خواص ترخون
نکات درمانی ترخون
قسمت مورد استفاده ترخون برگ و سرشاخههای جوان و برگ دار گیاه است؛ ترخون به عنوان ضد انگل ضد اسکوربوت محرک و مقوی اعصاب تجویز میگردد و سبب رفع انسداد مجاری میشود قدرت دفاعی بدن را در مقابل ویروسها و باکتری ها افزایش داده اشتها آور تقویت کننده معده و مدر میباشد؛ در درمان درد مفاصل تیز میتوان از ترخون استفاده کرد؛ اسانس این گیاه در صنایع غذایی و به عنوان طعم دهنده و در صنایع دارویی کاربرد دارد و همه ساله مقادیر زیادی از گیاه به صورت خشک و یا اسانس صادر می شود.
از مواد موثره این گیاه در صنایع دارویی و غذایی کنسرو) (سازی جهت تهیه داروهای کاهش فشارخون افزاینده اسید معده و کمک در هضم غذا در دستگاه گوارش استفاده میشود؛ برگهای تازه و خرد شده ترخون با سالادها و خوراکی همراه می گردد برگهای خشک و علفی آن در تهیه خیارشورها رب گوجه فرنگی کلم ترش و بسیاری دیگر از ترشیها مورد استفاده قرار میگیرد؛ ترخون علاوه بر این که ادویه مردم مشرق زمین است در اروپا نیز مصرف فراوانی دارد؛ از ترخون نوشابههای بدون الکل تهیه می کنند؛ در طب سنتی ترخون به عنوان داروی گوارشی مورد استفاده برای درمان اسکوربوت و ورمها استفاده میشده است؛ در طب سنتی تاجیک شیره آبی ترخون را برای درمان سنگ کلیه استفاده میکنند؛ در طب کهن در قرن نه میلادی ابومنصور یکی از طبیبان ،معروف تاثیر درمانی ترخون باغی وحشی را به طور کامل شرح داده است؛ خوردن اندکی از شیره آبی علف و ریشه ترخون معده را تقویت نموده؛ اما مصرف بیش از اندازه سبب ضعیف شدن قدرت هاضمه معده میگردد؛ در پزشکی امروز ترخون به عنوان دارویی اشتها آور و مفید برای معده توصیه میشود.
امروزه از اسانس ترخون در تهیه انواع سوپهای آماده و چاشنی ها استفادههای فراوانی میشود؛ ابو علی سینا و ابو زکریای رازی پزشکان دانشمندان ایرانی قبل از اروپاییان به خواص درمانی ترخون پی بردند و در کتابهای طبی خود این دو پزشک دانشمند مینویسند که ترخون نفخ را برطرف کرده و هوای آلوده از طاعون را ضد عفونی و پاک میکند؛ ابن بیطار ترخون را سبزی سفره غذا میداند و عقیده دارد چند برگ از ترخون اشتها را تحریک کرده و نفس را معطر و خوشبو می سازد؛ ترخون در زمان جنگهای صلیبی به اروپا وارد شد و در نقاط مختلف اروپا کشت آن معمول و رواج یافت و امروزه این سبزی معطر را در غذا و دارو به کار میبرند؛ در منابع علمی از این گیاه به عنوان کاهش دهنده درد دندان و دارای خاصیت ضد کرم یاد شده است؛ در صنایع غذایی از مواد موثره این گیاه به عنوان نگهدارنده و طعم دهنده در تهیه انواع سس سالاد ترشی و… استفاده میشود؛ از مواد موثره ترخون در صنایع آرایشی و بهداشتی در شامپوها برخی کرمها و لوسیونها به عنوان ضد باکتری و نرم کننده استفاده میشود و در جیره غذایی دام و طیور به عنوان ماده ای اشتها آور به کار می رود.
از برگهای ترخون روسی برای تهیه انواع غذاها و سالادها استفاده میشود؛ از ساقه های جوان میتوان به شکل مارچوبه برای آشپزی به صورت آب پز استفاده کرد؛ ترخون یکی از چهار گیاه اصلی و پایه در آشپزی فرانسوی است و برای طعم دار کردن غذاهایی مانند ،مرغ ،لازانیا ماهی و تخم مرغ در فرانسه استفاده میشود؛ ترخون یکی از سبزیهای اصلی سس بیمایسه و مخلوط سرکه است؛ اسانس ترخون برای طعم و عطر خود به انواع نوشابه های گازدار در کشورهای آذربایجان ارمنستان ،گرجستان اوکراین و قزاقستان اضافه میشود؛ توشیدنی محلی با نام تارکسا از کنسانتره ترخون در این کشورها نیز تهیه شده و به بازار عرضه میشود؛ در اسلوونی از ترخون به عنوان یک ادویه مهم برای تهیه شیرینی پوتیکا بهره می برند؛ بهتر است برگهای ترخون را به شکل تازه مصرف کنید چون ترخون پس از گذشت زمان عطر و طعم خود را از دست میدهد؛ معطر ترین ترخون ترخون فرانسوی است.
