کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه کیست ؟ + اعضای کمیته فیلترینگ

“`html
فیلترینگ اینترنت
فیلترینگ اینترنت در ایران به معنای کنترل و محدود کردن دسترسی به وبسایتها و خدمات اینترنتی برای کاربران ایرانی است.
شمار کاربران اینترنت در ایران در اوایل دههٔ ۲۰۰۰ رشد کرد و در سال ۲۰۱۳ به ۴۶ میلیون کاربر رسید.
در همین زمان، فیلترینگ اینترنت در ایران هم افزایش یافته است.
فیلترینگ بر اساس قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی انجام میشود و شامل انواع مختلف وبسایتها، از سایتهای غیر اخلاقی تا وبسایتهای سیاسی است.
با اینکه مسدود کردن دسترسی به وبسایتها در ایران بر اساس قانون است، اما روشهای اعمال آن به ویژه برای وبسایتهای سیاسی و اجتماعی مشخص نیست و شفافیت ندارد.
یک مشاور قوهٔ قضائیه ایران گفته است که تا آبان ماه سال ۸۷، پنج میلیون وبسایت فیلتر شدهاند.
فیلترینگ در ایران هیچگاه متوقف نشده و در تمامی دولتها از نهم تا دوازدهم ادامه داشته است.
مسئول فیلترینگ کیست ؟
اولین نهادی که کاربران به آن مراجعه میکنند تا مسئولیت فیلتر سایتها و بازیها را بدانند، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، اما تنها بخشی از تصمیمگیریها به این نهاد مربوط میشود.
کارگروهی به نام “کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه” در سال ۱۳۸۸ و پس از تصویب قانون جرایم رایانهای تأسیس شد.
این کارگروه بر اساس ماده ۲۲ قانون جرایم رایانهای وظیفه نظارت بر فضای مجازی و بررسی وبسایتهایی که محتوای غیرقانونی دارند را به عهده دارد و همچنین به شکایات مردم رسیدگی میکند.
این کارگروه تحت نظر دادستان کل کشور فعالیت میکند و ۱۳ عضو دارد.
طبق قانون جرایم رایانهای، اعضای این کارگروه به صورت دو هفته یک بار جلسه تشکیل میدهند و درباره فیلتر کردن وبسایتها بحث و رأیگیری میکنند.
بنابراین در این کمیته، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با دو نماینده حاضر است و تصمیمات با رأی اکثریت اعضا معتبر است، بنابراین این دو نماینده میتوانند بر تصمیمگیریها تأثیر بگذارند.
اعضای فیلترینگ اینترنت در ایران
اعضای این کمیته شامل وزیر یا نماینده وزارتخانههای:
- آموزش و پرورش
- ارتباطات و فناوری اطلاعات
- وزارت اطلاعات
- دادگستری
- علوم تحقیقات و فناوری
- فرهنگ و ارشاد اسلامی
- رئیس سازمان تبلیغات اسلامی
- رئیس سازمان صدا و سیما
- فرمانده نیروی انتظامی
- یک نفر متخصص در فناوری اطلاعات و ارتباطات به انتخاب کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی
- و یک نفر نماینده مجلس شورای اسلامی به انتخاب کمیسیون حقوقی و قضایی و تأیید مجلس شورای اسلامی است.
بر این اساس آقایان:
- حجت الاسلام رئیسی (دادستان کل کشور)
- آقایان اسفنانی و سبحانی فر (نمایندگان منتخب مجلس)
- محمدرضا صادق (مشاور رسانهای رئیس جمهور)
- سردار هادیان فر (رئیس پلیس فتا و نماینده ناجا)
- آقامیری (مدیر عامل تبیان و نماینده سازمان تبلیغات اسلامی)
- محمد شریف خانی (نماینده سازمان صدا و سیما) در جلسه حضور داشته و تصمیمگیری خواهند کرد.
