میکروب مشمشه تهیه شده است. برای این کار یک دهم سی سی از مالئین رقیق‌شده را در زیر پلک پایینی چشم چپ اسب تزریق می‌کنند. اگر تزریق به درستی انجام شود، برآمدگی به اندازه یک عدس به وجود می‌آید.
نتیجه تست بعد از 48 ساعت خوانده می‌شود و در این مدت بهتر است حیوان در محیطی تمیز و دور از گرد و غبار نگهداری شود. در روز قرائت تست، اگر هیچ نوع واکنشی در چشم حیوان مشاهده نشود، نتیجه تست منفی است. اما اگر تورم و قرمزی در قسمت چشم دیده شود، حیوان مشکوک تلقی می‌گردد. و اگر علاوه بر این‌ها، ترشحات غلیظ و زردرنگ از بینی و ریزش آب از چشم مشاهده شود، حیوان بیمار شناسایی شده و باید جدا شود و در اسرع وقت از بین برود.
وضعیت آلودگی مشمشه در منطقه خاورمیانه چگونه است؟
آخرین شیوع مشمشه در اسب‌ها در سال 2010 در کشورهایی نظیر بحرین، کویت، سوریه و لبنان اتفاق افتاد. سازمان جهانی بهداشت دام اعلام کرده که بیماری مشمشه در خاورمیانه در حال گسترش است و آن را در دسته بیماری‌های نوظهور قرار داده است.
راه‌های انتقال بیماری مشمشه به حیوان:
گاوها، الاغ‌ها و قاطرها میزبان‌های اصلی باکتری مشمشه هستند. الاغ‌ها بسیار حساس‌اند و بیشتر در معرض شکل حاد بیماری قرار دارند. اما اسب‌ها کمی مقاوم‌تر هستند و بیشتر به شکل مزمن و پنهان دچار مشمشه می‌شوند. قاطرها و نتاج آنها هم می‌توانند هر دو نوع حاد و مزمن بیماری را نشان دهند.
این بیماری همچنین در حیواناتی مانند شتر، گربه‌سانان (مثل شیر و پلنگ)، خرس‌ها، گرگ‌ها، سگ‌ها و نشخوارکنندگان کوچک (مانند گوسفند و بز) نیز دیده شده است. گوشتخواران وحشی، به‌ویژه گربه‌های وحشی که در نزدیکی حیوانات آلوده زندگی می‌کنند یا از لاشه‌های آلوده تغذیه می‌کنند، ممکن است به مشمشه مبتلا شوند. خوکچه‌های هندی و هامسترها نیز که از آزمایشات حساس‌اند، در خطر هستند.
انسان‌ها به عنوان میزبان‌های تصادفی این بیماری محسوب می‌شوند و انتقال آلودگی به انسان حتی با تماس نزدیک و مکرر با حیوانات ممکن است.
“““html
مشمشه به طور نادر در انسان‌ها دیده می‌شود. اما این بیماری می‌تواند بسیار خطرناک باشد و در صورت درمان نشدن، ممکن است منجر به مرگ افراد شود. با اینکه امروزه ابتلا به مشمشه در انسان‌ها بسیار کم است، اما افرادی که با حیوانات آلوده در تماس نزدیک هستند یا در آزمایشگاه‌ها کار می‌کنند ممکن است در خطر باشند.
علائم و روش انتقال بیماری به انسان :
این بیماری از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا بافت‌های آنها به انسان منتقل می‌شود. مشمشه می‌تواند باعث عفونت‌های شدید تنفسی و حتی مرگ شود. علائم شامل تب، دردهای عضلانی، درد در مفاصل و ذات‌الریه است. همچنین ممکن است فرد دچار وجود چرک در خون شود.
