پاسخ به سوالات رایج در مورد رادیوتراپی (پرتو درمانی) (2 نکته مهم)
“`html
هر آنچه باید در مورد رادیو تراپی یا پرتو درمانی دانست
رادیو تراپی روشی برای درمان سرطان است و همچنین به صورت محدود برای بیماری های تیروئید، اختلالات خونی و رشدهای غیرسرطانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این درمان به طور خاص بر روی تومورها اثر می‌گذارد و تمرکز آن روی مناطق خاصی از بدن است.
رادیو تراپی یا پرتو درمانی چیست؟
رادیو تراپی از امواج رادیویی برای درمان سرطان و تومورها و همچنین سایر بیماری‌ها استفاده می‌کند. در واقع، “رادیو” به معنای امواج انرژی است، مانند نور یا گرما. نوع رادیویی که در درمان سرطان استفاده میشود، نوعی با انرژی بالا به نام “یونی کردن رادیویی” است.
نحوه عملکرد رادیو در درمان سرطان پیچیده است و هنوز در حال تحقیق است، اما به طور ساده می‌توان گفت که این امواج به ساختار DNA سلول‌های سرطانی آسیب می‌زنند و این کار باعث متوقف شدن رشد و تقسیم آنها میشود و حتی می‌تواند آنها را از بین ببرد.
رادیو درمانی گاهی به تنهایی استفاده میشود و در بعضی مواقع در کنار سایر درمان‌های سرطان، مانند شیمی درمانی، به کار می‌رود، زمانی که پزشک متخصص تشخیص دهد که استفاده همزمان از چند روش می‌تواند بهتر عمل کند. تقریباً شصت درصد بیماران سرطانی در آمریکا از رادیو درمانی بهره‌مند می‌شوند.
انواع رادیو درمانی یا پرتو درمانی کدام است؟
دو نوع رادیو درمانی وجود دارد:
- رادیو تراپی خارجی که در اینجا پرتوی رادیویی بر روی درمان نواحی خاص، با یک دستگاه بیرونی متمرکز میشود.
- رادیو درمانی داخلی مانند براکی تراپی که ماده رادیواکتیو در نزدیکی یا در محل تومور به صورت موقت یا دائمی قرار داده میشود.
شکل های مختلف رادیو تراپی خارجی چگونه است؟
این نوع رادیو تراپی به صورت ویژه‌ای برای انواع خاصی از تومورها استفاده میشود. برای مثال، اشعه X با انرژی بالا می‌تواند به عمق تومورهای سرطانی نفوذ کند. همواره پیشرفت‌هایی در نحوه متمرکز شدن رادیو تراپی خارجی برای دستیابی به بهترین نتیجه و کاهش ریسک‌ها در این زمینه انجام میشود.
رادیو تراپی خارجی رایج‌ترین شکل استفاده شده از رادیو تراپی است. از سوی دیگر، رادیو تراپی داخلی ممکن است به علت محدودیت‌های خاص، بافت‌های سالم اطراف تومور را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
نحوه عمل و اجرای انواع پرتو درمانی خارجی و داخلی
در ابتدا، یک پزشک متخصص سرطان (آنکولوژیست) درباره مقدار و نوع امواج رادیو تصمیم می‌گیرد. این عمل معمولاً در چند جلسه در طول چند هفته انجام میشود. بسیاری از بیماران هفته‌ای پنج جلسه درمان دارند، اما این تعداد ممکن است بسته به مرحله سرطان متفاوت باشد.
بیمار قبل از شروع درمان، به یک سی تی اسکن می‌رود تا محل دقیق و اندازه تومور مشخص شود. برای اطمینان از اینکه رادیو درمانی به درستی هدف‌گذاری شود، یک نشانه کوچک اما دائمی روی پوست گذاشته میشود.
انواع مختلف رادیو تراپی در چه روش های متفاوتی اجرا می‌شوند؟
در رادیو تراپی خارجی، از دستگاهی به نام شتاب‌دهنده خطی استفاده میشود که از اشعه X در یک محدوده خاص انرژی بهره می‌برد. دستگاه‌های دیگری نیز وجود دارند که از انواع دیگر انرژی، مانند اشعه‌های الکترونی، پروتونی و گاما با ترکیبی از این‌ها استفاده می‌کنند.