در زبان هلندی به ترخون گیاه مار و یا خون اژدها لقب داده اند و در زبان ایتالیایی به معنی آژدها میباشد؛ در اروپا چون طعم و بوی ترخون شبیه به گیاه رازیانه است در آشپزی از این گیاه استفاده میشود و طعم ترخون طعمی مطلوب در اروپای مرکزی و غربی به حساب آمده و سبب ایجاد طعمی آرام و مطلوب در غذاها میشود؛ در آمریکا به علت در دسترس نبودن ترخون تازه در طول سال چاشنی به بازار آمده است که مخلوطی از ترخون و خردل است؛ در غذاهای فرانسوی و گرجستانی ترخون تازه یکی از اجزای اصلی است و محبوبیت بالایی برای تهیه انواع غذاها از ترخون وجود دارد؛ در آلمان برای تهیه ،مرغ سس خامه ترش و سس مایونز و یا قارچ از سبزی تازه ترخون به مقداری زیادی استفاده میشود.
در تهیه انواع سسهای سالاد مانند ،سرکه روغن زیتون و سس تارتار از ترخون به عنوان یک سبزی اصلی شود؛ در هنگام سرخ کردن و سوخاری کردن مرغ و یا ماهی نیز میتوان پودر سبزی ترخون را به غذا اضافه کرده و میل نمایید؛ امروزه یکی از بزرگ ترین عرضه کنندگان ترخون در جهان کشور فرانسه است و ترخون فرانسوی طعمی کمی تلخ و شیرین و عطری شبیه به رازیانه دارد؛ استفاده از مقدار کمی از ترخون به عنوان چاشنی در غذاها می تواند از بروز مشکلات گوارشی پیشگیری کند.
تاریخچه ترخون
ترخون با نام علمی Artemisia dracunculus L از زیر تیره آفتابی ها ۱۴ و تیره Asteraceae یکی از گیاهان دارویی است که تقریبا در سراسر مناطق ایران کشت می گردد و به همراه سایر سبزیها به صورت مداوم مورد استفاده مردم قرار می گیرد؛ منشاء اصلی این گیاه دره های آبرفتی روسیه مرکزی و جنوبی سیبری آسیای شمالی و مرکزی و غرب آمریکا میباشد؛ امروزه ترخون در اغلب نواحی کره زمین پراکنش داشته و کشت میشود و گاهی نوع وحشی آن را میتوان در باغها مشاهده نمود؛ ولی ترخون اغلب در زمینهای سبک ترم و قابل نفوذ پراکنش دارد مردم اروپا در قرن شانزدهم از گیاه ترخون به عنوان ادویه مخصوص گوشت استفاده می کردند بومی یک منطقه وسیعی از نیمکره شمالی از اروپا شرقی و در سراسر آسیای مرکزی و شرق به هند، شمال غربی آمریکا و جنوب به شمال مکزیک است؛ نام لاتین ترخون ریشه از کلمه دراگون نیش) (مار گرفته شده و در گذشته معتقد بودند ترخون برای درمان نیش انواع مارها مفید و موثر است.
گیاه شناسی ترخون
نام انگلیسی ترخون French tarragon می باشد ترخون یک ریشه اصلی دارد و ساقه آن برگ دار و راست بوده و در قسمت میانی و بالایی شاخه دندانه دار میباشد؛ ارتفاع این گیاه بین ۵۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر متغیر بوده و دارای برگهای بزرگ و دندانه دار می باشد برگها به رنگ سبز ،تیره ،باریک نوک تیز و متناوب بوده و برگهای پایین ساقه کمی بزرگتر و تقریبا دندانه آن را به سه قسمت تقسیم نموده و گلهای ترخون سبز مایل به زرد بوده و به صورت خوشه ای از کنار برگها ظاهر میشود؛ برگهای باریک و بلند آن به رنگ سبز روشن و براق هستند گلهای زرد رنگ این گیاه به صورت گل آذین خوشه در انتهای ساقه اصلی نمایان میشوند؛ جنس ترخون فرانسوی بهترین جنس برای آشپزی و ادویه است ترخون روسی بسیار مشابه ترخون فرانسوی است، اما برگ ها باریک تر ناهمگون تر و طعمی تلخ تر دارد.