همچنین نمایندگان تام الاختیار ۶ وزیر نیز به شرح زیر هستند:
- دکتر علی اصغر عمیدیان (معاون وزیر ارتباطات)
- دکتر فیروزآبادی (نماینده وزارت اطلاعات)
- دکتر حسین انتظامی (معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد)
- دکتر وحید احمدی (معاون پژوهشی وزیر علوم)
- دکتر حمیدرضا کفاش (معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش)
- و عبدالعلی میرکوهی (معاون حقوقی و پارلمانی وزیر دادگستری)
“““html
هر یک از اعضای این کارگروه وظیفه دارند که هر گونه تخلف یا جرم را که مشاهده میکنند یا به آنها گزارش میشود، به این کارگروه اطلاع دهند. پس از آن، کارگروه با توجه به نظر اکثر اعضا، تصمیم میگیرد که آیا سایت مورد نظر فیلتر شود یا خیر.
روند فیلتر شدن سایتها
فیلترینگ یکی از موضوعات مربوط به قانون جرائم رایانهای است.
تشخیص این که چه چیزی باید فیلتر شود یا مسدود گردد، بر عهده کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه است.
این کارگروه مسئولیت نظارت بر فضای مجازی و پاکسازی وبسایتهای حاوی محتوای مجرمانه و همچنین رسیدگی به شکایتهای مردمی را بر عهده دارد.
درخواستهای مختلفی از سوی نهادهای گوناگون برای فیلتر کردن سایتها به کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه ارسال و بررسی میشود.
برخی از سایتها به دلیل تخلفات مشهود، به سرعت فیلتر میشوند، اما درباره سایتهای دیگر که ممکن است حاوی محتوای بحثبرانگیز باشند یا پررفتوآمد باشند، در کارگروه بحث شده و پس از رایگیری تصمیمگیری میشود.
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه فرمود: بیشتر سایتهایی که فیلتر میشوند، با توجه به گزارشهای مردمی شناسایی میگردند. این گزارشها معمولاً شامل مواردی از قبیل توهین به مقدسات دینی و سایتهای حاوی محتوای غیر اخلاقی هستند.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از فارس، عبدالصمد خرم آبادی درباره فعالیت سایت peyvandha.ir برای دریافت گزارشهای مردمی از تخلفات وبسایتها، گفت: این سایت پیوندها متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و از چند ماه پیش شروع به کار کرده است.
-
همکاری سایت پیوندهای وزارت ارشاد با کمیته تعیین مصادیق در دریافت گزارش تخلفات
وی افزود: در سایت پیوندها، مانند صفحه فیلترینگ، میتوانید گزارشها و تخلفات وبسایتها را به آدرس filter@dci.ir ارسال کنید. وزارت ارشاد نیز با راهاندازی این سایت قصد دارد همکاریاش را با کارگروه افزایش دهد.
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه همچنین افزود:
وزارت ارشاد به عنوان یکی از 12 عضو این کارگروه، موظف است که هر اقدام را از طریق کارگروه انجام دهد. گزارشها به کمیته ارجاع داده میشوند و سپس درباره آنها رایگیری شده و بر اساس نظر اکثریت اعضا عمل میشود.
وی تاکید کرد: بنابراین دریافت نظرات و گزارشها مشکلی ندارد چون تصمیمگیری بر اساس رای اعضای کمیته صورت میگیرد.
-
مبنای اصلی فیلتر سایتها، گزارشهای مردمی است
رئیس کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به گزارشهای ارسالی از کاربران اشاره کرد و گفت: بیشتر سایتهایی که فیلتر میشوند، به دلیل گزارشهای مردمی شناسایی میشوند.
او ادامه داد: معمولاً گزارشها شامل سایتهایی است که به مقدسات دینی توهین میکنند، سایتهای حاوی محتویات غیر اخلاقی و مواردی که به مصالح کشور آسیب میزنند و این گزارشها منابع اصلی فیلترینگ هستند.