راه‌های انتقال مشمشه به حیوان و انسان :
ترشحات بینی و جراحات پوستی می‌توانند باکتری بورسولدرینیا مالئی را داشته باشند و به راحتی از طریق اشیاء و محیط پخش شوند. این بیماری از حیوانی به حیوان دیگر از طریق تماس نزدیک، استنشاق یا خوردن مواد آلوده (غذا و آب مشترک) منتقل می‌شود. در تک‌سُم‌داران، اصلی‌ترین راه انتقال، از طریق غشای مخاطی دهان و بینی و همچنین از طریق نوشیدن یا خوردن آب و غذای آلوده است. باکتری همچنین می‌تواند از طریق ابزار و وسایل آلوده مانند لوازم دامپزشکی یا لوازم مربوط به اسب منتقل شود. گاهی نیز ممکن است با استنشاق آلودگی‌ها، افراد به طور نادر به بیماری مبتلا شوند.
حیوانات آلوده یا سلامتی به ظاهر خوب، از مهمترین منابع انتقال مشمشه هستند. حیواناتی که علائم بیمار ندارند، معمولاً بیشتر در انتقال بیماری نقش دارند. عوامل خطر ساز در ابتلا به مشمشه شامل تغذیه نامناسب، شرایط بهداشتی ضعیف، تراکم زیاد حیوانات و عوامل استرس‌زا هستند.
معمولاً ابتلا به مشمشه در انسان یک مسأله شغلی است و بیشتر از طریق زخم‌های پوستی منتقل می‌شود. همچنین، انتقال مشمشه از طریق استنشاق یا تماس مستقیم با بینی یا دهان نیز ممکن است. انتقال بیماری از انسان به انسان بسیار نادر است. بنابراین بلعیدن آب یا غذای آلوده یک راه مهم انتقال بیماری نیست.
کنترل بیماری مشمشه :
متأسفانه برای این بیماری واکسنی وجود ندارد و روش‌های پیشگیری شامل رعایت شدید پروتکل‌های قرنطینه و جلوگیری از آمد و رفت دام‌هایی است که سلامتی آنها مشخص نیست.
اسب‌هایی که توسط کارشناسان دامپزشکی آزمایش شده‌اند، دارای برگه گواهی سلامت هستند که وضعیت سلامتی آنها را تأیید می‌کند. آزمایش مالئین باید هر ۳ هفته یکبار انجام شود تا زمانی که هیچ مورد مثبتی در سه آزمایش متوالی مشاهده نشود. باید به سرعت اسب‌های آلوده را جدا و معدوم کرد. اقدامات بهداشتی زیر باید بعد از شناسایی دام آلوده انجام شود:
- سوزاندن وسایل شخصی و تجهیزات درمانی دام.
- ضدعفونی کردن محل نگهداری اسب‌ها با مواد مناسب، مانند سود سوزآور، بعد از دفن فضولات و گند زایی.
- معدوم کردن حیوانات آلوده به دلایل بهداشتی باید طوری انجام گردد که تماس با آنها در حد امکان کاهش یابد.
- محل دفن لاشه باید از قبل آماده شود و باید دور از کانال‌های آب باشد.
“`
آب، چشمه، کاریز و دیگر مسیرهای عمومی باید در دسترس باشند.
بیماری مشمشه در حال حاضر در کشورهای آمریکای شمالی از بین رفته است، اما هنوز در برخی مناطق دیگر جهان مانند آسیای صغیر، آسیا و آفریقا وجود دارد. با توجه به اینکه این روزها پرورش و نگهداری اسب به ویژه به روش‌های فشرده در حال رشد است و انتقال دام‌ها به مکان‌های مختلف بیشتر از گذشته شده، پیدایش و انتشار بیماری مشمشه در این جمعیت‌ها دور از انتظار نیست.
در چنین شرایطی، احتمال مرگ و میر بسیار بالا خواهد رفت و فقط تعداد کمی از حیواناتی که به ظاهر بهبود یافته‌اند (حاملین) باقی خواهند ماند. در برخی موارد، ممکن است تعدادی از حیوانات به طور کامل بهبود یابند.
بیشتر بخوانید :
کاربر عزیز، اگر این مطلب برای شما مفید بود، لطفاً لایک کنید یا اگر راهکار دیگری دارید، آن را با دیگر کاربران مجله رضیم به اشتراک بگذارید.
تهیه و گردآوری مجله رضیم
جهان باورصاد