نیازهای اکولوژیکی ترخون
ترخون برای رشد به آب و هوای گرم و خشک و آفتاب کامل نیاز دارد و زمستانهای سرد و خاکهای سنگین به ریشه گیاه صدماتی جبران ناپذیر وارد می نماید؛ ترخون در مناطقی کشت میشود که از هوای گرم و آفتابی برخوردار باشد؛ ترخون درجه حرارت های پایین را به آسانی تحمل میکند به طوری که دمای -۱۵ درجه سانتیگراد را بدون هیچ آسیبی تحمل میکند؛ گیاهان هنگام بروز هوای سرد در فصل بهار دچار سرمازدگی نمیشوند و به رویش خود ادامه میدهند؛ ترخون در طول رویش به مقادیر فراوانی آب نیاز دارد از این رو گیاه باید در زمینهای غنی از آب کشت گردد؛ آبیاری برای این گیاه در مرحله تشکیل شکوفه ها و نیز بعد از برداشت محصول ضروری است خاک مناسب برای کشت ترخون خاکهایی با بافت متوسط (شنی رسی) و با ضخامت زیاد لایه سطح الارض می باشد.
روش کشت
ترخون را به صورت چند ساله کشت میکنند در اروپا دو نوع از گونههای آن کشت میشوند که عبارت از ترخون تلخ روسی و ترخون معطر آلمانی می.باشد زمین کشت ترخون باید ،مناسب ،آهکی سست و فاقد علف هرز در محلی آفتاب گیر یا نیمه سایه باشد؛ زمان کشت در اوایل بهار به وسیله تقسیم ریشه و در تابستان توسط قلمههای ساقهای تکثیر می یابد که برای هر هکتار یک هزار قلمه مورد نیاز میباشد؛ در کشت آبی فاصله بین ردیفها ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر و فاصله دو بوته در هر ردیف ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر و در کاشت کرتی فواصل کشت باید ۴۰×۴۰ سانتیمتر باشد آبیاری باید به صورت کرتی یا فارو باشد؛ ترخون به مقدار زیادی آب نیاز دارد و باید در زمینهای غنی از آب کشت شود؛ شرایط غرقابی بر روی رشد و عملکرد ترخون تاثیر منفی داشته و در صورت طولانی بودن زمان غرقابی سبب از بین رفتن گیاه میشود؛ روش کشت ترخون به صورت مستقیم یعنی تقسیم ریشه و یا از طریق خزانه (پاجوش) امکان پذیر است؛ زمان کشت مستقیم در اردیبهشت ماه و زمان کشت غیر مستقیم در خزانه از اواسط تا اواخر تابستان می باشد زمان مورد نیاز جهت ریشه دار شدن و انتقال آن به زمین اصلی بین چهار تا شش ماه است؛ بافت خاک مناسب جهت کشت ترخون خاکهای سبک با قابلیت زهکشی و غنی از مواد غذایی میباشد pH اپتیمم مورد نیاز ۶/۹ است.
کاشت انواع روشهای کاشت و داشت ترخون
ترخون تولید بذر نمیکند؛ البته گزارش شده است که واریته روسی آن قادر به تولید بذر است تکثیر این گیاه از طریق تقسیم بوته در اوایل پاییز یا اوایل بهار به خوبی صورت میگیرد؛ برای این کار از پایههای مادری دو تا سه ساله استفاده می گردد؛ میزان بوته مورد نیاز برای کشت یک هکتار ترخون ۳۵ تا ۴۰ هزار عدد میباشد؛ وجین علفهای هرز در حین رشد این گیاه اهمیت فراوانی دارد؛ زمان برداشت در ابتدای فصل گلدهی است؛ البته تولید کنندگان این محصول معمولا هنگامی آن را برداشت می کنند که برگهای انتهایی بوته شروع به زرد شدن میکند؛ در طول سال یک تا دو مرتبه امکان برداشت وجود دارد؛ اما در مناطقی که دارای هوای گرم میباشند تا سه بار برداشت صورت میگیرد؛ برداشت به صورت برش پیکره رویشی از ارتفاع پنج سانتیمتری سطح خاک می باشد؛ترخون تا پنج سال دارای عملکرد مناسبی است و پس از آن باید گیاهان را از زمین خارج ساخت و با تقسیم بوته مساحت بیشتری را زیر کشت برد؛ ترخون را باید با گیاهانی کشت کرد که سبب افزایش و گسترش علفهای هرز نشوند؛ اوایل بهار زمان مناسبی برای تکثیر رویشی ترخون از طریق قلمه های ساقه ای و پاجوش و فصل پائیز زمان مناسبی برای تکثیر ترخون از طریق تقسیم ریشه میباشد؛ ترخون هشت تا ده سال عمر میکند ولی محصول آن چهار تا شش سال بازده اقتصادی دارد.