-
اطلاعات وبسایت شرکت زیرساخت در دامنه پست الکترونیک filter@dci.ir
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در پاسخ به این سؤال که چرا وبسایت شرکت ارتباطات زیرساخت به دامنه filter@dci.ir مربوط است و با ورود به آدرس dci.ir این وبسایت ظاهر میشود، گفت:
این به این دلیل است که وزارت ارتباطات نیز یکی از اعضای کارگروه تعیین مصادیق است. بر اساس ماده 22 قانون جرایم رایانهای، 12 نهاد موظف به همکاری در این زمینه هستند، اما نحوه همکاری آنها مشخص نیست.
او ادامه داد: در جلسات متعدد با تمامی اعضای کارگروه، از جمله وزارت ارتباطات، ارشاد، اطلاعات، دادگستری، دادستانی و سازمان تبلیغات اسلامی، بحث و تبادل نظر صورت گرفته است.
“““html
نحوه همکاری مشخص شده و این همکاری از طریق وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام میشود. این وزارتخانه امکانات ارتباطی را در اختیار کارگروه قرار داده است.
-
دامنه filter.ir فعلاً مشغول است
خرم آبادی در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در حال حاضر دامنه filter.ir در اختیار یک شرکت خصوصی است، آیا کارگروه در پی در اختیار گرفتن این دامنه برای امور خود نیست، گفت: فیلترکردن یک مسئله حاکمیتی است و بنابراین نباید این نام دامنه به شخص دیگری سپرده میشد.
دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه افزود: در این زمینه با رئیس سازمان فیزیک نظری مکاتبه و صحبتهایی داشتهایم. نظر ایشان این بود که فیلتر یک مسئله حاکمیتی نیست و گفتند اگر حق مالکیت شخص صاحب دامنه را پرداخت کنیم، میتوانند دامنه را به ما برگردانند.
وی ادامه داد: امیدواریم این موضوع به این ترتیب حل شود و در غیر این صورت از طریق مراجع قانونی پیگیری خواهیم کرد.
خرم آبادی به این نکته اشاره کرد: ما پیشنهاداتی داشتهایم که اگر این سایت را داشته باشیم، بسیار بهتر از سایتهای دیگر خواهد بود؛ بنابراین این موضوع را رها نکردهایم و پیگیری میکنیم.
براساس گزارشها، در مرداد ماه سال 88 با تشکیل “کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه” مسئولیت تعیین مصادیق مجرمانه برای فیلتر سایتها که پیش از این بر عهده شورای عالی انقلاب فرهنگی بود، به قوه قضائیه واگذار شد. قرار بر این شد که جلسات این کارگروه 12 نفره هر دو هفته یکبار در محل دادستانی کشور برگزار شود.
فهرست مصادیق محتوای مجرمانه
فهرست مصادیق محتوای مجرمانه توسط کارگروه اعلام شده و شامل پنج محور زیر است:
- محتوای علیه عفت و اخلاق عمومی
- محتوای علیه مقدسات اسلامی
- محتوای علیه امنیت و آسایش عمومی
- محتوای علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی
- محتوایی که برای ارتکاب جرایم رایانهای و سایر جرایم به کار میرود
تمامی ارائهدهندگان خدمات دسترسی و میزبانی ملزم به این هستند که اگر با یکی از مصادیق ذکر شده در این لیست روبرو شدند، سریعاً موضوع را به دبیرخانه مستقر در دادستانی کل کشور اطلاع دهند.
از سوی دیگر، قوه قضائیه در هر موردی که جرم وجود داشته باشد طبق اصول حقوقی موظف به ورود است و بر اساس ماده 215 قانون مجازات اسلامی، بازپرس یا دادستان باید وضعیت اشیاء و اموال کشف شده که به عنوان دلیل یا وسیله ارتکاب جرم بوده است، مشخص کند تا در صورت لزوم، آنها را مسترد، ضبط یا معدوم کند.
