خواص آرتیشو
نکات درمانی آرتیشو
آرتیشو منبعی غنی از فیبر محسوب میشود و سبب جلوگیری از بروز یبوست میشود؛ در طب جدید عصاره آن به شکل آمپول یا قطره با نام کوفیتول تجویز میشود؛ مصرف آرتیشو؛ ترشح صفرا از کبد را افزایش میدهد و از تجمع چربی در سلول های کبدی جلوگیری میکند سبب تحریک کلیه ها برای دفع اوره و کلسترول خون میشود؛ مصرف آرتیشو سبب کاهش سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون شده و بروز خارش در بیماریهای پوستی را کاهش میدهد؛ مصرف آرتیشو تب بر است و سبب کاهش دردهای روماتیسمی و کاهش یبوست میشود؛ آرتیشو یا کنگر فرنگی اشتها آور کاهش دهنده سطح کلسترول و تنظیم کننده سیستم گوارش است مصرف آرتیشو سبب کاهش سطح چربیهای کبد شده و از تجمع چربی در کبد جلوگیری میکند؛ مواد تلخ موجود در آرتیشو سبب تحریک سلولهای کبدی شده و کبد را پاک میکند.
میزان آنتی اکسیدانهای آرتیشو بسیار بالا بوده و به علت داشتن ماده ای با نام Cynara سبب افزایش و تحریک صفرا می شود؛ طبق آخرین تحقیقات انجام شده بر روی آرتیشو مشخص شده است مصرف این سبزی سبب افزایش بازسازی سلولهای کبد میشود؛ مصرف آرتیشو سبب کاهش تمایل به مصرف غذاهای شیرین شده و از پرخوری عصبی جلوگیری میکند؛ آرتیشو یکی از سبزیجات کم کالری و کم چربی محسوب شده و منبعی غنی از فیبر غذایی می باشد و در هر یک صد گرم از این سبزی بیش از ۵.۴ گرم فیبر موجود میباشد مصرف فیبر در رژیم غذایی روزانه سبب کاهش و کنترل یبوست شده و میزان کلسترول بد خون را کاهش میدهد فیبر موجود در آرتیشو با پاکسازی روده ها و جلوگیری از جذب مواد مضر و سمی سبب کاهش بروز سرطان روده بزرگ میشود.
کنگر فرنگی محتوی ترکیباتی شامل سینارین و ترین لاکتون است که این ترکیبات در بدن سبب سنتز کلسترول و افزایش دفع صفرا شده و همین امر سبب کاهش سط کلسترول خون می شود؛ آرتیشو منبعی عالی از اسید فولیک محسوب شده و در هر یک صدگرم آن بیش از ۶۸ میکروگرم اسید فولیک موجود میباشد اسید فولیک در تولید آنزیمهای سنتز DNA نقش داشته و مطالعات علمی نشان داده است مصرف کافی از این ویتامین در رژیم غذایی روزانه بانوان باردار از بروز نقص لوله عصبی در نوزاد جلوگیری میکند؛ آرتیشو منبعی غنی از ویتامین C محسوب شده و مصرف مداوم غذاهای غنی از این ویتامین در رژیم غذایی روزانه به بدن برای مبارزه با عوامل عفونی و التهابات یاری رسانده و سبب کاهش و دفع رادیکالهای آزاد و مضر در بدن میشود؛ آرتیشو یکی از منابع طبیعی از ویتامین K محسوب میشود.
این ویتامین نقشی بالقوه و موثر در ترویج تشکیل استخوان در بدن داشته و مصرف کافی از این ویتامین سبب کاهش بروز آسیب های عصبی در مغز شده و میزان بروز علایم بیماری آلزایمر را کاهش می دهد؛ آرتیشو منبعی غنی از آنتی اکسیدانهای طبیعی شامل سیلی ،مارین اسید کافئیک و اسید فرئولیک است که از بدن در برابر آسیبهای رادیکالهای آزاد محافظت میکند؛ آرتیشو منبعی غنی از ویتامینهای گروه B کمپلکس شامل ویتامین های B ، تیامین نیاسین و اسید پانتوتنیک محسوب شده که این گروه ویتامینها برای متابولیسم بهینه و سوخت و سازهای سلولی بدن مورد نیاز میباشد؛ آرتیشو منبعی غنی از مواد معدنی شامل مس، کلسیم، پتاسیم ،آهن، منگنز و فسفر محسوب شده که پتاسیم نقشی مهم در تعادل مایعات بدن داشته و سبب کنترل ضربان قلب و افزایش تعادل مایعات در سلولهای بدن شده و از اثرات افزایش فشارخون بر اثر سدیم را می،کاهد مس ماده ای ضروری برای تولید گلبول های قرمز خون محسوب شده و آهن نیز برای تولید گلبولهای قرمز خون مورد نیاز بدن میباشد؛ در کشورهای حوزه مدیترانه از کنگر فرنگی به عنوان محرک صفرا و مدر استفاده می شود.