۱. قلمه ساقه ای پس از جدا کردن ساقه های سبز و جوان از پایه مادری آنها را در زمین مورد نظر کشت میکنند؛ تکثیر ترخون با استفاده از این روش مناسب نیست و کمتر مورد استفاده قرار میگیرد.
– پاجوش اطراف پایه های مادری سه تا چهار ساله پاجوشهای متعددی از رویش استانها به وجود می آیند که هر پاجوش از ساقه کوتاه و ریشه مناسبی برخوردار میباشد؛ اگر اواخر پاییز یا اوایل بهار اطراف گیاهان را به ضخامت چهار تا پنج سانتیمتر با خاک ترم بپوشانیم پاجوشهای بیشتری تولید میشود؛ در این روش در اواخر بهار خرداد ماه خاک اطراف گیاهان را کنار میزنند و با جدا کردن پاجوشها آنها را در زمین اصلی کشت میکنند؛ معمولا اطراف هر پایه مادری ۲۰ تا ۴۰ پاجوش به وجود می آید؛ ولی بهتر است بیش از ۱۰ تا ۲۰ پاجوش از گیاه مادری جدا نشود چون ممکن است سبب خشک شدن پایه مادری گردد؛ پس از انتقال پاجوشها به زمین اصلی باید گیاهان را آبیاری کرد.
تقسیم ریشه در بسیاری از کشورها از این روش برای تکثیر ترخون استفاده می شود؛ پایه های مادری سه تا چهار ساله را که کاملا سالم و عاری از هرگونه آلودگی قارچی هستند از خاک خارج میکنند؛ سپس ریشه را به پنج تا ده قطعه تقسیم کرده؛ هر قطعه باید دارای حداقل یک تا دو جوانه رویشی باشد؛ سپس در عمق ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر در زمین اصلی کشت میشوند برای هر هکتار زمین به ۳۵ تا ۴۰ هزار بوته نیاز است.
نیازهای غذایی ترخون
فصل پاییز پس از برداشت محصول قبل ۴۰ تا ۵۰ تن در هکتار کود حیوانی کاملا پوسیده به زمینهایی که در آنها ترخون کشت می شود اضافه کرده و با انجام شخمی عمیق به عمق ۴۰ تا ۴۵ سانتیمتر با خاک مخلوط میکنند؛ سپس کودهای شیمیایی مورد
نیاز از قبیل ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و ۱۲۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به خاک اضافه و شخم دیگری به عمق ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر در جهت عمود بر جهت شخم قبلی زده میشود پس از جمع آوری سنگها و قلوه سنگ ها، کلوخه ها به وسیله دیسک شکسته میشوند و زمین تسطیح میگردد؛ اوایل بهار باید بستر خاک را برای کشت گیاه کاملا آماده نمود.
برداشت ترخون
زمان مناسب برداشت ترخون تیر و مرداد ماه است که اولین بار برداشت در ابتدای تابستان و برداشتهای بعدی تا پاییز و قبل از آغاز سرما ادامه می یابد و بهترین زمان برداشت ترخون صبح و پس از برطرف شدن شبنم صبحگاهی میباشد؛ در هنگام برداشت باید ارتفاع گیاه بین ۴۰ تا ۷۰ سانتیمتر باشد برداشت باید از سطح خاک صورت گیرد و بهتر است قبل از خشبی (چوبی) شدن گیاه انجام گیرد؛ میزان عملکرد پیکر رویشی به صورت تازه ۷ تا ۱۸ تن در هکتار و برای پیکر رویشی خشک ۱۵ تا ۲/۵ تن در هکتار میباشد.
مواد موثره ترخون
مهمترین ماده موثره این گیاه اسانسی به رنگ زرد کمرنگ است که میزان آن بین یک تا سه درصد گزارش شده است؛ مهمترین اجزای اسانس ترخون عبارت از استراگول (۴۰) تا ۷۰ درصد) آلفا پینن بتا ،پینن ،لیمونن میرسن و متیل ،کاویکول فلاندرن، اوسیمن؛ ترخون روسی به علت نداشتن استراگول در اسانس خود فاقد عطر و بوی شیرین ترخون فرانسوی است اما به جای استراگول محتوی فلاوونوئیدهای کورستین و پاتولتین است که سبب تلخی و قابض بودن ترخون روسی میشود.
چطوری میتونیم از آخرین مطالبتون باخبر بشیم👏🏻
منبع مطلبتون کجاست ؟😋
شما کانال تلگرام هم دارین؟👌🏻
احسنت عالی بود🤩
مطلب به درد بخوری بود🥰
خیلی ساده و کاربردی توضیح دادین🥰😋🤩