بیمار زیر دستگاه دراز می‌کشد و یک تکنسین که در بیرون اتاق است، دستگاه را کنترل می‌کند. دستگاهی برای ارتباط وجود دارد تا بیمار و تکنسین بتوانند با هم صحبت کنند. تکنسین از طریق دوربین بیمار را نظارت خواهد کرد.
فرآیند رادیو تراپی معمولاً بسیار سریع و بدون درد است و بیمار می‌تواند بعد از پایان جلسه به خانه برگردد. روش‌های مختلفی وجود دارد مانند رادیو درمانی تصویری که در بین جلسات برای حفظ دقت درمان انجام میشود یا جراحی استریوتاکتیک که از چندین پرتو کوچک برای افزایش دقت دوز درمان استفاده می‌کند.
رادیو تراپی یا پرتو درمانی داخلی شامل قرار دادن تیوب‌های فلزی، کابل‌ها یا دانه‌هایی است که می‌تواند بدون جراحی درون بدن بیمار قرار گیرد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی برای قرار دادن این مواد وجود داشته باشد.
“““html
ایمپلنتی که در نزدیکی توده سرطانی قرار می‌گیرد، می‌تواند در بدن بیمار به مدت‌های مختلفی باقی بماند. این زمان ممکن است از چند دقیقه آغاز شده و حتی تا آخر عمر بیمار ادامه یابد.
بیمار نیاز دارد تا در بیمارستان بماند زیرا این ایمپلنت ممکن است خطر انتقال پرتو به دیگران را داشته باشد. اما ایمپلنت‌های دائمی که دوزهای کمی از رادیو درمانی آزاد می‌کنند، برای اطرافیان بیمار ضرری ندارند.
کاربردهای پرتو درمانی چیست؟
برخی سرطان‌ها که به یک ناحیه خاص محدودشده‌اند، می‌توانند به رادیو درمانی جواب دهند. این به امواج رادیویی اجازه می‌دهد که به طور دقیق بافت سرطانی را هدف قرار دهند.
به طور معکوس، بعضی از انواع سرطان‌ها مانند لوسمی یا لنفوم هم می‌توانند با رادیو درمانی درمان شوند. به عنوان مثال، این درمان ممکن است به تنهایی برای سرطان پروستات یا تومور حنجره استفاده شود.
در کنار جراحی، رادیو درمانی می‌تواند قبل یا حین عمل جراحی برای کوچک کردن تومور انجام شود و یا بعد از جراحی برای کاهش خطر باقیماندن سلول‌های سرطانی موثر باشد.
به همراه شیمی درمانی، این درمان می‌تواند نیاز به جراحی را کاهش دهد. تومورهای بدخیم مثل تومورهای پستان، مری، ریه یا انتهای روده بزرگ ممکن است با این سه روش درمان شوند.
رادیو درمانی تسکینی چیست؟
علاوه بر کمک به توقف یا درمان سرطان، رادیو درمانی می‌تواند برای درمان علائم بیمارانی که سرطان آنها پیشرفت کرده و درمان نشده است، استفاده شود. این نوع رادیو درمانی که به آن تسکینی گفته میشود، می‌تواند به کاهش اندازه tumors و درد ناشی از آنها کمک کند.
کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان می‌تواند با این روش بهبود یابد. به عنوان مثال، سرطان استخوان یکی از انواع سرطانی است که از محل اصلی خود مانند روده، سینه یا پروستات گسترش یافته است.
اگرچه سرطان با امواج رادیویی به طور مستقیم درمان نمی‌شود، این امواج می‌توانند به جلوگیری از ایجاد سرطان استخوانی دردناک کمک کرده و با تقویت استخوان‌های تضعیف شده، درد را کم کنند. اما رادیو درمانی همیشه برای کاربرد تسکینی مناسب نیست و معمولاً همراه با سایر روش‌های درمان و تسکین استفاده میشود.