نکات تغذیه ای آرتیشو
برای آماده سازی و پخت آرتیشوهای تازه توصیه میشود ابتدا آرتیشو را درون آب سرد قرار داده و سه تا چهار سانتیمتر از پایه (ساقه گیاه را به کمک قیچی قطع نمایید سپس به کمک یک قیچی قسمتهای توک تیز و خاردار آرتیشو را جدا کرده و به کمک یک چاقو از وسط نصف نمایید سپس برای جلوگیری از تغییر رنگ آرتیشو یک لیمو را نصف کرده و قسمتهای داخلی گیاه را به آن آغشته نموده و درون آب جوش قرار دهید تا آب پز شده و نرم شود؛ آرتیشو طعمی شیرین و نسبتا خشک دارد و توصیه میشود قبل از مصرف آنها را به مدت ۲۰ تا ۴۵ دقیقه بسته به اندازه سبزی در مقداری آب حاوی نمک و آب لیمو آب پز کنید برای جلوگیری از تغییر رنگ آرتیشوهای تازه قبل از پخت توصیه میشود آنها را درون ظرفی محتوی آب و سرکه یا آب و آبلیمو نگهداری کنید.
در کشور ایتالیا از این سبزی برای تهیه پیتزا چهار فصل آرتیشو) برای فصل بهار زیتون برای تابستان قارچ برای پاییز و برای زمستان در بهار استفاده میشود؛ در ایتالیا از آرتیشو در تهیه دلمه استفاده میشود؛ بدین منظور مخلوطی از خرده های نان سیر پودر ،ارگانو ،جعفری پنیر رنده شده و سوسیس را مخلوط کرده و در داخل آرتیشوی خالی شده قرار میدهند سپس آنها را به کمک آب در حال جوش یا بخار آب پخته و مصرف میکنند؛ در اسپانیا کنگر فرنگی را به روغن زیتون آغشته کرده و به شکل کبابی می پزند و به همراه برنج مصرف میکنند؛ در یونان آرتیشو را به همراه سیب زمینی و هویج پخته و با سسی متشکل از پیاز لیمو و گوجه فرنگی طعم دار میکنند سپس این خورشت را با نان یا برنج میل میکنند.
یکی دیگر از غذاهای تهیه شده از آرتیشو عبارت است از ابتدا برگهای اضافی آرتیشو را جدا کرده تا به مغز و قسمت اصلی سبزی برسند سپس این قسمت سبزی را به همراه گوشت و سس گوجه فرنگی پخته و با نان مصرف میکنند؛ در کشورهای شمال آفریقا خاورمیانه لبنان و ارمنستان از آرتیشو به همراه گوشت گوسفندی و ادویه ها در تهیه انواع خورشت ها استفاده میشود از آرتیشو در تهیه چای گیاهی هم استفاده میشود این چای خاصیت دارویی داشته و سبب افزایش عملکرد کبد و پاک سازی کامل دستگاه ادراری میشود؛ برای تهیه چای گیاهی آرتیشو می توانید بین ۱۲ تا ۱۵ برگ آرتیشو را جدا کرده و در ظرفی محتوی دو فنجان (تیم) (لیتر آب جوش قرار دهید به این مخلوط پنج دقیقه زمان بدهید تا کاملا دم بکشد؛ سپس این دمکرده را میل ،کنید برای شیرین کردن این دم کرده میتوانید از عسل استفاده کنید؛ آرتیشو را میتوانید در کیسه های پلاستیکی و درب بسته به مدت یک هفته در یخچال تازه نگهداری نمایید.
