چه عواملی باعث بروز بیماری هپاتیت اتوایمیون می‌شوند؟ (2 نکته مهم)

هپاتیت اتوایمیون چیست؟

علت اینکه چرا بعضی افراد به هپاتیت اتوایمیون مبتلا می‌شوند هنوز دقیقا مشخص نیست، اما محققان فکر می‌کنند که مشکل در عملکرد سیستم ایمنی بدن می‌تواند باعث این بیماری شود.
التهاب مداوم در کبد می‌تواند به آسیب‌های جدی، سیروز، نارسایی کبدی و حتی نیاز به پیوند کبد منجر شود. این بیماری در زنان بیشتر از مردان است، به طوری که زنان تقریباً ۴ برابر بیشتر به این بیماری دچار می‌شوند. همچنین، این بیماری معمولاً با سایر بیماری‌های خود ایمنی مانند دیابت نوع یک، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری سلیاک در ارتباط است. در واقع، بین ۲۵ تا ۵۰ درصد از افراد مبتلا به هپاتیت اتوایمیون ممکن است در طول زندگی خود به بیماری‌های خودایمنی دیگر هم دچار شوند.

انواع هپاتیت اتوایمیون چیست؟

دو نوع هپاتیت اتوایمیون وجود دارد:

نوع ۱ معمولاً در نوجوانان و بزرگ‌سالان دیده می‌شود و درمان آن نسبتا آسان‌تر است.
نوع ۲ بیشتر در کودکان تشخیص داده می‌شود و درمان آن کمی دشوارتر است.
با اینکه روند بیماری‌زایی در هر دو نوع مشابه است و روش درمانی هم تقریباً یکسان است، اما نوع ۲ به طور عمومی شدیدتر از نوع ۱ است و کنترل آن مشکل‌تر می‌باشد.

طول عمر بیماران هپاتیت اتوایمیون

اگر هپاتیت اتوایمیون به‌طور سریع تشخیص داده شود و درمان به موقع انجام شود، کبد می‌تواند بهبودی پیدا کند و دوباره به حالت طبیعی خود بازگردد. در این شرایط، علائم بیماری به تدریج کاهش می‌یابد و عملکرد کبد به حالت طبیعی نزدیک می‌شود. با این حال، حتی بعد از کنترل التهاب، بیمار باید تا پایان عمر تحت مراقبت پزشک باشد.
گاهی اوقات ممکن است بیمار نیاز به مصرف داروهای طولانی‌مدت داشته باشد تا التهاب را کنترل کند.
هپاتیت اتوایمیون در گذشته به عنوان یک بیماری خطرناک با پیش‌آگهی بد شناخته می‌شد، اما خوشبختانه با پیدا شدن داروهای مؤثر مانند کورتیکواستروئیدها، حالا روند این بیماری تغییر کرده است. بنابراین، تشخیص سریع و شروع درمان برای جلوگیری از عوارض کبدی بسیار مهم می‌باشد.

علائم هپاتیت اتوایمیون چیست؟

افرادی که به هپاتیت خودایمن مبتلا هستند ممکن است یکی از علائم زیر را تجربه کنند:

احساس خستگی
درد مفاصل
حالت تهوع
کاهش اشتها
درد در ناحیه کبد
زرد شدن پوست و چشم‌ها
تیرگی ادرار
تغییر رنگ مدفوع

علائم هپاتیت خودایمنی می‌تواند کم یا زیاد باشد. برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند. در این موارد، پزشکان با انجام آزمایش‌های معمول یا آزمایش خون برای مشکلات دیگر به‌طور تصادفی متوجه این بیماری می‌شوند. افرادی که در زمان تشخیص هیچ علائمی ندارند، معمولاً در مراحل اولیه بیماری هستند و اگر درمان نشوند، به زودی عوارض و علائم هپاتیت اتوایمیون را تجربه خواهند کرد. برخی افراد ممکن است تا زمان ایجاد سیروز کبدی هیچ علامتی نداشته باشند. اگر بافت کبد آسیب ببیند و زخم شود، علائم به صورت زیر بروز خواهد کرد:

احساس ضعف
کاهش وزن قابل توجه
تورم شکم به دلیل تجمع مایع
تورم پاها
خارش پوست
زردی

علت ابتلا به هپاتیت خود ایمنی چیست؟

دلیل دقیق ایجاد این بیماری هنوز مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که بعضی از ژن‌ها می‌توانند در ابتلای افراد به بیماری‌های خودایمنی مثل هپاتیت اتوایمیون نقش داشته باشند. این ژن‌ها ممکن است باعث واکنش سیستم ایمنی علیه سلول‌های کبدی شوند. افرادی که این ژن‌ها را دارند، در معرض این واکنش خودایمنی هستند. همچنین، برخی عوامل محیطی هم می‌توانند در ایجاد هپاتیت خودایمنی تأثیر داشته باشند.

این عوامل شامل عفونت‌های ویروسی و برخی داروها هستند. برخی داروها ممکن است به کبد آسیب برسانند به طوری که مشابه هپاتیت خودایمنی عمل کنند. در این موارد، با قطع مصرف دارو، آسیب کبدی برطرف می‌شود. معروف‌ترین داروهایی که ممکن است باعث هپاتیت خود ایمنی شوند شامل مینوسیکلین برای درمان آکنه و نیتروفورانتوئین برای درمان عفونت‌های ادراری هستند.

آیا هپاتیت اتوایمیون خطرناک است؟ طبق اطلاعات وب‌سایت my.clevelandclinic، در افرادی که به هپاتیت اتوایمیون مبتلا هستند، سیستم ایمنی به اشتباه بافت‌ها و سلول‌های سالم کبد را به عنوان سلول‌های آلوده شناسایی کرده و برای از بین بردن آنها آنتی‌بادی تولید می‌کند.

“`html
تولید می‌کند تا واکنش حمله را به سمت این سلول‌ها هدایت کند.
در این حالت، کبد دچار التهاب می‌شود که به آن هپاتیت گفته می‌شود. اگر این مشکل درمان نشود، امکان دارد به سیروز (اسکار) و سرانجام به نارسایی کبدی منجر شود.

تشخیص هپاتیت اتوایمیون

پزشک در مورد علائم و عواملی که ممکن است با کبد مرتبط باشند، سوالاتی از شما می‌پرسد. به‌عنوان مثال، او ممکن است درباره مصرف داروها، مکمل‌ها، یا محصولات گیاهی و همچنین مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر از شما بپرسد. همچنین، پزشک به سوابق بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری التهابی روده یا بیماری‌های تیروئید نیز توجه خواهد کرد.

در طول معاینه فیزیکی، علائم مشکلات کبدی بررسی می‌شوند که شامل:

رنگ مایل به زرد چشم
تغییرات پوستی
بزرگ شدن کبد یا طحال
حساسیت یا تورم در شکم
تورم در ساق پا یا مچ پا

• آزمایشات خون

پزشک ممکن است برای کمک به تشخیص هپاتیت خودایمنی، یک یا چند آزمایش خون را تجویز کند. برای این آزمایش‌ها، از شما یک نمونه خون گرفته می‌شود تا سطح آنزیم‌های کبدی آلانین ترانس‌آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس‌آمیناز (AST) و همچنین سطح آنتی‌بادی‌هایی مانند آنتی‌بادی ضد هسته‌ای (ANA) و آنتی‌بادی ضد ماهیچه‌های صاف (ASMA) بررسی گردد. آزمایشات ALT و AST به‌ویژه اهمیت بالایی دارند، زیرا در افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی، این آنزیم‌ها به‌طرز چشمگیری افزایش می‌یابند.

سنجش سطوح ALT و AST نه تنها برای تشخیص بلکه برای ارزیابی اثر بخشی داروهای درمانی نیز استفاده می‌شود. پزشکان ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای بررسی بیماری‌های دیگر کبدی مانند هپاتیت ویروسی، کلانژیت صفراوی، استئاتوهپاتیت غیرالکلی و بیماری ویلسون که علائم مشابه هپاتیت خودایمنی دارند، تجویز کنند.

• تست‌های تصویربرداری

برای تشخیص هپاتیت خودایمن، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی را تجویز کند. در سونوگرافی از امواج صوتی برای ساخت تصاویر از کبد استفاده می‌شود و این روش کاملاً بی‌خطر است و عوارض جانبی ندارد. با سونوگرافی می‌توان تغییر اندازه کبد و شکل و بافت آن را بررسی کرد.