نمونه‌های دیگر رادیو درمانی تسکینی عبارتند از:
- کاهش فشار یا انسداد ناشی از کوچک شدن اندازه تومور
- درمان علائم سرطان مغز مانند سردرد، حالت تهوع و سرگیجه
- کاهش علائم سرطان ریه مانند درد قفسه سینه و مشکلات تنفسی، کنترل تومورهای شکسته، خونریزی و عفونت‌ها
- کوچک کردن انسداد ناشی از تومورهایی که در سرطان‌های سر و گردن می‌توانند باعث انسداد شوند.
آیا درمان سرطان با پرتو درمانی ممکن است؟
دوزهای رادیو درمانی بستگی به اندازه‌گیری مقدار انرژی جذب‌شده در کیلوگرم جرم بدن دارد که تحت تأثیر رادیو درمانی قرار می‌گیرد. مثلاً یک ژول انرژی در ازای یک کیلوگرم جرم.
پزشکان رادیو درمانی را به گونه‌ای ارائه می‌دهند که مقدار امواج رادیویی تحت کنترل باشد. هر دو دوز مشخص و انباشته شده می‌تواند خطر عوارض جانبی طولانی‌مدت و انواع مختلف سرطان را تحت تأثیر قرار دهد.
متخصصین بهداشت که در ارائه یا مجاورت رادیو درمانی فعالیت می‌کنند، باید تدابیر ایمنی را برای کاهش تماس با امواج رادیویی اتخاذ کنند. همانند هر درمان پزشکی دیگری، افرادی که تصمیم به ادامه رادیو درمانی می‌گیرند باید بدانند که مزایای احتمالی این درمان از خطرات آن بیشتر است.
هدف رادیو درمانی این است که حداکثر فایده را با کمترین خطر ممکن فراهم کند. این شامل انتخاب محل دقیق، زاویه رادیو درمانی و تعیین دوز بهینه میشود.
رادیو درمانی ممکن است شامل تیم‌های مراقبتی مختلفی مانند آنکولوژیست‌ها، متخصصان رادیولوژی، پرستاران، تکنسین‌های رادیوگرافی و دیگران باشد. بسته به وضعیت بیمار، ممکن است چندین جلسه رادیو درمانی مورد نیاز باشد.
ملاحظات در مورد نوع، مکان و اندازه سرطان و همچنین فاصله تومور از بافت‌های سالم در این فرآیند بسیار حائز اهمیت است.
“““html
و اندام‌هایی که به امواج رادیویی حساس هستند، نیاز به بررسی دارند. برای رسیدن به هدف درمان و با در نظر گرفتن سلامتی عمومی بیمار و تاریخچه پزشکی او، نیاز به تشکیل پرونده است. معمولاً این فرآیند شامل انجام سی‌تی‌اسکن میشود، اما گاهی از اشعه ایکس، ام‌آرآی و پت‌اسکن نیز بهره‌برداری میشود.
گاهی نیاز است تا از یک محیط متضاد یا نشانه‌های دیگری برای مشخص کردن تومورها استفاده شود، مانند جوهر، تاتو، قالب‌ها یا ماسک‌هایی که به مشخص کردن دقیق منطقه هدف رادیوتراپی کمک می‌کنند. برنامه‌های رادیوتراپی مدرن عموماً با کمک کامپیوتر انجام می‌شوند و به اندازه کافی پیچیده هستند که تصویری سه‌بعدی تولید کنند.
مقایسه رادیو تراپی و شیمی درمانی
رادیو درمانی و شیمی درمانی روش‌های متفاوتی برای درمان سرطان هستند. این دو ممکن است به طور همزمان استفاده شوند یا پزشک ممکن است یکی از آنها را بسته به نیاز درمان انتخاب کند.
شیمی درمانی به معنای تزریق مواد کشنده به سلول‌های سرطانی از طریق خون است، در حالی که رادیو درمانی بر روی ناحیه مشخصی از بدن یا تومور خاص تمرکز دارد.
شیمی درمانی قبل از رادیو تراپی می‌تواند کمک کند تا اندازه تومور کوچک‌تر شود، که این امر باعث میشود تا درمان رادیو تراپی تأثیر بیشتری داشته باشد.