تاریخچه آرتیشو
محل اصلی و اولیه این گیاه را نواحی مدیترانه جنوب اروپا و شمال آفریقا میدانند؛ از زمانهای ،قدیم رومیها و یونانی ها آن را خوب میشناخته و کشت میکردند؛ برخی از محققان معتقدند منشاء آرتیشو کشور مغرب در آفریقای شمالی است و امروزه آرتیشوی وحشی به شکل خودرو در این منطقه رشد و پراکنش دارد نام آرتیشو در زبانهای اروپایی از کلمه الخرشوف به معنی خاردار مشتق شده و در لهجه مردم شمال ایتالیا به این سبزی Articiocco(مخروط کاجی شکل می گفتند؛ در یونان باستان این سبزی در مناطقی از شهر سیسیل امروزی کشت و پرورش می یافته است در شهر تاپل نیز کشت این سبزی از اوایل قرن نهم میلادی آغاز و مرسوم گشته است؛ آرتیشو گیاهی حساس به سرما است و بومی مناطق مدیترانه ای شمال آفریقا و غرب اسپانیا محسوب می شود؛ امروزه بزرگترین تولید کنندگان آرتیشو کشورهای ایتالیا ۴۸۶) هزار تن پرو (۱۴۴هزار تن آمریکا ۵۰ هزار تن اسپانیا (۱۹۸هزار تن مصر (۱۸۰هزار تن چین (۶۷) هزار تن) مراکش (۶۴) هزار تن شیلی (۴۴) هزار تن آرژانتین ۹۰ هزار تن) و فرانسه (۴۶) هزار تن میباشند از گذشتهای دور از آرتیشو برای درمان بیماریهای ،کید کیسه صفرا تمیز کردن خون و افزایش دهنده ادرار استفاده می شده است؛ مصریان باستان معتقد بودند آرتیشو یک سبزی با ارزش و مفید است پلینی از آرتیشو در درمان بیماریهای افراد
تروتمند بهره میبرد و معتقد بود مصرف این سبزی از بروز بیماری نقرس و سیروز کبدی در افرادی که چربی و الکل زیادی در برنامه غذایی خود داشتند جلوگیری می کند.
گیاه شناسی آرتیشو
کنگر فرنگی (Cynara cardunculus.Cynara scolymus SYN) گیاهی از تیره کاسنی محسوب میشود؛ سبزی آرتیشو گیاهی یک ساله و بومی جنوب اروپا و کناره دریای مدیترانه است قسمت مورد استفاده این سبزی غنچه گیاه است که بیشتر به شکل آب پز مصرف می شود برگهای بلند این گیاه که به ۱۰۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر می رسند مستقیما از ریشه خارج شده در حالی که برگهای کوچک تر آن روی ساقه های هوایی حامل گل قرار دارند رنگ برگها خاکستری مایل به آبی بوده و دارای بریدگی های زیاد است پشت برگها سفید و کرک دار هستند؛ گل آرتیشو مرکب از تعداد زیادی گلهای کوچک آبی و بنفش است که روی یک طبق گوشتی کنار یکدیگر قرار گرفته و روی یک دمگل واقع شده اند؛ ارقام مختلف آرتیشو بر اساس شکل و رنگ که شامل کنگر فرنگی با رنگ سبز و اندازه بزرگ رنگ سبز با اندازه متوسط رنگ بنفش با اندازه بزرگ و رنگ بنفش با اندازه متوسط تقسیم بندی می شود.
نیاز اکولوژیکی آرتیشو
آرتیشو گیاهی محصول فصل خنک است و بهترین رشد در دمای ۲۴ درجه سانتیگراد در روز و ۱۳ درجه سانتیگراد در شب رخ می دهد؛ آرتیشو گیاهی مقاوم به سرما است و قسمتهای هوایی آن بر اثر سرمای زمستانه و یخبندان خشک می شود؛ آرتیشو چندین درجه سرمای زیر صفر را تحمل میکند اگر یخبندان در طی رشد گیاه برای مدت زیادی ادامه یابد سبب نابودی گیاه می شود و سبب صدمه به گیاه میشود به همین دلیل آرتیشو را در مناطقی با آب و هوای ملایم در زمستان کشت میکنند. ساقه گوشتی و زیر زمینی گیاه در مجاورت سرمای -۱۰ درجه سانتیگراد ظرف مدت چند روز از بین میرود بخش خوراکی آرتیشو نیز در دمای پایین تر از -۲ درجه سانتیگراد از بین میرود؛ آرتیشو را میتوانید در انواع خاکها کشت کنید بهترین خاک توصیه شده برای کاشت و تکثیر آرتیشو خاکهایی با بافت رس و شن و دارای حاصلخیزی مناسب با زهکشی مناسب میباشد؛ اسیدیته (pH) مناسب خاک بین شش تا هشت است.
