گرمازدگی / علائم و راههای پیشگیری از گرمازدگی در تابستان (2 نکته مهم)
درمان گرمازدگی
در این بخش از مجله رضیم، ما شما کاربران عزیز را با گرمازدگی و علائم و درمان آن آشنا می‌کنیم.
این روزها هوای داغ تابستان به شدت احساس می‌شود و بسیاری از افراد از عوارض آن رنج می‌برند. برای جلوگیری از مشکلات ناشی از گرما، باید بین تولید گرما در بدن و دفع آن (از طریق عرق کردن) تعادل برقرار شود تا دمای بدن کنترل شود.
گرمازدگی یک وضعیت خطرناک و تهدید کننده زندگی است که وقتی طولانی‌مدت در هوای گرم یا در نتیجه تولید بیش از حد گرما در بدن قرار بگیریم، اتفاق می‌افتد. در این حالت، بدن نمی‌تواند گرمای اضافی خود را دفع کند و دما افزایش می‌یابد، که می‌تواند به اندام‌های حیاتی آسیب بزند.
تشخیص گرمازدگی
پزشک با بررسی علائم شما، فشار خون و دمای بدنتان را اندازه‌گیری می‌کند. برای اندازه‌گیری دما، دماسنج مقعدی نسبت به دماسنج دهانی بهتر است، و پزشک ممکن است نمونه ادرار و خون شما را نیز بررسی کند.
چه زمانی به درمان فوری نیاز است؟
خطرناک‌ترین نوع گرمازدگی، سکته گرمایی است که ممکن است کشنده باشد. انواع دیگر گرمازدگی، اگر به موقع درمان نشوند، می‌توانند منجر به سکته شوند. این حالت زمانی رخ می‌دهد که دمای بدن بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد برود و اولین نشانه آن غش است. دیگر علائم شامل:
کج‌خلقی
گیجی
از دست دادن هوش و تمرکز
پوست قرمز
کاهش عرق کردن
نبض ضعیف یا تند
در زمان بروز این علائم چه باید کرد؟
بلافاصله به یک مکان خنک و دارای تهویه بروید.
آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بنوشید.
دوش آب سرد بگیرید تا بدن شما به حالت عادی بازگردد.
کیسه‌های یخ را زیر بازوها و ناحیه کشاله رون بگذارید.
علائم گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی می‌تواند در سه سطح خفیف، متوسط و شدید ایجاد شود و در موارد شدید ممکن است منجر به مرگ شود.
سطح خفیف
این علائم شامل درد در شکم، بازو و ساق پا و ناشی از کمبود آب و املاح (به‌ویژه پتاسیم) در اثر عرق کردن زیاد هستند. در سطح متوسط، علائم شامل ضعف، خستگی شدید، غش، تشنگی فراوان، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی می‌باشد.
سطح متوسط
اگر بعد از عرق کردن شدید، فقط آب ساده و بدون املاح بنوشید، احتمال شدت گرمازدگی بیشتر می‌شود و اگر دمای بدن بیش از 40 درجه برود، این وضعیت خطرناک‌تر می‌شود.
سطح شدید
این حالت به عنوان گرمازدگی شدید شناخته می‌شود و علائم آن شامل تهوع، تشنج، کاهش هوشیاری و کما است. همچنین حمله گرمایی به حالتی گفته می‌شود که بر اثر از دست دادن قدرت تنظیم دما در بدن ایجاد می‌شود و می‌تواند باعث خواب آلودگی و غش در فرد شود. گاهی هم سلول‌های سطحی پوست آسیب می‌بینند و عرق زیر پوست جمع می‌شود که به آن عرق سوز گفته می‌شود.
علائم گرمازدگی
علائم گرمازدگی در همه سنین مشابه است، اما کودکان، سالمندان، زنان باردار و افرادی که بیماری‌های خاص دارند، نسبت به آن آسیب‌پذیرتر هستند.
- افزایش دمای بدن
- سردرد
- سرگیجه و منگی
- حال بد و بی‌اشتهایی
- تشنگی شدید
- ضربان قلب سریع
- نفس تند و سریع
- عرق شدید و پوست رنگ پریده
- گرفتگی شدید عضلات
- پوست خشک و داغ
- عدم تعرق
- پوست ابتدا قرمز و سپس رنگ پریده یا کبود می‌شود
- تنفس کوتاه و سریع
- نبض سریع و ضعیف
- افزایش دمای بدن بالای 40 درجه
- علائم روحی و روانی شامل:
- گفتن چیزهای بی‌ربط
- گیجی
- رفتار پرخاشگر
- آشفتگی و هیجان، توهم
- بی‌حالی
- رخوت و بی‌احساسی
- تشنج
“`html
علائمی که نشان می‌دهد در معرض گرمازدگی هستید
- احساس ضعف و خستگی
- درد و کشیدگی عضلات
- استفراغ و حالت تهوع
- پوست رنگ پریده و چسبناک
- دمای طبیعی بدن بالا می‌رود
- گرفتگی عضلات
- سرگیجه
- حالت ضعف و بیهوشی
- ادرار زرد تیره یا نارنجی
پیشگیری از گرمازدگی
- در فصل تابستان و هوای گرم، لباس‌های سبک، گشاد و رنگ روشن بپوشید.