اگر شیمی درمانی بعد از رادیو تراپی استفاده شود، می‌تواند به پیشگیری از بازگشت تومورهایی که از بین رفته‌اند کمک کند. شیمی درمانی با کشتن سلول‌های سرطانی که از تومور اصلی منشأ گرفته‌اند، این هدف را دنبال می‌کند.
اگر یک پزشک متخصص سرطان هر دو درمان را به طور همزمان تجویز کند، به آن شیمی – رادیو درمانی می‌گویند. این روش می‌تواند تأثیر رادیو تراپی بر سرطان را افزایش دهد، هرچند که ممکن است عوارض جانبی بیشتری نیز ایجاد کند.
در مقایسه با شیمی درمانی، رادیو تراپی در درمان تومورهایی که به نواحی دیگر بدن گسترش یافته‌اند، مؤثر نیست. اما رادیو تراپی تأثیر بیشتری دارد اگر بتواند اندازه تومورها را کوچک‌تر کند.
فواید رادیو تراپی چیست؟
در صورتی که رادیو تراپی برای شما تجویز شده باشد، فواید آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که جلسات رادیو تراپی تأثیر کمی بر روی برنامه‌های روزانه آنها دارد.
این جلسات معمولاً به صورت سرپایی انجام میشود، بنابراین نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست.
هر جلسه معمولاً کمتر از یک ساعت و حداقل ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
عوارض جانبی رادیوتراپی کدامند؟
رادیوتراپی بسیاری از انواع سرطان‌ها را به طور مؤثر درمان می‌کند. اما همانند سایر درمان‌ها، عوارض جانبی آن برای هر شخص می‌تواند متفاوت باشد و به عواملی چون نوع سرطان، محل آن، دوز رادیوتراپی و وضعیت سلامت عمومی بستگی دارد.
چرا رادیوتراپی باعث بروز عوارض جانبی میشود؟
دوزهای بالای رادیوتراپی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده میشود. عوارض جانبی معمولاً به دلیل آسیب‌دیدن سلول‌ها و بافت‌های سالم در نزدیکی ناحیه درمانی بروز می‌کند. پیشرفت‌های اخیر در رادیوتراپی به افزایش دقت آن انجامیده که به کاهش عوارض جانبی کمک می‌کند. برخی افراد فقط عوارض جانبی خفیفی را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است عوارض بیشتری را تحمل کنند.
واکنش‌ها به رادیوتراپی به طور معمول در هفته‌های دوم یا سوم درمان آغاز می‌شوند و ممکن است پس از چندین هفته از آخرین جلسه درمان به پایان برسند.
آیا گزینه‌های برای جلوگیری از عوارض جانبی وجود دارد؟
بله، اقدامات مراقبت از سلامت می‌توانند به شما کمک کنند تا از بروز عوارض جانبی بسیاری جلوگیری کنید یا آنها را درمان کنید. جلوگیری یا درمان عوارض جانبی یکی از بخش‌های مهم درمان سرطان است. به این اقدامات مراقبت تسکینی یا حمایتی گفته میشود.
عوارض جانبی احتمالی رادیوتراپی
رادیوتراپی یک درمان محلی است، به این معنی که فقط بر ناحیه‌ای که تومور در آن واقع شده تأثیر می‌گذارد. برای مثال، معمولاً بیماران در رادیوتراپی موهای خود را از دست نمی‌دهند، اما اگر رادیوتراپی برای پوست سر انجام شود، ممکن است منجر به ریزش مو شود.
عوارض جانبی رایج رادیو درمانی شامل:
“““html
مشکلات پوست
افرادی که تحت رادیو تراپی قرار گرفته‌اند، ممکن است خشکی، خارش، تاول و پوسته‌پوسته شدن پوست را تجربه کنند. این مشکلات به ناحیه‌ای که رادیو تراپی در آن انجام شده، بستگی دارد. معمولاً این مشکلات بعد از چند هفته از پایان درمان بهبود می‌یابند. اگر وضعیت پوست شما بدتر شود، پزشک ممکن است روش درمان شما را تغییر دهد.
ضعف
ضعف به معنای احساس خستگی و کوفتگی در همه زمان‌هاست. شدت این ضعف معمولاً به برنامه درمانی شما وابسته است. به عنوان مثال، رادیو تراپی همراه با شیمی درمانی ممکن است منجر به ضعف بیشتری شود.