آماده سازی خاک آرتیشو
برای تولید حداکثر محصول میتوان مقدار ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن ۵۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۵۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه کرد؛ فاصله کاشت در زمین اصلی به فواصل ۷۵×۱۰۰، ۱۰۰×۱۰۰ و یا ۸۰×۸۰ سانتیمتر می باشد.
کاشت آرتیشو
در کاشت یک ساله از کشت مستقیم بذر استفاده میشود؛ به دلیل جوانه زنی ضعیف و یا عدم جوانه زنی بذرها نیازمند کاشت با تراکم بیشتر و با فاصله نزدیک تر است و پس از آن باید گیاهان اضافی را تنک کرد؛ آرتیشو از راه بذر ازدیاد می شود، و پس از جوانه زدن برگهای طوقه ای شکل تشکیل میشود که در ادامه رشد ساقه گل دهنده از آن ظاهر میشود ریشهها و قسمتهای تحتانی ساقه گوشتی شده و به صورت اندام ذخیرهای در میآید بذر آرتیشو اندازه نسبتا درشت دارد از نشاء کاری برای بهبود جوانه زنی یکنواخت و طول رویش طولانی استفاده میشود در کاشت به شیوه چند ساله از تقسیم طوقه استفاده میشود که این قطعات ریشه در گودالهایی به عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر کاشته میشوند فاصله گیاهان در ردیفها دو تا چهار سانتیمتر و فاصله ردیف ها دو تا سه سانتیمتر است؛ کشت گیاهان در سیستم شبکه ای برای راحت تر شدن حذف علفهای هرز انجام میشود؛ بذور را معمولا در اواخر زمستان در محل گرم می،پاشند بذرپاشی بهتر است در گلدان انجام گیرد؛ بنابراین در هر گلدان یک عدد بذر قرار می گیرد و روی آن را با مقداری خاک می پوشانند دمای خزانه ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتیگراد تا زمان جوانه زنی و سپس ۱۲ تا ۱۶ درجه سانتیگراد میباشد پس از آماده شدن نشاءها که در حدود شش هفته به طول می انجامد؛ آنها را به زمین اصلی منتقل عمق کاشت نشاءها عمیق تر از کشت در خزانه میباشد؛ از سال سوم در فصل پاییز برگها و ساقههای باقیمانده را چند سانتیمتر بالاتر از خاک بریده و گیاه را با مقداری ،خاک ،کود حیوانی ،کاه خاک و برگ می پوشانند این مواد گیاه را در برابر یخبندان محفوظ دارد؛ در روش ازدیاد با پاجوش قسمت زیر زمینی آن را به تحوی تقسیم کرده که هر کدام دارای یک پاجوش ،باشند در تهیه پاجوشها باید دقت شود آنها را از پایههای قوی که محصول زیاد میدهند؛ انتخاب کرد؛ طول پاجوشها در هنگام قطع کردن؛ باید ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر بوده و در صورت امکان با کمی ریشه همراه باشد.
داشت آرتیشو
آرتیشو نیاز به آب کافی در طول دوره رویش دارد رطوبت کم خاک به خصوص در زمان تشکیل جوانه ها سبب کوچک شدن و کاهش تعداد آن میشود؛ آبیاری زیاد سبب پوسیدگی ریشه میشود؛ دفع علفهای هرز باید پس از آبیاری انجام گیرد و بوته آرتیشو را باید در اواخر پاییز و قبل از فرا رسیدن سرما و یخبندان با مقداری کاه بپوشانید؛ در اوایل بهار کاه را دور کرده و یا این که آنها را با خاک اطراف مخلوط میکنند؛ در این زمان عمل گیاه زنی میتواند انجام گیرد بدین منظور مقداری از خاک اطراف بوته را کنار زده و با یک ،بیل پاجوشها را از ریزوم قطع کرده و به همراه مقداری خاک در محلی دیگر می کارند قبل از پر کردن گودالها با خاک توصیه میشود که مقداری کود حیوانی پوسیده در داخل گودالها اضافه نمایید مبارزه با آفات آرتیشو در مراقبت از رشد گیاه باید در اولویت باشد و از مهمترین آفات گیاه میتوان به پروانه آلو Platyptillia Cardnidactyla)، سفیدک ،حقیقی شته ها و شته سبز هلو اشاره داشت.