- در طول روز به میزان کافی آب بنوشید، حدوداً ۸ لیوان آب مناسب است.
- هنگام انجام هر گونه فعالیت بدنی، در فواصل مشخصی استراحت کنید.
- برای محافظت از خود در برابر آفتاب، کلاه بپوشید یا از چتر استفاده کنید.
- فعالیت‌های شدید را در زمان‌های خنک‌تر مانند قبل از ۱۰ صبح و بعد از ۶ بعد از ظهر برنامه‌ریزی کنید.
- در سایه یا محیط خنک استراحت کنید و اگر ممکن است، در خانه بمانید.
- هنگامی که در هوای گرم کار می‌کنید، هر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه آب یا نوشیدنی‌های حاوی الکترولیت بنوشید.
- اگر تهویه هوای خانه‌تان خوب نیست، در روزهای گرم به مکان‌های عمومی و خنک بروید.
فرق گرمازدگی و تب چیست؟
مغز وظیفه تنظیم دمای بدن را بر عهده دارد و این کار توسط بخشی به نام هیپوتالاموس انجام می‌شود. این بخش معمولاً دمای بدن را در حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد نگه می‌دارد (با کمی تغییر در طول روز و شب).
اگر ویروس یا باکتری به بدن وارد شود، هیپوتالاموس ممکن است برای دفاع از بدن دما را بالا ببرد، که به این حالت تب گفته می‌شود. تب یک واکنش طبیعی بدن برای مبارزه با عفونت است و پس از برطرف شدن عفونت، هیپوتالاموس باید دما را به حالت عادی برگرداند.
داروهایی مانند استامینوفن می‌توانند تب را کاهش دهند، اما تاثیری بر گرمازدگی ندارند. تنها راه درمان گرمازدگی، تغییر شرایط محیطی، آبرسانی به بدن و خنک کردن آن از طریق گذاشتن یخ بر روی پوست است.
خطر گرمازدگی در چه کسانی بیشتر است
کارگران ساختمانی:کارگرانی که در گرما کار می‌کنند، کشاورزان، آتش‌نشانان و کسانی که در مکان‌های بسته با تهویه ضعیف کار می‌کنند باید بیشتر مراقب باشند.
برخی شرایط پزشکی و داروها:داروهایی که برای درمان مشکلات قلب و فشار خون تجویز می‌شوند، می‌توانند توانایی بدن برای خنک شدن را کاهش دهند. اگر رژیم غذایی شما سرشار از سدیم نباشد، ممکن است سریع‌تر دچار گرمازدگی شوید.
کودکان و افراد مسن:کودکان معمولاً ساعت‌های طولانی در دمای بالا بازی می‌کنند بدون اینکه استراحت کنند یا آب کافی بنوشند. افراد مسن نیز غالباً حساسیت کمتری به گرما دارند و ممکن است نتوانند به‌موقع واکنش نشان دهند.
درمان گرمازدگی
در هنگام بروز گرمازدگی، از نوشیدن نوشابه‌های گازدار و غذاهای شیرین خودداری کنید زیرا این مواد می‌توانند به سیستم ایمنی بدن آسیب برسانند و فرآیند درمان را مختل کنند. گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که فرد در هوای گرم یا زیر نور مستقیم خورشید قرار بگیرد و آب و املاح بدن از طریق عرق کردگی از بین برود.
اگر جبران از دست دادن املاح بدن به موقع با نوشیدن آب مناسب انجام نشود، علایمی مثل ضعف و بی‌حالی، کاهش دمای بدن، افت فشار خون و حالت‌های پراکنده مانند تهوع و اضطراب بروز می‌کند. در موارد شدیدتر، فرد ممکن است هوشیاری خود را از دست بدهد و دچار حالت شوک شود.
عدم انجام فعالیت‌های مناسب در آب و هوای گرم می‌تواند به سلامت بدن آسیب برساند.
“`
ورزش‌های سخت، کارهای سنگین و فعالیت‌های ورزشی در روزهای گرم و همچنین دوری از نور مستقیم خورشید، از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از گرمازدگی هستند. علاوه بر این، عبور از مکان‌های سایه دار و نوشیدن مرتب آب بهداشتی، آب میوه های تازه یا شربت آبلیمو در هنگام عرق‌کردن، می‌تواند به تامین املاح معدنی از دست رفته کمک کند و تا حد زیادی از گرمازدگی جلوگیری کند.
رعایت بهداشت فردی، شستن دست‌ها و صورت، خنک نگه‌داشتن پوست بدن و دوش گرفتن منظم با آب ولرم نیز بسیار مهم است و می‌تواند در پیشگیری و درمان موارد خفیف گرمازدگی موثر باشد. برای درمان گرمازدگی، به افراد گرمازده توصیه می‌شود که از دوش آب سرد و قرار گرفتن در برابر باد کولر خودداری کنند، زیرا این کارها می‌تواند باعث تشدید عفونت‌های تنفسی شود و همچنین نوشیدن سریع مایعات خیلی سرد نیز به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌زند.
فرد گرمازده باید به آرامی به محیطی خنک منتقل شود و به تدریج مایعات (خصوصاً خاکشیر یا شربت آبلیمو خنک) به او داده شود. سپس با مالیدن حوله خنک به بدن او می‌توان کمک کرد تا به حالتی طبیعی باز گردد. اگر شدت گرمازدگی زیاد باشد، ممکن است فرد به حالت شوک برود و در این صورت نیاز به درمان با سرم برای جبران آب و املاح معدنی بدن است.
این وضعیت بیشتر در کودکان، سالمندان و افرادی که بیماری‌های مزمن دارند، رخ می‌دهد. به این افراد توصیه می‌شود هنگام خروج از منزل در ساعات گرم، از نوشیدن آبمیوه‌های سنتی خودداری کنند و مایعات سالم و بهداشتی همراه داشته باشند. همچنین، مصرف میوه‌هایی مانند آلبالو، خیار و هندوانه که در تنظیم دمای بدن تاثیر دارند، بسیار مفید است. زیرا فرد گرمازده ممکن است تمایل زیادی به نوشیدن آب سرد و یخ داشته باشد، بنابراین باید او را تشویق کرد که آرام و به تدریج مایعات را بنوشد تا معده‌اش آسیب نبیند.
روش های سنتی درمان گرمازدگی
استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آبلیمو از جمله روش‌های مؤثر برای جلوگیری از گرمازدگی است. خاکشیر باید به‌صورت یخ‌زده یا همراه با یخ مصرف شود تا از اسهال و تأثیر مثبت آن جلوگیری شود. در غیر این صورت، ممکن است اثر ملین و اسهال‌آور داشته باشد.
عناب و شکر
برای برطرف کردن گرمازدگی، بهتر است که عناب را در آب بجوشانید و با کمی شکر به‌صورت خنک میل کنید. همچنین خوردن مواد سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) توصیه می‌شود. بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم‌کرده عناب و زرشک است که با کمی شکر مصرف می‌شود.
خاکشیر یخ زده و شربت آبلیمو
استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آبلیمو از بهترین راه‌ها برای جلوگیری از گرمازدگی است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ‌زده یا همراه با یخ مصرف شود. همچنین، مصرف آبلیمو به دلیل داشتن ویتامین C که خاصیت ضدعفونی‌کننده دارد، بسیار توصیه می‌شود و بهتر است هر دو روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.
تـخـم شـربـت
تخم شربت در واقع دانه گیاه ریحان است که به دلیل داشتن ترکیبات لعاب‌دار به‌صورت محلول در آب (شربت) استفاده می‌شود. این دانه‌ها پس از جذب آب به شکل ژله‌ای درمی‌آیند و می‌توانند برای رفع عطش مفید باشند. تخم شربتی در طب سنتی ایران برای کاهش التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد زیادی دارد.
بـه‌لیــمــو
به‌لیمو، درختچه‌ای است که از برگ‌های آن استفاده می‌شود. این گیاه از زمان‌های قدیم در طب سنتی ایران به‌عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، و برای رفع سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده قرار گرفته و هنوز هم به همین شکل کاربرد دارد.
گلاب
طبق گفته دانشگاه علوم پزشکی تهران، بهترین راه برای درمان افراد گرمازده، خوراندن گلاب همراه با یخ است تا به حدی که باعث استفراغ شود و صفرا را خارج کند. نوشیدن گلاب خنک، گرما را از بین می‌برد و به تقویت بدن کمک می‌کند. بوییدن گلاب نیز برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و همچنین تقویت حواس مفید است.
چند نکته مهم
وقتی که فردی دچار گرمازدگی می‌شود، بهتر است از دوش آب سرد خودداری کند چون این کار ممکن است شوک به بدن وارد کند. همچنین نباید در معرض باد مستقیم کولر قرار بگیرد تا از بروز عفونت‌های تنفسی جلوگیری شود و باید از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد پرهیز کرد، زیرا ممکن است سیستم ایمنی و گوارشی بدن را دچار مشکل کند.
برای کمک به فردی که دچار گرمازدگی شده، می‌توانید از حوله‌ای خنک استفاده کنید و آن را به بدن او بمالید تا دمای بدنش به حالت نرمال برگردد.
میوه‌هایی مثل آلبالو، خیار و هندوانه می‌توانند به تنظیم دمای بدن کمک کنند.
چون فرد گرمازده معمولاً هوس می‌کند آب سرد و یخ بخورد، بهتر است او را تشویق کنیم که به آرامی و کم کم مایعات بنوشد تا از ناراحتی معده جلوگیری شود.
در این رابطه بیشتر بدانید:
تهیه و گردآوری مجله رضیم
مرضیه ملایری