در مورد ضبط، دادگاه تکلیف اموال و اشیاء را مشخص خواهد کرد.
همچنین، بازپرس یا دادستان طبق درخواست ذینفع و با رعایت شرایط مشخص، میتوانند دستور رد اموال و اشیاء مذکور را صادر کنند.
هر سایت، شبکه اجتماعی، نشریه الکترونیکی یا هر وسیلهای که محتوای مجرمانه منتشر کند، دادستان میتواند بر اساس نظر خود به آن ورود کند.
چگونه سایتی که محتوای مستهجن دارد را فیلتر کنیم؟
برای معرفی چنین سایتهایی، در ابتدا باید به درگاه internet.ir مراجعه کرده و بر روی درخواست فیلتر که در سمت راست صفحه قرار دارد، کلیک کنید.
بعد از انجام این مراحل، به صفحه مخصوص “سامانه درخواست فیلتر تارنماهای مختلف” منتقل میشوید. در این صفحه باید در قسمت فرم ثبت گزارش تارنمای متخلف آدرس سایت مورد نظر خود را وارد کنید و بعد از آن نوع تخلفی که آن سایت انجام داده است را از فرم انتخاب کنید.
در اینجا از کلیه کاربران اینترنتی که با احساس مسئولیت در برابر هویت فرهنگی و ارزشهای اسلامی نظارت کردند و با اقدامات خود به مبارزه با تهاجم فرهنگی و چالشهایی که دشمن بر کشور تحمیل کرده، پرداختهاند، تشکر و قدردانی میشود.
طبق اعلام، کاربرانی که قصد اعلام تخلفات تارنماهای حاوی مصادیق مجرمانه را از طریق این سامانه دارند، میتوانند گزارشهای خود را به یکی از دو روش زیر ارسال کنند:
-
“““html
- پر کردن فرم گزارشهای مردمی (راهنما برای پر کردن فرم).
- نصب افزونه گزارشهای مردمی در مرورگر فایرفاکس (راهنما برای نصب و استفاده از افزونه گزارشهای مردمی).
در این قسمت میتوانید به دلخواه آدرس ایمیل خود را هم وارد کنید.
زیر این گزینه، یک جعبه به نام توضیحات وجود دارد که کاربر میتواند نظرات خود را درباره مواردی که در سایت به نظرش غیرقانونی است، بیان کند.
بعد از وارد کردن کد امنیتی، فقط کافی است روی دکمه ارسال کلیک کنید تا درخواست شما ثبت شود. همچنین، افزونهای طراحی شده که کاربران میتوانند آن را روی مرورگر خود نصب کنند.
این افزونه واقعا کار را برای کاربران آسانتر میکند. فقط کافی است بعد از نصب، آدرس درگاه را وارد کنید و پس از وارد کردن کد امنیتی، گزارش خود را به دبیرخانه کارگروه مصادیق محتوای مجرمانه ثبت کنید.
توجه داشته باشید که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مرجعی برای رسیدگی به شکایات خصوصی از سایتهای اینترنتی نمیباشد.
بنابراین، اگر کسی از اقداماتی مانند انتشار تصاویر خصوصی، توهین، نشر اکاذیب، کلاهبرداری و… توسط یک سایت آسیب دیده باشد، باید یک شکایت کتبی تهیه کرده و به دادسرای محل زندگی خود ببرد.
روش رفع فیلتر سایتها
در پورتال خدمات الکترونیک کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، بخشی ویژه برای رسیدگی به درخواستهای رفع فیلتر و شکایات مردمی به آدرس rafefilter.internet.ir در نظر گرفته شده است. در آن میتوان از طریق فرم آنلاین درخواست رفع فیلتر را به کارگروه ارسال کرد.
در این سامانه دو نوع درخواست مورد بررسی قرار میگیرد؛ نوع اول مربوط به درخواستهای مدیران سایتهای اینترنتی است.
