چرا بعد از خوردن غذا، قند خون کاهش پیدا می کند ؟ (2 نکته مهم)
چرا قند خون بعد از غذا کاهش پیدا می‌کند؟
افت قند خون واکنشی زمانی رخ می‌دهد که بدن به‌طور ناگهانی انسولین زیادی تولید کند، به ویژه بعد از خوردن غذا. انسولین ماده‌ای است که به قند (گلوکز) کمک می‌کند تا از خون وارد سلول‌ها شود.
قند خون انرژی اصلی بدن ماست. زمانی که قند خون کاهش پیدا کند، ممکن است علائمی مانند گیجی، لرزش و احساس اضطراب را تجربه کنیم. برای کاهش احتمال افت قند خون واکنشی، افراد می‌توانند عادات غذایی خوبی داشته باشند، مانند خوردن وعده‌های کوچک و مکرر و کاهش مصرف شیرینی‌جات.
هیپوگلیسمی واکنشی چیست؟
هیپوگلیسمی واکنشی یک حالت نادر است که پزشکان آن را “هیپوگلیسمی غیر دیابتی” می‌نامند. این وقتی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون به زیر 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. معمولاً این مشکل 2 تا 4 ساعت بعد از خوردن غذا ظاهر می‌شود و علائم آن پس از مصرف کربوهیدرات به سرعت کاهش می‌یابد.
چرا قند خون کاهش می‌یابد؟
دانشمندان هنوز علت دقیق کاهش قند خون واکنشی را به طور کامل نمی‌دانند، اما این وضعیت ناشی از وجود بیش از حد انسولین در خون در زمان نامناسب است. برخی از دلایل ممکن شامل موارد زیر است:
- ابتلا به دیابت که تولید انسولین مناسب را برای لوزالمعده سخت می‌کند.
- کمبود آنزیم‌های ضروری در بدن که هضم غذا را دشوار می‌کند.
- عمل جراحی و برداشت قسمتی از معده که باعث می‌شود غذا به سرعت به روده‌ها منتقل شود.
- نوع غذایی که فرد خورده است.
- مصرف داروهای قند خون با دوز نادرست.
- مشکلات گوارشی که زمان حرکات روده را تغییر می‌دهد.
- اختلالات متابولیکی ارثی، مانند هایپرینسولینیسم مرتبط با سندرم هیپوگلیسمی پانکراتوژنیک غیر انسولینومامی (NIPHS). عدم تحمل فروکتوز ارثی نیز می‌تواند به نقص آنزیم‌ها منجر شود.
- مصرف الکل.
- وجود برخی تومورها مانند انسولینوما که از سلول‌های غیرطبیعی تولیدکننده انسولین تشکیل می‌شود.
علائم افت قند خون واکنشی چیست؟
- احساس گرسنگی
- لرزش
- خستگی
- تعریق
- ضعف
- حالت تهوع یا استفراغ
- تغییرات خلق و خو
- اضطراب
- تندتر شدن ضربان قلب
- تحریک‌پذیری
- سردرد
- رنگ پریدگی صورت
- سرگیجه
- سبک شدن سر
- بی‌قراری
- احساس سوزن سوزن شدن در دهان
- از دست دادن کنترل عضلات
- عدم توانایی در تمرکز
- گشاد شدن مردمک‌های چشم
علائم شدید ناشی از افت قند:
- تغییر در رفتار
- لکنت زبان
- حرکت غیرطبیعی
- تاری دید یا دو بینی
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری و غش
چگونه هیپوگلیسمی واکنشی تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص این وضعیت، پزشک میزان قند خون فرد را در حالی که علائم فوق را دارد اندازه‌گیری می‌کند. اگر این علائم بعد از طبیعی شدن قند خون بهبود یابند، می‌توان هیپوگلیسمی واکنشی را تشخیص داد. در این افراد، سطح قند خون معمولاً کمتر از 70 است.
درمان هیپوگلیسمی واکنشی
بیشتر افرادی که دچار هیپوگلیسمی واکنشی هستند نیازی به درمان خاصی ندارند. اما گاهی برای افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند یا زنانی که به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک مبتلا می‌شوند، ممکن است به کمک نیاز داشته باشند.
برای افرادی که با کیستیک (PCOS) دست و پنجه نرم می‌کنند، داروی متفورمین با دوز مناسب تجویز می‌شود. برخی دیگر برای کنترل علائم خود از تغییرات غذایی در طول زندگی بهره می‌برند. در زیر به چند درمان رایج اشاره می‌کنیم:
جراحی: عمل جراحی برای برداشت تومور انسولینوما
داشتن یک رژیم غذایی متعادل: این رژیم باید شامل منبع‌های پروتئین کم چرب و غیر گوشتی، غذاهای سرشار از فیبر (مانند غلات کامل)، میوه‌ها و سبزیجات باشد. همچنین باید از مصرف غذاهای شیرین و کربوهیدرات‌های فرآوری شده، به ویژه با معده خالی، پرهیز کرد.
اجتناب از نوشیدن الکل، به ویژه هنگام خوردن غذا
خوردن چندین وعده کوچک و میان‌وعده در طول روز. فاصله حدود سه ساعت بین هر وعده می‌تواند مفید باشد.
پیروی از قانون “15-15”. این قانون شامل خوردن 15 گرم کربوهیدرات مشخص و اندازه‌گیری قند خون پس از 15 دقیقه است. اگر قند خون زیر 70 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، فرد باید یک وعده دیگر از این کربوهیدرات بخورد. در زیر به برخی از این کربوهیدرات‌ها اشاره می‌کنیم:
- موز (نصف عدد)
- شربت ذرت (1 قاشق غذاخوری)
- آب‌میوه طبیعی (معمولاً 1/2 تا 3/4 فنجان)
- محلول گلوکز (معمولاً 15 گرم)
- قرص‌های حاوی گلوکز (3-4 عدد)
- عسل (1 قاشق غذاخوری)
- آب‌پرتقال (1/2 فنجان یا 4 اونس)
- کشمش (2 قاشق غذاخوری)
- شیر بدون چربی (1 فنجان)
- نوشابه با شکر یا غیر رژیمی (1/2 فنجان)
- شکر (1 قاشق غذاخوری یا 5 حبه قند کوچک)
- شربت میوه‌ای (1 قاشق غذاخوری)
- آب‌نبات سفت، ژله، یا صمغ‌های شیرین (حدود 15 گرم)
چگونه می‌توان از افت قند خون واکنشی جلوگیری کرد؟
در اکثر مواقع به دلیل ناشناخته بودن علت دقیق این مشکل، نمی‌توان به طور کامل از افت قند خون واکنشی جلوگیری کرد. اما می‌توان غذاهایی که شاخص قند بالایی دارند، مانند شیرینی‌ها و کربوهیدرات‌های فرآوری شده، مانند نان سفید و ماکارونی را محدود کرد. برای مثال، خوردن یک دونات، کیک، پیراشکی و بیسکویت در صبح می‌تواند باعث بروز افت قند خون واکنشی شود.
ترجمه و تولید مجله رضیم
سارا فرخی