عوارض جانبی طولانی مدت رادیوتراپی
بیشتر عوارض جانبی بعد از پایان درمان برطرف می‌شوند. اما برخی از آنها ممکن است ادامه پیدا کنند، برگردند یا در آینده بدتر شوند. به این موارد “عوارض بعدی” می‌گویند. یکی از مثال‌ها پیشرفت سرطان ثانویه است که نوع جدیدی از سرطان است و از سرطان اولیه به وجود آمده است. احتمال بروز عوارض بعدی پایین است و معمولاً این ریسک کمتر از مزایای درمان سرطان موجود است.
محل خاص عوارض جانبی رادیو تراپی
- بعضی از عوارض جانبی به نوع و ناحیه‌ای که رادیو تراپی در آن انجام میشود، بستگی دارد.
- سر و گردن
- رادیو تراپی در ناحیه سر و گردن ممکن است باعث بروز عوارض زیر شود:
- خشکی دهان
- درد در دهان و لثه‌ها
- مشکل در بلع
- سفتی فک
- احساس تهوع
- ریزش مو
- نوع خاصی از تورم
- پوسیدگی دندان‌ها
- سینه
رادیو تراپی در ناحیه سینه ممکن است باعث بروز عوارض زیر شود:
- مشکل در بلع
- کوتاهی نفس
- درد در سینه یا پستان
- سفتی شانه
- سرفه
- تب
- احساس سنگینی در سینه
تصلب بافت می‌تواند منجر به زخم‌های دائمی از رادیو تراپی شود. آنکولوژیست‌ها می‌دانند که چگونه این خطر را کاهش دهند.
- معده و شکم
رادیو تراپی در معده و شکم ممکن است باعث بروز عوارض زیر شود:
- حالت تهوع و استفراغ
- اسهال
این علائم معمولاً بعد از درمان از بین می‌روند و پزشک شما می‌تواند با تجویز دارو به کنترل این علائم کمک کند. تغییر در رژیم غذایی نیز می‌تواند ناراحتی شما را کاهش دهد.
- لگن
رادیو تراپی در ناحیه لگن ممکن است موجب بروز عوارض زیر شود:
- اسهال
- خونریزی مقعدی
بی‌اختیاری ادرار یکی از علائمی است که ممکن است در برخی افراد ایجاد شود. همچنین، علائم ممکن است در مردان و زنان متفاوت باشد. مشکلات مردان شامل مسائل جنسی و مشکلات زنان شامل تغییرات در قاعدگی است.
بازتابش رادیویی
بازتابش رادیویی نوعی جوش است که به دلیل تشدید تابش آفتاب ایجاد میشود. این عارضه نادر بوده و ممکن است در نتیجه انواع شیمی درمانی و رادیو تراپی‌های خارجی بروز کند. جوش‌ها معمولاً در ناحیه‌ای که تحت رادیو تراپی قرار گرفته، ظاهر می‌شوند. علائم ممکن است شامل قرمزی، حساسیت، تورم و پوسته‌پوسته شدن پوست باشد.
این علائم معمولاً در روزها و هفته‌های اول رادیو تراپی بروز می‌کند، اما ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها بعد نیز ظاهر شود. پزشکان این عارضه را با داروهایی به نام کورتیکوستروئید درمان می‌کنند. به طور نادر، ممکن است شما مجبور شوید تا پایان دوره شیمی درمانی برای درمان پوست خود صبر کنید.
چگونه می‌توان با عوارض جانبی رادیو تراپی مقابله کرد؟
تجربه هر فرد از درمان سرطان متفاوت است. قبل از شروع درمان از تیم مراقبت خود بپرسید که چه عوارض جانبی ممکن است برای شما پیش بیاید.
به گفتگوهای خود با آنها ادامه دهید و زمانی که عوارض جانبی ظاهر یا بدتر شوند، با آنها در میان بگذارید. این کار به تیم درمانی شما کمک می‌کند تا گزینه‌های درمانی مناسب‌تری برای شما ارائه دهند.
همچنین بخوانید:
سایت رضیم
“`