گاهی اوقات، یک آزمایش سی‌تی‌اسکن نیز انجام می‌شود تا کبد را دقیق‌تر بررسی کند. در این روش از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر از کبد استفاده می‌شود و می‌تواند نشانه‌های سیروز را نشان دهد. همچنین، گاهی ممکن است پزشکان از روش MRI برای تشخیص هپاتیت خودایمنی استفاده کنند که در آن از امواج رادیویی بدون اشعه ایکس برای تولید تصاویر دقیق از اعضا استفاده می‌شود.

• بیوپسی کبد

در بیوپسی کبد، پزشک نمونه‌ای از بافت کبد را می‌گیرد و آن را به آزمایشگاه می‌فرستد تا زیر میکروسکوپ بررسی شود. این روش برای ارزیابی شدت بیماری هپاتیت خودایمنی و میزان گسترش آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان هپاتیت خودایمنی

هپاتیت خودایمنی با داروهایی که فعالیت سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند و حمله سیستم ایمنی به کبد را متوقف می‌کنند، درمان می‌شود. داروهایی که معمولاً برای این بیماری تجویز می‌شوند شامل کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون و پردنیزولون هستند و در برخی موارد، داروهای دیگر برای تعدیل سیستم ایمنی مثل آزاتیوپرین نیز تجویز می‌شوند.

درمان هپاتیت خودایمنی

پزشکان معمولاً با دوز بالا از کورتیکواستروئیدها برای درمان هپاتیت اتوایمیون شروع می‌کنند و سپس به‌تدریج دوز را کاهش می‌دهند. هدف این است که کمترین دوز مؤثر دارو یافت شده و تجویز گردد. برای این کار، آزمایش خون به‌صورت منظم انجام خواهد شد تا پاسخ بیمار به داروها بررسی شود. کاهش سطح آنزیم‌های کبدی آلانین ترانس‌آمیناز (ALT) و آسپارتات ترانس‌آمیناز (AST) نشانه‌ای از خوب بودن درمان است.

بازگشت سطوح خونی ALT و AST به حد طبیعی، نشان‌دهنده تأثیر مثبت داروهای تجویزی است. در این مسیر درمان، علائم کاهش یافته و از آسیب کبدی در بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت جلوگیری می‌شود.
“““html

خودایمن جلوگیری کند. تشخیص زودهنگام و درمان به‌موقع هپاتیت اتوایمیون احتمال ابتلا به سیروز کبدی و سایر عوارض را کاهش می‌دهد.

داروهای مورد استفاده برای درمان هپاتیت اتوایمیون

داروهای هپاتیت اتوایمیون برای کم کردن یا کنترل فعالیت سیستم ایمنی تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند التهاب کبد را متوقف کنند. در اینجا به مهم‌ترین داروهایی که برای درمان هپاتیت اتوایمیون به کار می‌روند اشاره می‌کنیم:

• پردنیزولون

پردنیزولون یکی از اصلی‌ترین استروئیدهاست که برای درمان هپاتیت خودایمن استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای بیماری‌های التهابی دیگری مانند کولیت اولسراتیو و روماتیسم مفصلی نیز کاربرد دارد. پردنیزولون با کاهش فعالیت سیستم ایمنی التهاب کبد را کنترل می‌کند. معمولاً این دارو به شکل قرص و همراه با غذا مصرف می‌شود تا معده دچار مشکل نشود. حتماً باید دستور پزشک را در مورد مصرف این دارو رعایت کنید.

• آزاتیوپرین

آزاتیوپرین یک داروی سرکوب‌کننده ایمنی است که فعالیت سیستم ایمنی را کم می‌کند. این دارو علاوه بر درمان هپاتیت خودایمنی، برای سایر بیماری‌های التهابی و خودایمنی مزمن نیز استفاده می‌شود. همچنین، بعد از پیوند اعضا برای جلوگیری از رد پیوند به کار می‌رود. اثرگذاری آزاتیوپرین مشابه پردنیزولون است و می‌تواند التهاب و علائم مربوط به آن را کاهش دهد.