برداشت آرتیشو
عمل برداشت زمانی صورت میگیرد که گل به صورت غنچه قبل از باز شدن گلها ،باشد نهنج این گیاه خوراکی بوده و با ارزش ترین قسمت گیاه میباشد به غیر از ساقه اصلی گل دهنده در آرتیشو ساقه های گل دهنده فرعی به وجود می آنها کوچکتر است؛ عمل برداشت غنچهها قبل از آن که ترم و یا فیبری ،شوند صورت میگیرد؛ در هنگام برداشت محصول همواره باید سعی نمود تا همیشه حدود پنج سانتیمتر از ساقه با گل همراه باشد؛ برداشت با دست و با زحمت انجام می گیرد که شامل قطع تمامی ساقه ها در زیر پایه جوانه گل میباشد؛ جوانه های برداشت شده با ساقه حدود ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر در طول پایه جوانه و گاهی به طور کوتاه تا هم سطح شدن با پایه جوانه انجام میگیرد؛ دوره برداشت می تواند هشت تا نه ماه ادامه داشته باشد که
اغلب حدود یک سال است و دو تا پنج بار برداشت میشود؛ جوانه های بالاتر از حد بلوغ خشبی میباشند و بافت خوراکی و گوشتی کمتری دارند؛ گیاه باید در زمان حداکثر اندازه و قبل از باز شدن براکته ها برداشت شود.
مواد موثره آرتیشو
مشتقات اسید کافئیک اسید) ،کلروژنیک اسید نئو ،کلروژنیک اسید کریپتو کلروژنیک و سینارین ،روتین ،سینار اتریول میباشد؛ در هر یک صد گرم از آرتیشوی پخته شده بیش از ۵۳ کیلو کالری انرژی ۱۰.۵۱ گرم کربوهیدرات ۰.۹۹ گرم قند، ۵.۴ گرم فیبر ۰۳۴ گرم چربی ۲.۸۹ گرم پروتئین ۰.۰۵ میلی گرم ویتامین ۱۰.۰۸۹ میلی گرم ویتامین ۲۰۱۱۱ B میلی گرم ویتامین B۲۰.۲۴ میلی گرم ویتامین ۰.۰۸۱ میلی گرم ویتامین B۶۸۹ ، میکروگرم ویتامین ۷.۴ میلی گرم ویتامین ۲۱ ،C میلی گرم کلسیم، ۰.۶۱ میلی گرم آهن ۴۲ میلی گرم منیزیم ۷۳ میلی گرم فسفر ۲۷۶ میلی گرم پتاسیم ۴ میلی گرم روی و ۰۲۲۵ میلی گرم منگنز موجود است.
تیره کاسنی Astraceae
گیاهان تیره کاسنی شامل نه هزار جنس و بیش از ۲۰ هزار گونه است؛ گیاهانی ،علفی یک یا دو یا چند ساله بوته ای یا درختچه ای و درختی بالا رونده یا دارای ساقه های گوشتی هستند؛ دارای برگهای متقابل یا متناوب و فاقد گوشوارک هستند؛ پهنک برگ ها اغلب ساده یا بندرت مرکب است؛ گل آذین گیاهان این تیره کپه ای بوده و از تعداد زیادی گلهای کوچک تشکیل شده است؛ معمولا هر گل آذین کپه ای شبیه به یک گل منفرد به نظر میرسد و مانند یک گل کامل دیده میشود؛ از ویژگی های این تیره گل هایی مجتمع به شکل گل آذین طبق ۱۰ می باشد در قاعده کاپیتولهای گیاهان این تیره تعدادی براکته های مختلف الشکل در یک یا چند ردیف مشاهده میشود که مجموعا اتولوکر نامیده میشوند؛ میوه در گیاهان تیره کاسنی به صورت فندقه است؛ به جز قطب شمال و قطب جنوب گیاهان این تیره در سراسر جهان پراکنش دارند و می رویند گیاهان تیره کاسنی را در ایران بر اساس نوع گلهایی که بر روی گل آذین کپه ای گیاهان قرار گرفته اند به سه زیر تیره تقسیم می کنند که عبارتند از:
الف زیر تیره زبانه گلی ها ۱۱
ب زیر تیره لوله گلی ها ۱۲
ج زیر تیره لوله زبانه ای ۱۳
خیلی سایت خوبی دارید سپاسگذارم🤩🤩🤩
منابع این مطلب کجاست؟😋
مطلب خوبی بود😉👏🏻👏🏻
مطلب خوبی بود👏🏻👏🏻
خسته نباشید مطالب مفیدی رو قرار میدین😊
مطلب به درد بخوری بود🙏🏻