این افراد به عنوان مدیر سایت میتوانند درخواست رفع فیلتر و شکایت خود را به کارگروه اعلام کنند.
برای اینکه مشخص شود که آیا درخواستدهنده واقعا مدیر سایت مورد نظر است، ابتدا باید سایت خود را در ستاد ساماندهی پایگاههای ایرانی ثبت کند و سپس با شناسه کاربری و گذرواژهای که در ساماندهی ثبت شده است، درخواست رفع فیلتر سایت خود را ارسال کند.
نوع دوم درخواستها مربوط به سایتهای خارجی است که ممکن است مدیر آن سایت اصلاً درخواست رفع فیلتر نداده باشد، اما کاربران ایرانی به دلایلی به اطلاعات و محتوای آن سایت نیاز دارند.
در این موارد، شهروندان میتوانند به عنوان کاربران سایت فیلتر شده، درخواست رفع فیلتر سایت مورد نظر را از طریق درگاه ذکر شده مطرح کنند.
مدیران سایتهای فیلتر شده میتوانند با همان شناسه کاربری و رمز عبور خود، وضعیت درخواست رفع فیلتر خود را پیگیری کنند.
بعد از استعلام از نهادهای مربوطه و گرفتن موافقت اولیه، مصادیق مجرمانه موجود در سایت متخلف به مدیر آن اعلام میشود تا او این موارد و موارد مشابه را حذف کند.
اگر تمام موارد مجرمانه حذف شوند، مدیر سایت باید فرم تعهدنامه مربوطه (که نشاندهنده تعهد به نظارت بیشتر بر سایت خود است) را به صورت الکترونیکی پر کرده و امضا کند. بعد از این مرحله، سایت رفع فیلتر میشود.
با این حال، با توجه به طولانی بودن این فرآیند و مراحل متعدد برای رفع فیلتر، این کار بسیار زمانبر است.
طبیعتاً صاحبان سایتهایی که در فضای وب تجارت میکنند از توقف کار خود – حتی برای یک روز – به شدت زیان خواهند دید.
بنابراین، به نظر لازم میرسد کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه فرآیند رفع فیلتر را سریعتر کند تا از این طریق خسارات کمتری به صاحبان سایتها وارد شود.
در هر صورت، شفاف کردن هرچه بیشتر عملکرد کمیته فیلترینگ، به ویژه در سطوح پایینتر و نحوه تصمیمگیری و گردش کار که عمدتاً به صورت غیرحضوری و بدون دعوت از مدیران سایتها انجام میشود، میتواند علاوه بر آشنایی عموم با فعالیت این کمیته، به جلوگیری از تخلفات، کاهش هزینههای اداری و مالی و کمک به بهبود شرایط کمک کند.
“““html
عملکرد کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه
چطور فیلتر را دور میزنند؟
برای فیلتر کردن اینترنت راههای مختلفی توسط شرکتهای ارائهدهنده خدمات اینترنتی وجود دارد، کاربران نیز روشهایی برای دور زدن این فیلترینگ دارند.
هر زمان که یک روش جدید برای دور زدن فیلترینگ و دسترسی به سایتهای غیرمجاز طراحی شود، به زودی توسط مسئولین فیلترینگ شناسایی و برای مقابله با آن اقدامات فنی لازم انجام میشود.
در این متن به چند روش قدیمی که قبلاً استفاده میشدند و اکنون به دلیل پیشرفت فیلترینگ کمتر مورد استفاده قرار میگیرند، اشاره میکنیم.
۱. استفاده از سایتهای فیلترشکن
استفاده از وبپروکسیها یا فیلترشکنها یکی از قدیمیترین و سادهترین روشها برای دور زدن فیلترینگ است که هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرد.
روزانه صدها سایت فیلترشکن در اینترنت برای دور زدن فیلتر ایجاد میشوند، اما این سایتها پس از مدتی که کاربران به آنها توجه میکنند، شناسایی و فیلتر میشوند.