هرگز بدون مشورت پزشک مصرف داروهای هپاتیت اتوایمیون را متوقف نکنید. باید طبق دستورات پزشک به مصرف داروها ادامه دهید زیرا هپاتیت اتوایمیون یک بیماری مزمن است و درمان آن نیازمند صبر و تحمل است. قطع ناگهانی داروها بدون صحبت با پزشک می‌تواند باعث عود بیماری شود.

• فاز خاموشی هپاتیت اتوایمیون (Remission)

بعد از شروع درمان، ممکن است بیمار به فاز بهبودی یا خاموشی علائم برسد. در این فاز، شما هیچ علامتی ندارید و نتایج آزمایش نشان می‌دهد که کبد شما بهتر عمل می‌کند. اگر به این فاز رسیده‌اید، پزشک به تدریج دوز داروها را کاهش می‌دهد یا ممکن است موقتاً مصرف داروها را متوقف کند.
البته آزمایش‌های معمول خونی برای ارزیابی ALT و AST همچنان ادامه خواهد داشت و معاینات نیز به‌طور منظم صورت می‌گیرد. بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت خودایمنی پس از مصرف منظم داروها به فاز بهبودی می‌رسند، اما اگر این روند مشاهده نشود، پزشکان ممکن است داروهای دیگری را برای درمان تجویز کنند.

• فاز عود هپاتیت اتوایمیون (Relapse)

اگر مصرف داروها را در دوره بهبودی قطع کنید، ممکن است بیماری دوباره عود کند. در زمان عود، سطوح ALT و AST در آزمایش خون افزایش می‌یابد و علائم هپاتیت خودایمنی دوباره ظاهر می‌شوند. در این صورت، پزشک داروها را دوباره تجویز می‌کند. هپاتیت خودایمنی معمولاً یک بیماری طولانی‌مدت و ممکن است مادام‌العمر باشد، به همین دلیل پزشک به‌دقت وضعیت بیمار را زیر نظر خواهد داشت. این موضوع به ویژه زمانی که داروها قطع شود، اهمیت دارد زیرا روند بیماری ممکن است به سرعت دوباره آغاز شود.

آیا داروهای هپاتیت خود ایمنی عوارض جانبی دارند؟

داروهای هپاتیت اتوایمیون ممکن است در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کنند. پزشک معالج به دقت عوارض جانبی را دنبال می‌کند و به کنترل آن‌ها کمک خواهد کرد. برای این کار، پزشک ممکن است دوز داروها را تنظیم کند یا داروهای ناسازگار را تغییر دهد. عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها شامل موارد زیر است:

تغییرات ظاهری مانند افزایش وزن، پف کردن صورت، بروز آکنه یا رشد موهای اضافی
افزایش قند خون و دیابت
مشکلات چشمی مانند آب مروارید یا گلوکوم (آب‌سیاه)
فشار خون بالا
کاهش تراکم استخوان (پوکی استخوان)
مشکلات روانی مانند تغییرات خلق‌وخو
پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
عوارض جانبی احتمالی داروی آزاتیوپرین به صورت زیر…
“`

پوست.
کاهش تعداد گلبول‌های سفید در خون.
احساس تهوع یا استفراغ.
بثورات پوستی.
آسیب کبدی.
پانکراسیت.

داروهای کورتیکواستروئید و آزاتیوپرین می‌توانند فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش دهند. این موضوع می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی را افزایش دهد.

رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به هپاتیت خود ایمنی چیست؟

برای سلامت کبد، باید از غذاهای مضر مثل غذاهای فرآوری‌شده، الکل و مقدار زیاد کافئین پرهیز کنید. اگر چاق هستید، بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا بتوانید یک برنامه غذایی سالم داشته باشید زیرا چاقی می‌تواند بیماری‌های کبدی را تشدید کند. رژیم خاصی برای هپاتیت خود ایمنی وجود ندارد.
پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای این بیماران بسیار مهم است. مهم است که ترکیبی متعادل از غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات، آجیل، گوشت کم‌چرب و ماهی مصرف کنید تا نیازهای تغذیه‌ای خود را تأمین کنید و به وزن مناسب برسید. به‌خصوص، یک رژیم غذایی پر از فیبر می‌تواند به عملکرد بهتر کبد کمک کند.