این سایتها معمولاً برنامههایی به زبان PHP یا Perl دارند.
کاربران با استفاده از این سایتها میتوانند به پایگاههای فیلتر شده دسترسی پیدا کنند، ولی امکان دسترسی آنها به وب محدود است.
-
۲. استفاده از پروکسیها با پورتهای جایگزین
دسترسی به اینترنت از طریق یک پورت و آیپی خاص انجام میشود.
پورت عددی است که مشخصکننده مسیری است که خدمات اینترنتی از آن ارائه میشود. برای مثال، پورت ۸۰ برای خدمات وب استفاده میشود.
در این روش، کاربران با استفاده از یک پروکسی که فیلتر نشده به اینترنت دسترسی پیدا میکنند.
این روش نیاز به تغییرات در تنظیمات مرورگر دارد و کاربران باید یک آیپی و پورت جایگزین وارد کنند. در گذشته در ایران این روش محبوب بود.
اما بعد از مدتی مسئولین فیلترینگ متوجه این روش شدند و همه پورتها به جز پورت ۸۰ را مسدود کردند.
این اقدام باعث شد که سایتهای ممنوعه مسدود شوند ولی مشکلاتی برای متخصصین وب و مدیریت سایتها به وجود آورد.
در نهایت، با گسترش سیستم فیلترینگ، دور زدن فیلتر به کمک این روش در ایران غیرممکن شد.
-
۳. استفاده از برنامههای جانبی
نصب و اجرای برنامههای جانبی روی کامپیوتر یا مرورگر نیز یکی دیگر از روشهای دور زدن فیلترینگ است.
برای مثال، نرمافزاری وجود دارد که فقط در مرورگر موزیلا قابل استفاده است و با استفاده از آن، کاربران به پایگاههای مسدود دسترسی مییابند.
برخی از این برنامهها حجم کمی دارند و با فعالسازی آنها، ارتباط کاربر با اینترنت بدون محدودیت برقرار میشود.
این برنامهها نیز به یک پروکسی برای اتصال کاربر به اینترنت وابستهاند و بعضی از آنها بهطور مستمر به دنبال پورت و آیپیهای بدون فیلتر میگردند.
“`
در نقاط دیگر دنیا، برخی افراد فیلتر را دور میزنند.
استفاده از این روشها ممکن است برای کاربران خطرناک و مشکلساز باشد.
با بکارگیری برخی از این برنامهها، کاربران به طور ناخواسته باعث میشوند که هکرها و خرابکاران اینترنتی به کامپیوترشان دسترسی پیدا کنند.
انجام کارهای حساس آنلاین مانند پرداختهای اینترنتی در حین استفاده از چنین برنامههایی میتواند برای کاربران دشواری ایجاد کند.
این برنامهها پس از مدتی به روشهای مختلفی توسط فیلترگذاران شناسایی و مسدود میشوند.
-
4. استفاده از کش گوگل
زمانی که شما یک کلمه خاص را در گوگل جستجو میکنید، علاوه بر لینک صفحات حاوی آن کلمه، به نسخهای از صفحه که در آرشیو گوگل موجود است نیز دسترسی خواهید داشت.
این نسخه با گزینه کش مشخص میشود و نمایی از صفحه مربوط به چند هفته پیش را برای شما نمایش میدهد.
مدتی کاربران از این راه به نسخههای قدیمی سایتهای غیرمجاز دسترسی پیدا میکردند.
پس از مدتی، شرکتهای اینترنتی متوجه این روش شدند و اقدام به فیلتر کردن تمام کش گوگل کردند که مشکلاتی را برای کاربران به وجود آورد.
به تازگی با پیشرفت نرمافزارهای فیلترینگ، امکان نظارت و فیلتر کردن مستقیم بر روی کش گوگل نیز فراهم شده است.